Βασιλική Κονταξή (κυρα–Βασιλική): η κατεξοχήν ευνοουμένη τού Αλή (1789–1834)

Θα θέλαμε στις προσωπικότητες που αρχίσαμε να παρουσιάζουμε λίγο πριν από την 25^η Μαρτίου 2021, στα πλαίσια των εόρτιων / εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για την διακοσιετηρίδα από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, να συμπεριλάβουμε και γυναίκες, δεν είμαστε όμως σε θέση να γράψουμε ολόκληρη μελέτη για κάποια γυναικεία προσωπικότητα της εποχής, καθώς δεν είναι γνωστά επαρκή στοιχεία. Το κενό αυτό προσπαθούμε να αναπληρώσουμε με την σύντομη αυτή παρουσίαση της Βασιλικής Κονταξή, που, αν και δεν διαδραμάτισε —εμφανή— πρωταγωνιστικό ρόλο που να σχετίζεται με την περιοχή μας, εντούτοις έδωσε τ’ όνομά της σ’ ένα χωριό του Δήμου Μετεώρων, που από Βοϊβόντα μετονομάστηκε Βασιλική.

Ας δώσουμε το λόγο στον Σπυρίδωνα Αραβαντινό¹ (και τον πατέρα του Παναγιώτη), που έγραψαν την Ἱστορία Ἀλῆ πασᾶ τοῦ Τεπελενλῆ. Η καθαρεύουσα γλώσσα του κειμένου ίσως δυσκολέψει λίγο κάποιους αναγνώστες, έχει όμως την γοητεία της.

Βασιλική Κονταξή (κυρα–Βασιλική)

Η κυρα–Βασιλική με τον Αλή Πασά. Ελαιογραφία (158×182 εκ.) του Paul Emil Jacobs, 1842

Ἐν μέσῳ τῶν ἡδονῶν τοῦ χαρεμίου² καὶ τῶν διαβατικῶν αὐτοῦ ἐρώτων, ὁ Ἀλῆς ἐτρώθη ὑπὸ ἀληθοῦς ἔρωτος καί, ὡς ὁ Ἡρακλῆς εἰς τοὺς πόδας τῆς Ὀμφάλης, προσέπεσε καὶ οὗτος εἰς τοὺς πόδας ὡραίας καὶ θελκτικῆς γυναικός, γέρων ἤδη, καὶ ἐμαλάχθη ὑπὸ τῶν θελγήτρων αὐτῆς ὁ σκληροτέραν καὶ χάλυβος ἔχων καρδίαν. Ἡ γυνή, ἥτις κατώρθωσε νὰ καταστήσῃ τὸν Ἀλῆν ὑποχείριον, ἦτο ἡ κυρα–Βασιλική.

Καταγωγή, αρπαγή από τον Αλή

Ἡ Βασιλικὴ³ ἦν θυγάτηρ τοῦ ἐκ Πλεσίβιτσας⁴ τῆς ἐπαρχίας Φιλιατῶν⁵ Κίτσου Κονταξῆ,⁶ ἐκ τῶν ἐγκρίτων τῆς κωμοπόλεως ταύτης πολιτῶν. Θελκτικωτάτη παιδίσκη, ὀκταέτις μόλις, ἡ Βασιλικὴ ἀνηρπάγη ἐκ τῆς πατρικῆς ἀγκάλης. Γύναιόν τι ὀνόματι Μαρίνα Τσάτσαινα, ἐκ τῆς αὐτῆς κωμοπόλεως, συγγενὴς δ’ ἐκ μητρὸς τῆς Βασιλικῆς, γνωρίσασα τῷ Ἀλῇ τὴν ὕπαρξιν τοῦ μυροβόλου τούτου ἄν0ους, ἐγένετο τὸ ὄργανον τῆς ἀπαγωγῆς. Ἡμέραν λοιπόν τινα τοῦ ἔτους 1812, ἀπόντων τῶν γονέων τῆς Βασιλικῆς καὶ τῶν λοιπῶν οἰκείων, ὡδήγησε παρ’ ἑαυτῇ τὴν κορασίδα καὶ εἰδοποίησε τοὺς παραφυλάττοντας τζοχανταραίους τοῦ βεζίρου. Αὐθημερὸν δ’ οὗτοι ἀπαγαγόντες ἔφερον τὴν Βασιλικὴν ὀλοφυρομένην καὶ ἐνέκλεισαν αὐτὴν ἐν τῷ γυναικωνίτῃ τοῦ φρουρίου.

Ἀπὸ τῆς ἡμερας ἐκείνης ὁ ταλαίπωρος πατὴρ τῆς ἀπαχθείσης, συνειδὼς τὸ ἀδύνατον τῆς ἀπαλλαγῆς τῆς προσφιλοῦς θυγατρὸς περιῆλθεν εἰς τοσαύτην ἀδημονίαν, ὥστε σχεδὸν παρεφρόνησεν, ὠρύξας δὲ τάφον ἐν τῷ ὑπογείῳ τῆς οἰκίας του, ἐζώσθη σχοινίον καὶ ἐν νηστείαις καὶ στερήσεσι διάγων ἐπεκαλεῖτο τὴν Θεομήτορα ὑπὲρ τῆς ἐπανόδου τῆς Βασιλικῆς του.

Διατήρησε την χριστιανική πίστη της

Αὕτη δὲ ἀναπτυσσόμενη ἐν χάριτι καὶ καλλονῇ, πεπροικισμένῃ δὲ ὑπὸ νοημοσύνης καὶ συνέσεως, προσείλκυσε ταχέως τὴν προσοχὴν τοῦ Ἀλῇ καὶ ἐγένετο ἑκοῦσα ἄκουσα ἡ κατ’ ἐξοχὴν εὐνοουμένη αὐτοῦ. Κατώρθωσεν ὅμως διὰ τῆς ἐπ’ αὐτοῦ ἰσχύος της παρ’ ὅλας τὰς ἐπιμόνους αὐτοῦ καὶ τῶν οἰκείων του παροτρύνσεις, οὐ μόνον τὸ θρήσκευμα αὐτῆς νὰ τηρήσῃ, ἀλλὰ καὶ μικρὸν οἶκον εὐκτήριον νὰ ἐγκαταστήσῃ ἐν τῷ γυναικωνίτῃ τοῦ Ἀλῇ, ὅπου καὶ ἱερεὺς ἤρχετο καὶ ἱερούργει. Διηγοῦνται ὅτι, ὅτε ἀπεφάσισεν ὁ Ἀλῆς νὰ τὴν νυμφευθῇ, πολλαὶ δὲ κατεβάλλοντο προσπάθειαι ὑπὸ τῶν περὶ αὐτόν ὅπως ἀναγκάσωσι τὴν Βασιλικὴν νὰ ἐξωμόσῃ.⁷ Εἰσῆλθεν αὕτη, κατὰ συμβουλὴν τοῦ Μάνθου καὶ τοῦ Γεωργίου Τουρτούρη, ἡμέραν τινὰ εἰς τὰ δώματα αὐτοῦ, μελανείμων⁸ καὶ φέρουσα ἐπὶ τοῦ λαιμοῦ ἠρτημένον σταυρὸν μέλανα ἐπίσης. Γονυπετήσασα δὲ πρὸ τοῦ Ἀλῇ καὶ κρατοῦσα τὸν σταυρόν, εἶπεν αὐτῷ μετὰ θάῤῥους ὅτι μόνον τὸ σῶμα αὐτῆς εἶναι ἰδικόν του, ἡ δὲ ψυχὴ αὐτῆς ἀνήκει ὁλόκληρος εἰς τὸν Θεὸν τῶν πατέρων αὐτῆς, ἐκ τοῦ ὁποίου οὐδεμία ἀνθρωπίνη δύναμις θὰ δυνηθῇ νὰ τὴν ἀποσπάσῃ. Ἦτο δὲ τόσῳ θελκτικωτάτη ἐν τῇ μελανείμονι περιβολῇ ἡ καλλονὴ αὐτῆς, ὥστε ὁ Ἀλῆς ἐν γοητείᾳ διατελῶν ἀνήγειρεν αὐτὴν καὶ θέσας ἐπὶ τῶν γονάτων του τὴν ἠσπάσθη καὶ διαβεβαίωσεν ὅτι εἶναι ἐλευθέρα νὰ λατρεύῃ τὸν Θεὸν τῶν πατέρων της.

Η κυρα–Βασιλική. Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας Παύλου Βρέλλη.

Νόμιμη σύζυγος του Αλή

Ἔκτοτε ἡ Βασιλικὴ δεκαοκταέτις ἤδη οὖσα, ἐγένετο νόμιμος τοῦ Ἀλῆ σύζυγος,⁹ τοῦ μουσουλμανικοῦ ἱεροῦ νόμου ἐπιτρεπόντος τὸν τοιοῦτον μετ’ ἀλλοδόξου γυναικὸς γάμον. Ἡ δὲ δρᾶσις τῆς γυναικὸς ταύτης ἐν τῇ περιόδῳ ταύτῃ τοῦ βίου τοῦ Ἀλῆ ὑπῆρξε τῷ ὄντι σπουδαία, πολλοὺς δ’ ἐπήνεγκε καρποὺς ἐπ’ ἀγαθῷ τῶν συμπολιτῶν αὐτῆς χριστιανῶν καὶ ὀθωμανῶν.

Βοήθησε πολλούς (και τον εθνικό σκοπό)

Ἔχουσα ἐπὶ τοῦ πνεύματος αὐτοῦ μέγα κράτος,¹⁰ ἐγίνωσκε νὰ ποιῆται ἐπωφελῆ καὶ σκόπιμον τῆς ἰσχύος αὐτῆς χρῆσιν, δεξιότατα δὲ ἐκμεταλλευομένη διὰ τῆς συνέσεως αὐτῆς τὰς ἀδυναμίας τοῦ Ἀλῆ, κατόρθωνε πολλοὺς νὰ διασώζῃ ἐκ τῆς σπάθης ἢ ἐκ τοῦ βρόχου τοῦ δημίου. Οἱ ἐν τῇ αὐλῇ αὐτοῦ συνετοὶ καὶ φιλοπάτριδες ἄνδρες, ὁ Μάνθος καὶ ὁ Κολοβὸς καὶ ὁ Τουρτούρης καὶ οἱ λοιποί, ἐν γνώσει τούτου ὄντες, καὶ προσοικειωθέντες τὴν Βασιλικήν, μετεχειρίζοντο αὐτήν, πλὴν τῆς ἐξυπηρετήσεως τῆς φιλανθρωπίας, καὶ εἰς ἐπιτυχίαν πολλάκις πολιτικῶν σκοπῶν, ὑψίστης ἐθνικῆς σημασίας καὶ ἐνδιαφέροντος.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο ΕΔΩ