Χρίστος Χ. Λιάπης: Μανχάταν 11 Σεπτεμβρίου 2001 – Παρίσι 13 Νοεμβρίου 2015
Δεν χρειάζεται κάποιος να διεκδικεί για τον εαυτό του τον χαρακτηρισμό του «ευαισθητοποιημένου» για να δηλώσει αληθινά συγκλονισμένος από τις εικόνες της τρομοκρατικής επίθεσης στο Παρίσι.
Δεν χρειάζεται κάποιος να διεκδικεί για τον εαυτό του τον χαρακτηρισμό του «ευαισθητοποιημένου» για να δηλώσει αληθινά συγκλονισμένος από τις εικόνες της τρομοκρατικής επίθεσης στο Παρίσι.
Δεν χρειάζεται κάποιος να διεκδικεί για τον εαυτό του τον χαρακτηρισμό του «ευαισθητοποιημένου» για να δηλώσει αληθινά συγκλονισμένος από τις εικόνες της τρομοκρατικής επίθεσης στο Παρίσι.
Η απώλεια τόσων ανθρώπων, κατά πρώτο λόγο, αλλά και το, χολιγουντιανών προδιαγραφών σκηνικό της καταστροφής, κατά δεύτερο, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για σχολιασμούς και επιμύθια, αφού ακόμα και η «εκ των ων ουκ άνευ» έκφραση αποτροπιασμού και συμπόνιας για τα αθώα θύματα φαντάζει λίγη μπροστά στην κλίμακα της καταστροφής και των προεκτάσεών της.
Η τραγική τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι ξαναφέρνει στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος τα ζητήματα του τυφλού θρησκευτικού μίσους, της ιδεολογικής και οντολογικής αντιπαράθεσης των δυτικών πολιτισμικών προτύπων με τις πιο ακραίες και τις δολοφονικότερες εκφάνσεις του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Αποκαλύπτει το φρικώδες πρόσωπο της σκοτεινής και πολυσύνθετης αιτιακής συσχέτισης των εμπόλεμων συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή, των προσφυγικών ροών, των ασύμμετρων τρομοκρατικών απειλών και των εξίσου τυφλών αντιποίνων που συχνά επιδεινώνουν, αντί να επιλύουν το πρόλημα.
Στο πλαίσιο αυτής της πολυπλόκαμης και συστημικά δυσδιερεύνητης γεωπολιτικής, κοινωνιολογικής και διαπολιτισμικής αλληλεπίδρασης παραγόντων, συνθηκών, θρησκειών και φιλοσοφιών περί ζωής αλλά και περί θανάτου αδίκων και δικαίων, αθώων, εμπολέμων και αμάχων, θα θέλαμε απλά, να υπενθυμίσουμε πως μαζί με το δάκρυ μας για τους νεκρούς του Παρισιού, πρέπει να κυλά, επίσης αλμυρό, στο άλλο μάγουλο της ανθρωπιστικής μας ευαισθησίας, το δάκρυ για τους δεκάδες νεκρούς που πνίγονται καθημερινώς, προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο.
Πολλοί είπαν, λιγότερο ή περισσότερο χαιρέκακα, ότι η Γαλλία, η Ερώπη και κατ’ επέκταση ο δυτικός πολιτισμός απλά εισπράττουν τα επίχειρα της αλαζονείας, του μίσους και της δεσποτικής συμπεριφοράς που επέδειξαν με τις ανά τον κόσμο αιματηρές πολεμικές ενέργειές τους. Όπως ακριβώς είχαν δηλώσει και για την Αμερική, μετά την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.
Εμείς θα υπογραμμίσουμε εδώ, απλά, πως όταν υπάρχουν αθώα θύματα μηδενίζεται ο χώρος για αυτού του είδους προσεγγίσεις. Μια τέτοια, όμως, καταστροφή μπορεί και πρέπει να αποτελέσει εφαλτήριο για μια συνολική αναθεώρηση της αρχιτεκτονικής του πολιτισμού μας, για μια επαναδιατύπωση του τρόπου ορισμού της πολιτιστικής μας προόδου, για μια συνθετική επιστροφή στο μέτρο και στον άνθρωπο.
Θα πρέπει, λοιπόν, η τραυματισμένη από τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό Πόλη του Φωτός να λειτουργήσει, στο επίπεδο των συμβολισμών, με τρόπο αντιδιαμετρικά αντίθετο με αυτόν που συμβολοποιήθηκαν οι Δίδυμοι Πυργοι του Μανχάταν, όταν, μέσα από τα σωριασμένα ερείπιά τους δεν μπόρεσε, τελικώς, να ξεπηδήσει η ελπίδα για την αναδόμηση ενός καινούργιου ανθρωποπολιτισμού, ούτε η ανάγκη για τον επαναπροσδιορισμό των πολιτιστικών μας συμπεριφορών και προτεραιοτήτων.
Τώρα είναι μια μια μοναδική ευκαιρία, αν ξεπεράσουμε τη λογική τόσο των αντιποίνων, όσο και των σαθρών δικαιολογήσεων της τρομοκρατίας, αν αφήσουμε κατά μέρος τις εκατέρωθεν ιδεοληπτικές προσεγγίσεις που αναπαράγουν την τυφλή βία και την αιμάσσουσα αντιπαράθεση της πολεμικής ισχύος με τις ασύμμετρες απειλές, να δημιουργήσουμε στον δυτικό μας κόσμο μια καινούργια πολιτιστική αρχιτεκτονική που θα ξαναβρεί τη χαμένη της αθωότητα αναγνωρίζοντας και στον υπόλοιπο κόσμο το δικαίωμα να έχει και αυτός αθώα θύματα βομβαρδισμών και επιθέσεων από τους δυτικούς – «πολιτισμένους» και από τα εξ αυτών προκαλούμενα προσφυγικά κύματα και τους συνακόλουθους πνιγμούς.
Μπορούμε να συνθέσουμε έναν καινούργιο πολιτισμό που θα επανατοποθετεί στο κέντρου του τον άνθρωπο, έναν πολιτισμό που θα καθορίζει το ρυθμό της ανάπτυξής του με βάση το μέτρο, τον σεβασμό του διαφορετικού και τη συνεργασία με σκοπό την παγκόσμια – πολυπρόσωπη πολιτισμική πρόοδο και όχι τη μονομερή πολιτιστική επιβολή. Έναν πολιτισμό που δεν θα οικοδομεί κάθετα, μονολιθικά και αλαζονικά, αλλά που θα συνοικοδομεί οριζόντια και ανθρωποκεντρικά σε συνεργασία με τους υπόλοιπους λαούς, γνωρίζοντας πως μόνο τα εποικοδομήματα μιας τέτοιας συνανθρώπινης πολιτισμικής θέσμισης και αρχιτεκτονικής μπορούν να σταθούν αγέρωχα, παντοτινά και αληθινά υπερήφανα απέναντι στον ιστορικό χρόνο.
Ο Χρίστος Χ. Λιάπης
Ψυχίατρος – Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών