Εκτεταμένες έρευνες αποκαλύπτουν ότι οι υψηλές θερμοκρασίες που χαρακτηρίζουν τα κύματα καύσωνα, κατά τους θερινούς μήνες, τα επονομαζόμενα από τους αρχαίους «κυνικά καύματα», συσχετίζονται με εκτεταμένη θνησιμότητα, εντός του πλαισίου της κλιματικής αλλαγής.
Οι ασθενείς με ψυχικές διαταραχές είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στον κίνδυνο θανάτου εξαιτίας των υπερβολικά υψηλών θερμοκρασιών, εν συγκρίσει με τον γενικό πληθυσμό. Βαρέως επιβαρυντική κρίνεται, κυρίως για τις ευάλωτες ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και οι εμφανίζοντες ψυχιατρικό ιστορικό, η κατάσταση που διαμορφώνεται και από τις, πολύ συχνά συνεκδηλούμενες με τους καύσωνες, καταστροφικές πυρκαγιές.
Οι προβαλλόμενες στους τηλεοπτικούς δέκτες σκηνές από φλεγόμενες περιοχές και σπίτια προκαλούν τρόμο και έντονες αντιδράσεις στα ευάλωτα αυτά άτομα. Οι άμεσες αντιδράσεις περιλαμβάνουν τη συναισθηματική και φυσική εξάντληση. Στις άμεσες αντιδράσεις συμπεριλαμβάνονται η συναισθηματική και φυσική εξάντληση. Οι μεταδόσεις εικόνων, ήχων και η οσμή συνήθως προκαλούν έντονο φόβο και άγχος.
Παρόμοιες αντιληπτικές αισθήσεις που πυροδοτούνται για παράδειγμα από τον καπνό δύνανται να προκαλέσουν έντονο stress έως και μήνες μετά τα συμβάντα. Ενώ έντονες αντιδράσεις stress πυροδοτεί και ο απόηχος της πυρκαγιάς με νέφος καπνού ή φλόγες στον ορίζοντα. Πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν ότι άνθρωποι με χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, άνθρωποι που ζούνε μόνοι, ηλικιωμένοι και όσοι έχουν προϋπάρχουσες χρόνιες παθήσεις του καρδιαγγειακού ή/και του αναπνευστικού συστήματος ή σακχαρώδη διαβήτη είναι περισσότερο ευάλωτοι στη ζέστη και εμφανίζουν μεγαλύτερο δείκτη κινδύνου θνησιμότητας εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών.
Έχει προταθεί επίσης η συσχέτιση των ψυχικών διαταραχών με την ευαλωτότητα στη ζέστη.
Οι προαναφερθείσες, μάλιστα, σωματικές χρόνιες νόσοι (καρδιαγγειακές-αναπνευστικές παθήσεις και σακχαρώδης διαβήτης) είναι ιδιαίτερα συχνές στους ψυχιατρικώς πάσχοντες συνανθρώπους μας. Επίπροσθέτως, οι άνθρωποι που υποφέρουν από ψυχικές παθήσεις μπορεί να εμφανίζουν περιορισμένους μηχανισμούς αντιμετώπισης της υπερβολικής ζέστης, όπως είναι η αναζήτηση δροσερού περιβάλλοντος, η κατάλληλη ελαφρά ένδυση και η αύξηση της λήψης υγρών.
Ορισμένες μελέτες καταδεικνύουν πως άτομα με ψυχικές διαταραχές αντιμετωπίζουν προβλήματα στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, γεγονός που έχει πολλαπλάσια αρνητικό αντίκτυπο εν μέσω κυμάτων έντονου καύσωνα. Ασθενείς με κατάθλιψη εμφανίζουν τον υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας σχετιζόμενης με τον καύσωνα. Εκτός από τους ασθενείς με κατάθλιψη, την υψηλότερη πιθανότητα θανάτου εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών εμφανίζουν και όσοι παρουσιάζουν έκπτωση των νοητικών λειτουργειών, όπως ειναι οι πάσχοντες από ανο•ι•κές διαταραχές.
Είναι πλέον εμφανές πως όσοι πάσχουν από ψυχικές παθήσεις είναι πιο ευάλωτοι στις επιδράσεις της υπερβολικής ζέστης, όπως φαίνεται από τις αυξήσεις στις νοσοκομειακές εισαγωγές.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει οι οποίες παρεμβάσεις στοχεύουν, σε επίπεδο Δημόσιας Υγείας, να προστατεύσουν και να ανακουφίσουν τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες από τις σωματοψυχικές συνέπειες του καύσωνα και των συνενκδηλούμενων απειλητικών φαινομένων (πχ φωτιές, πλημμύρες), να συμπεριλαμβάνουν, σε υψηλή προτεραιότητα και τους συνανθρώπους μας οι οποίοι αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας.
Xρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc, PhD
Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών
Πρόεδρος ΚΕΘΕΑ