Αυτές τις όμορφες μέρες του καλοκαιριού, του όμορφου Δεκαπενταύγουστου, ένα πρόσωπο αγιότητας και σεμνότητας υπενθυμίζει πως μπορεί η εποχή μας μπορεί να βρίσκεται σε σύγχυση και οι μέρες που διανύουμε να δείχνουν περισσότερο πικρές, όμως η ελπίδα για την αναγέννηση, τη μεταμόρφωση του ανθρώπου δεν χάθηκε και δεν θα χαθεί όσο ο Θεός αποκαλύπτεται.
Το πρόσωπο αυτής της αγιότητας είναι ένα δικό μας πρόσωπο, μία άνθρωπος. Δεν λατρεύεται, τιμάται. Δεν περιφέρεται σε λιτανείες (κάτι που δεν υφίσταται στην ορθόδοξη παράδοση και αποτελεί φολκλορικό απωθημένο). Τιμάται με το πλέον καταξιωμένο τρόπο· τη θεομητρότητα. Κι αν για ορισμένους, το γεγονός της παρθενίας της Θεοτόκου αποτελεί απολειφάδι του πιο σημαντικού σωτηριολογικού γεγονότος, τότε η θεομητρότητα καταρρίπτει κάθε ηθικισμό, αποτελώντας σαφώς το μεγαλύτερο μυστήριο και συνάμα θαύμα. Θαύμα όπου το αχώρητο χωράει στη μήτρα μιας ανθρώπου, μιας γυναικός, της Θεοτόκου. Αυτό κι αν αποτελεί κατάφαση του Θεού στην ανθρώπινη σωματικότητα. Ο Θεός επιλέγει να φανερωθεί με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο απέναντι στην ευσεβιστική αμετροέπεια της πλατωνικής σύναξης. Σαρκώνεται και το ανθρώπινο σώμα καταξιώνεται μέσα από τον αγιασμό αυτό.
Το πρόσωπο της Θεοτόκου πάντοτε προκαλεί μία συγκίνηση στον άνθρωπο, στον πιστό. Δεν είναι λίγες οι φορές που χρειάζεται με προσοχή και συμπάθεια να παρατηρήσεις το πρόσωπο της Θεοτόκου σε μία εικόνα και να βιώσεις κάτι παραπάνω από ένα συναίσθημα, κάτι που σε διεγείρει, σε αναστατώνει, σε συνεπαίρνει. Είναι τα μάτια της; Το βλέμμα της; Η στάση του σώματος της; Η αγάπη των χεριών της που κρατάει τον Χριστό βρέφος; Η σεμνότητα του προσώπου της; Το περιγράφει με ζωηρό τρόπο ο άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός σε ένα λόγο του: ‘’Πώς ν’ αναπαραστήσω το όλο σεμνότητα βάδισμά σου; Πώς το ντύσιμο σου; Πώς το χαριτωμένο πρόσωπό σου; Το γεροντικό σου φρόνημα στο νεαρό σου σώμα; Σεμνό ντύσιμο χωρίς πολυτέλεια και μαλθακότητα. Βήμα συγκρατημένο, χωρίς βιασύνη και χωρίς νωθρότητα. Το σοβαρό ύφος, που γλύκαινε κάποια ιλαρότητα, κρατημένο πάντα μακριά από τους άντρες. Κι απόδειξη ο φόβος που έδειξες με την απροσδόκητη προσφώνηση του αγγέλου. Πρόθυμη κι υπάκουη στους γονείς σου· κρατούσες το πνεύμα της ταπεινώσεως στις πιο μεγάλες αποκαλύψεις. Τα λόγια σου καλοσυνάτα έβγαιναν από ήρεμη ψυχή’’.
Εκτός από το γεγονός της θεομητρότητας, το πρόσωπο της Θεοτόκου συγκεντρώνει πολλά χαρίσματα. Η σεμνότητα όμως είναι το κυρίαρχο. Η σεμνότητα της εξυμνείτε στα εκκλησιαστικά κείμενα συνεχώς. Πώς προσελκύει η σεμνότητα έναν άνθρωπο; Πώς τον συγκινεί; Πώς είναι προσιτή μία γυναίκα με σεμνότητα; Σεμνότητα και ταπεινότητα. Όχι έπαρση, αλαζονεία, αυθάδεια. Εξάλλου, η έπαρση, η εγωπάθεια, η ωραιοπάθεια και η κατάκριση που συναντούνται σε μία γυναίκα, αφενός μεν δεν είναι χαρίσματα, αλλά αποτελούν αποκρουστικά σημεία του εαυτού που καθρεφτίζονται στο πρόσωπο. Το πρόσωπο της Παναγίας είναι γεμάτο χάρη, γαλήνιο, ιλαρό. Όταν η γυναίκα συγκεντρώνει χαρίσματα όπως τα παραπάνω, τότε γίνεται άνθρωπος του Θεού. Άνθρωπος που μιμείται την Θεοτόκο και αγωνίζεται να διατηρήσει την καθαρότητα της ψυχής και του σώματος. Η γυναίκα που διακρίνεται για την ησυχία, την σιωπή, την υπομονή, την τιμιότητα, την ευσέβεια, την διάκριση, πάντοτε προσελκύει τη χάρη του Θεού. Η γυναίκα που διακρίνεται για την αυθάδεια, την αλαζονεία, την αμετροέπεια, την αγένεια, την κατάκριση, δεν μπορεί να αποτελέσει υγιές πρότυπο στις μέρες μας. Αυτές οι μέρες των δυσκολιών που διανύουμε ως άνθρωποι μιας ανικανοποίητης μετανεωτερικότητας, χρειάζεται να χαρακτηρίζονται από σεμνότητα, ησυχία και αδελφοσύνη.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος έχει γράψει πολλά ποιήματα. Κάποτε έστειλε μία επιστολή σε μία πνευματική του κόρη, την Ολυμπιάδα, ως δώρο για το γάμο της. Στην επιστολή αυτή της δίνει πολύτιμες συμβουλές, αναφερόμενος στο πως πρέπει η Ολυμπιάδα να στέκεται μέσα στο γάμο της, στη σχέση με τον σύζυγο της, μέσα στην ίδια την κοινωνία και στους ανθρώπους. Σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, τα εξής όμορφα λόγια: ‘’Κόρη μου, στους γάμους σου εγώ ο πνευματικός σου πατέρας, ο Γρηγόριος, σου κάνω δώρο τούτο το ποίημα. Και είναι ό,τι καλύτερο η συμβουλή του πατέρα. Να είσαι απλή. Το χρυσάφι, δεμένο σε πολύτιμες πέτρες, δεν στολίζει γυναίκες σαν και σένα… Κράτα την μορφή σου γαλήνια και μην την αλλοιώνεις ούτε με μορφασμούς, όταν είσαι θυμωμένη. Στολίδια τ’ αυτιά να ‘χουν όχι μαργαριτάρια, αλλά ν’ ακούν καλά λόγια και να βάζουν για τα άσχημα λουκέτο στο νου. Έτσι, είτε κλειστά είναι, είτε ανοιχτά, η ακοή θα μένει αγνή. Όσο για τα μάτια, είναι κείνα, που δείχνουν όλο το εσωτερικό της ψυχής… Και τώρα στη γλώσσα. Θα ‘χεις πάντα εχθρό τον άνδρα σου, αν έχεις γλώσσα αχαλίνωτη, έστω κι αν έχεις χίλια άλλα χαρίσματα. Γλώσσα ανόητη βάζει, πολλές φορές, σε κίνδυνο και τους αθώους. Προτίμα κι όταν ακόμα έχεις δίκιο, τη σιωπή. Είναι προτιμότερη για να μη ριψοκινδυνεύσεις να πεις ένα άτοπο λόγο. Κι αν έχεις την επιθυμία να λες πολλά, το καλύτερο είναι να σωπαίνεις. Πρόσεχε ακόμα και το βάδισμά σου. Μετράει στη σωφροσύνη…’’.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Θεολόγος, Βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Διάβας – Ι.Μ. Σταγών και Μετεώρων