Αν κάποιος πάρει κατά γράμμα το αυριανό ευαγγελικό ανάγνωσμα (Μάρκ. 8,34 – 9,1) που θα διαβαστεί στους ναούς κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας δεν θα ασχοληθεί ξανά με τον λόγο του Χριστού και φυσικά θα αρχίσει να στέκεται επικριτικά απέναντι στο ευαγγέλιο.
Δείχνει παράλογο αυτό που ζητάει ο Χριστός στο αυριανό ευαγγέλιο. ‘’Όποιος θέλει να σώσει τη ζωή του θα τη χάσει. Όποιος όμως χάσει τη ζωή του εξαιτίας μου και εξαιτίας του ευαγγελίου θα τη σώσει’’ (Μάρκ. 8, 35)’’. Υπάρχει κανείς που δεν θέλει να σώσει τη ζωή του; Ποιος μπαίνει σε ένα παιχνίδι που θα χάσει; Ο άνθρωπος θέλει να ζήσει. Δεν θέλει να χάσει τη ζωή του. Με βάση την παραπάνω λογική οδηγούμαστε σε ένα υπαρξιακό αδιέξοδο. Τόσα μας κληροδότησε η αμηχανία και το μετέωρα βήμα της φιλοσοφίας και των αξιών του Διαφωτισμού, εκείνων των χαρούμενων ανθρώπων, των εγκυκλοπαιδιστών (αθεΐα της μέρας κατά Jaspers), είδαμε και πάθαμε για να εξαντλήσουμε τη μεταφυσική μας αγωνία σε πεδία του επιστητού και της ηθικής, να έχουμε κι έναν Θεό από πάνω μας που από τα πρώτα βήματα στο πεδίο του πνευματικού αγώνα μας λέει πως το παιχνίδι χάθηκε; Ε, πάει πολύ αυτό.
Τί είναι αυτό που πραγματώνει η θεολογία του σταυρού, στον οποίο αναφέρεται το ευαγγέλιο; Ο Χριστός καλεί ελεύθερα τον άνθρωπο να σηκώσει κάτι που ενδεχομένως να μην του αναλογεί, κάτι που τον βαραίνει, κάτι που δεν τον δικαιώνει, αλλά δικαιώνει τον άλλον, τον απέναντι, τον εχθρό του, εκείνον που δεν θέλει να βλέπει, εκείνον που ζηλεύει, εκείνον που μισεί. Να σηκώσει το βάρος του άλλου για να σωθεί; Να μπει στη θέση του άλλου για να σωθεί; Αυτό δεν ζητάει ο σταυρός; Δεν έχει ούτε μία βολική θέση για να καθίσεις. Από τη στιγμή που θα επιλέξεις να καθίσεις βιώνεις τέτοιες δραματικές στιγμές, που πολλές δεν σου αναλογούν. Αδικήθηκες; Θα σηκώσεις τον σταυρό σου. Δεν θα τον σηκώσει ο άλλος που σε αδίκησε; Αυτή είναι η δικαιοσύνη του Θεού;
Το ζήτημα είναι πως αυτός ο σταυρός σώζει. Πώς σώζει; Με το ψυχικό, σωματικό, υπαρξιακό κόστος που σηκώνει κάποιος και δεν του αναλογεί αυτό το κόστος; Διότι έχει κόστος να σηκώσεις έναν σταυρό στη ζωή, μία δοκιμασία, μία υπαρξιακή πληγή στο σώμα της αμαρτίας. Και μάλιστα όταν είναι ενός άλλου. Εκτός κι αν συναντούμε μία αμφισημία∙ η απώλεια του κέρδους, το οποίο ερμηνεύεται με όρους κοσμικής σοφίας να είναι επικερδής για τον πνευματικό άνθρωπο. Κι αυτό ο Χριστός το κάνει κατανοητό σε όλο το ευαγγέλιο: ‘’καί εἶπεν αὐτοῖς· ὑμεῖς ἐκ τῶν κάτω ἐστέ, ἐγώ ἐκ τῶν ἄνω εἰμί· ὑμεῖς ἐκ τοῦ κόσμου τούτου ἐστέ, ἐγώ οὐκ εἰμί ἐκ τοῦ κόσμου τούτου’’ (Ιω. 8,23). Είναι σαφές, λοιπόν, πως ο Χριστός δεν προέρχεται από τούτο τον κόσμο. Επομένως, δεν εξαντλείται ο λόγος του σε αξιακές έννοιες της κτιστότητος των όντων και κάθε μεταφυσικής επίνοιας.
Η ύπαρξη και το σήκωμα του σταυρού, η ανάληψη της ευθύνης του, αφενός μεν δεν έχει τη λογική του κόσμου τούτου, αφετέρου δε σημαίνει μία επανάσταση, ξένη με κάθε επανάσταση που έχει ερείσματα κοσμικά. Γράφει συγκεκριμένα ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος: ‘’ Όλες οι επαναστάσεις είναι απλά και φυσικά ενάντια στον άλλο, στους άλλους που φταίνε. Καμιά επανάσταση σήμερα δεν ξέρουμε που να είναι επανάσταση για να δικαιώσει τον άλλο. Ο σταυρός είναι η επανάσταση τού να δικαιώνω εγώ τους άλλους’’. Αυτό είναι παράλογο! Σκέτη μωρία. Πράγματι, ‘’ὁ λόγος γάρ ὁ τοῦ σταυροῦ τοῖς μέν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί, τοῖς δὲ σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστι’’ (Α’ Κορ. 1,18).
Στο σημείο αυτό είναι αλήθεια πως σημασία καθοριστική διαδραματίζει ο τρόπος. Ο τρόπος τοποθέτησης του ανθρώπου απέναντι στον σταυρό του Κυρίου, απέναντι στο πρόσωπο του εσταυρωμένου, αλλά κυρίως απέναντι στην σωτηριώδη πραγματικότητα του θείου δράματος. Ο Χριστός δεν φέρεται παράλογα, ούτε προσφέρει ένα δρόμο μαζοχιστικής ανασφάλειας από την οποία ο άνθρωπος θα βγει με απώλειες μεγάλες. Λέγοντας ‘’όποιος όμως χάσει τη ζωή του εξαιτίας μου και εξαιτίας του ευαγγελίου θα τη σώσει’’ (Μάρκ. 8,35), καλεί τον άνθρωπο να αξιολογήσει τις παραμέτρους του αληθινού κέρδους και της αληθινής απώλειας. Κι αυτά τα δύο μεγέθη δεν ερμηνεύονται με όρους κτιστής πραγματικότητας, αλλά αυθεντικής αξιολόγησης. Όταν κάποιος, για παράδειγμα, αδικηθεί στη ζωή αυτή από κάποιον άλλον περιουσιακά και υπομείνει με σιωπή και προσευχή το δρόμο της πικρής αυτής αδικίας και πλεονεξίας εκείνου που πλούτισε εις βάρος του, ενεργεί σύμφωνα με τη λογική του ευαγγελίου και όχι του κόσμου τούτου που χειροκροτεί την πλεονεξία. Τί κερδίζει; Χριστό. Κάθε φανερή και αφανή θεϊκή ευεργεσία που του γίνεται και κάθε ευλογία που πηγάζει μέσα από την κατάφαση στον σταυρό που σηκώνει.
Το ευαγγέλιο δεν γράφτηκε για να αρέσει στον κόσμο. Γράφτηκε για να είναι χρήσιμο στον κόσμο. Ενεργεί ως λόγος ζωντανός, λόγος ζωντανού προσώπου, του Υιού του Θεού που έρχεται να σώσει και όχι να καταδικάσει. Την ίδια στιγμή όμως η αδικία του κόσμου τούτου και οι κάθε είδους πικρία αντισταθμίζεται από τη δικαιοσύνη του Θεού. Η συνεργία είναι το ζήτημα. Όταν ο άνθρωπος γίνεται συνεργός του Κυρίου. Αν σηκώνει σταυρό από ιδεολογικούς, ψυχολογικούς, κοσμικούς, εν τέλει, λόγους, ικανοποιεί την προσωπική του αυταρέσκεια. Και οι άνθρωποι θέλουν να αρέσουν. Όταν όμως ο άνθρωπος γίνεται συνεργός του Κυρίου σε κάθε ‘’παράλογη’’ απαίτηση του σταυρού;
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Θεολόγος, Βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Διάβας