Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας έθεσα στον εαυτό μου το παρακάτω ερώτημα:
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας έθεσα στον εαυτό μου το παρακάτω ερώτημα: Παίζει τελικά ρόλο το φύλο των υποψηφίων δημάρχων στις εκλογικές αναμετρήσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης; Εάν ναι, με ποιον ακριβώς τρόπο;
Θεωρώ πως ξεκάθαρη απάντηση στο παραπάνω ερώτημα θα είναι δύσκολο να δοθεί, ακόμη και μετεκλογικά. Εκείνο που μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε είναι πως, η παρουσία μιας γυναίκας μεταξύ των υποψηφίων Δημάρχων της Καλαμπάκας για τις επερχόμενες δημοτικές εκλογές, αποτελεί ένα βήμα προόδου. Όχι μόνο διότι μια συγκεκριμένη γυναίκα είναι έτοιμη να υψώσει το παράστημά της απέναντι σε άνδρες συνοψηφίους, αλλά και διότι το γεγονός αυτό κλονίζει ορισμένες κατεστημένες και βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις.
Αναμφίβολα, στην ιστορία υπήρξαν παραδείγματα γυναικών σε εξέχουσες θέσεις (αυτοκράτειρες, πολιτικοί, πρόεδροι μεγάλων εταιριών, επιστήμονες κτλ). Ωστόσο, αυτά ήταν ελάχιστα σε σχέση με τα αντίστοιχα παραδείγματα ανδρών, αποτελώντας στατιστικές εξαιρέσεις των μηχανισμών κοινωνικής αναπαραγωγής. Μέχρι πρότινος, η γυναίκα δεν είχε καν δικαίωμα ψήφου, ενώ ακόμη και σήμερα είναι αμφίβολο, εάν οι νομοθετικές ρυθμίσεις και οι διακηρύξεις για το ζήτημα της ισότητας των φύλων έχουν επιφέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Οι λόγοι θα πρέπει ν’ αναζητηθούν στις επικρατούσες αντιλήψεις, προκαταλήψεις και στερεότυπα για τα «πρότυπα ηγεσίας», με βάση τα οποία αμφισβητείται η ικανότητα των γυναικών να αναλάβουν συγκεκριμένους ηγετικούς ρόλους. Είναι προφανές πως οι παραπάνω αντιλήψεις κυριαρχούνται από μια «ανδρική γνωστική οπτική», σύμφωνα με την οποία οι ικανότητες του ηγέτη συνδέονται κυρίως με χαρακτηριστικά της «ανδρικής κουλτούρας».
Ωστόσο, το ζήτημα δεν είναι μόνο ότι η ηγεσία παρουσιάζεται ως ανδρική ιδιότητα, αλλά ότι ταυτόχρονα υποτιμούνται όλα εκείνα που παραδοσιακά θεωρούνται συνυφασμένα με τη φύση των γυναικών και της θηλυκότητας, όπως είναι για παράδειγμα το συναίσθημα και η διαίσθηση. Στο πλαίσιο αυτό, εάν μια γυναίκα επιθυμεί να διεκδικήσει έναν ηγετικό ρόλο, είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει αυτά που ορίζει το κυρίαρχο πρότυπο και επομένως να αλλοτριωθεί από τον εαυτό της. Αντίθετα, εάν επιθυμεί ν’ αποφύγει αυτή την αλλοτρίωση, υποχρεώνεται να μείνει εκτός. Ευτυχώς, όχι σε κάθε περίπτωση…
Είναι προφανές ότι η επικράτηση της παραπάνω μονοδιάστατης «λογικής» δημιούργησε έναν φραγμό από «αόρατα» εμπόδια, τα οποία δυσκολεύουν την ανάδειξη των γυναικών σε ηγετικές θέσεις. Πρόκειται για μια «γυάλινη οροφή» , η οποία δε βρίσκεται εκεί από τη «φύση», αλλά αποτελεί μια «κοινωνική κατασκευή» που στηρίζεται σε κυρίαρχες, αν και αμφιλεγόμενες αντιλήψεις. Με τον τρόπο αυτό, οι γυναίκες εξαιρούνται από τη δημόσια σφαίρα, εφόσον οι μόνες ηγετικές θέσεις που μπορούν να καταλάβουν φαίνεται πως είναι εκείνες, τις οποίες έχουν αποποιηθεί οι άνδρες.
Κατά συνέπεια, η διεκδίκηση ηγετικών θέσεων εκ μέρους των γυναικών δε θα’ πρεπε να θεωρείται μόνο ως προσωπικό τους ζήτημα, αλλά ως κοινωνικο-πολιτικό γεγονός. Επιπρόσθετα, η δυνατότητα συμμετοχής των γυναικών σε ηγετικούς ρόλους δε θα΄πρεπε να αποτελεί ζήτημα «ταιριάσματος» με τα παραδοσιακά μοντέλα, αλλά αντίθετα, μια ευκαιρία για την ανατροπή τους. Χρειάζεται δηλαδή να διαχωρίσουμε τη γυναίκα από τους στερεότυπους και λειτουργικούς της ρόλους (μάνα, σύντροφος, κόρη κτλ), οι οποίοι αφορούν αλλωστε τις ανάγκες άλλων και να της αναγνωρίσουμε το δικαίωμα να προσδιορίσει η ίδια την ταυτότητά της, τόσο ως πολίτης, όσο και ως εκπρόσωπος πολιτών.
Για την ώρα λοιπόν, το ζητούμενο δεν είναι μόνο η αποδοχή της ιδέας μιας γυναίκας Δημάρχου από τους άνδρες και γυναίκες ψηφοφόρους, αλλά και η έμπρακτη αναγνώριση της ανάγκης μιας τέτοιας προοπτικής, ώστε να μπορέσει η τοπική κοινωνία να αξιοποιήσει με διαφορετικό πνεύμα και μέσα από μια νέα σκοπιά τους ανθρώπινους πόρους και το μορφωτικό κεφάλαιο που διαθέτει…
ΒΑΣΙΛΗΣ ΝΑΣΤΟΣ