Πότε πρέπει να μας ανησυχήσει ένα πρόβλημα άρθρωσης στα παιδιά;

Πόσα νηπιάκια (5 ετών) ακούμε καθημερινά να ζητάνε χαριτωμένα: «Μανούλα, σέλω λίγο νελό.»;

Πόσα νηπιάκια (5 ετών) ακούμε καθημερινά να ζητάνε χαριτωμένα: «Μανούλα, σέλω λίγο νελό.»;

Της Μαρίνας Καραθανάση

Η αντίδρασή μας αμέσως είναι να χαμογελάσουμε ευγενικά σαν απόκριση αυτής της γλυκιάς ομιλίας και να ικανοποιήσουμε την επιθυμία του παιδιού. Μέχρι πότε όμως αυτή η ομιλία χαρακτηρίζεται ως χαριτωμένη; Πότε παύει να είναι γλυκιά και αξιαγάπητη και αρχίζει να γίνεται ανησυχητική;

Κατά την ανάπτυξη ενός παιδιού ο γονιός παρατηρεί διάφορες αλλαγές να συντελούνται τόσο σε σωματικό όσο και σε νοητικό επίπεδο. Κατά κύριο λόγο, ένας γονιός διαπιστώνει ότι μήνα με το μήνα το παιδί ψηλώνει, αναπτύσσεται, ωριμάζει η συμπεριφορά του και αλλάζει και η ομιλία του.
Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο πολλά παιδάκια ηλικίας 5 ετών να ψευδίζουν, δηλαδή να λένε το «σ» «θ» ή «χιου» ή να μην λένε το «ρ». Παίρνοντας ως δεδομένο ότι τόσο το νοητικό δυναμικό όσο και η γλωσσική και νευρολογική εξέλιξη του παιδιού είναι φυσιολογικά, τότε κάνουμε λόγο για μια περίπτωση αρθρωτικής διαταραχής, η οποία μπορεί να είναι ελαφριάς, μέτριας ή ακόμη και σοβαρής μορφής. Ένας ομιλητής, που εμφανίζει διαταραχή άρθρωσης, παρουσιάζει δυσκολία στην παραγωγή και σύνθεση των φωνημάτων σε λέξεις. Κύρια σημεία εκδήλωσης του φαινομένου σε αυθόρμητη ομιλία είναι τα ακόλουθα:

• Παράλειψη: ένας ήχος παραλείπεται ολοκληρωτικά τόσο σε επίπεδο λέξης όσο και σε επίπεδο πρότασης (π.χ. «νερό» → «νεό»)
• Αντικατάσταση: ένας ήχος αντικαθίσταται από έναν άλλον (π.χ. «θάλασσα»→ «σάλασσα»)
• Αλλοίωση: ένας ήχος παράγεται αλλοιωμένος στην προσπάθεια να τοποθετηθεί σωστά μέσα στη λέξη
• Επένθεση: ένας ήχος ή συλλαβή τοποθετείται μέσα στη λέξη (π.χ. «τρομπόνι» → «τορομπόνι»)

Οι διαταραχές άρθρωσης / φωνολογικές διαταραχές πηγάζουν από τη δυσκολία στην ακουστική διάκριση των λεπτών χαρακτηριστικών διαφοροποιητικών στοιχείων ανάμεσα στους ήχους, που έχουν είτε κοινό τόπο ή τρόπο άρθρωσης. Το ενδεχόμενο ύπαρξης βαρηκοΐας, νοητικής υστέρησης ή γλωσσικής διαταραχής είναι δυνατό να μειώσει την καταληπτότητα της ομιλίας του παιδιού. Για ένα παιδάκι ηλικίας μικρότερης των 4,5 ετών μπορεί να μην είναι τόσο ανησυχητικό καθώς μπορεί να θεωρηθεί ότι εντάσσεται μέσα στα πλαίσια της φυσιολογικής φωνολογικής ανάπτυξης.

Αν το παιδάκι όμως έχει συμπληρώσει τα 5 έτη κι ετοιμάζεται να πάει Α’ Δημοτικού, τότε καλό είναι να δούμε πως μπορεί να αλλάξει αυτή η εικόνα της ομιλίας του. Είναι σημαντική η χρονική αυτή στιγμή γιατί ξεκινώντας το παιδάκι σας την φοίτησή του στην Α’ Δημοτικού θα αρχίσει να μαθαίνει ανάγνωση και γραφή.

Αν εξακολουθεί ακόμη και τότε να αντικαθιστά ήχους στην ομιλία του τότε το πιο πιθανό είναι να κάνει το ίδιο και κατά την ανάγνωση και κατά την γραφή. Καλό είναι λοιπόν, αρχίζοντας το παιδάκι σας τον Σεπτέμβριο το νηπιαγωγείο και δείτε ότι οι αντικαταστάσεις αυτές δεν έχουν εξαλειφθεί από μόνες τους να επισκεφτείτε έναν ειδικό Λογοθεραπευτή για να αξιολογήσει την ομιλία του παιδιού και να σας ενημερώσει πιο έγκυρα για τις περαιτέρω ενέργειές σας.

Γράφει η Μαρίνα Καραθανάση:
Πτυχιούχος Λογοθεραπείας, της σχολής ΣΕΥΠ
(Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας)
Ιωαννίνων και Μέλος του Συλλόγου
Επιστημόνων Λογοθεραπευτών
Λογοπαθολόγων Ελλάδος (Σ.Ε.Λ.Λ.Ε.)