Σήμερα Πέμπτη 15 Νοεμβρίου ξεκινά μία περίοδος νηστείας, η οποία διαρκεί έως και τα Χριστούγεννα, χρονικό διάστημα δηλαδή που ξεπερνάει τον ένα μήνα.
Είναι σημαντικό το διάστημα αυτό τα άτομα που την επιλέγουν να έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν τις διατροφικές τους επιλογές, χωρίς ελλείψεις!
Διαβάστε λοιπόν, έναν πλήρη οδηγό διατροφής κατά τη νηστεία στο άρθρο «Νηστεία: ένα δώρο για την υγεία μας», του Κωνσταντίνου Κούτσικα
Η Ορθόδοξη Χριστιανική νηστεία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής παραδοσιακής διατροφής, αφού σύμφωνα με τη χριστιανική θρησκεία προβλέπετε να νηστεύουμε 180-200 ημέρες ετησίως.
Ποιες είναι οι βασικές περίοδοι της νηστείας;
Οι βασικές περίοδοι της νηστείας, σύμφωνα με την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι:
Η νηστεία των Χριστουγέννων
Διαρκεί 40 ημέρες και δεν επιτρέπει την κατανάλωση κρέατος (εκτός του ψαριού), γαλακτοκομικών και αυγών.
Η νηστεία της Τυρινής
Διαρκεί την τρίτη και τελευταία εβδομάδα του Τριωδίου. Όσο διαρκεί, επιτρέπονται τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά, τα ψάρια, το ελαιόλαδο, απαγορεύεται όμως η κρεοφαγία.
Η Μεγάλη Σαρακοστή
Ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει το Μ. Σάββατο. Διαρκεί συνολικά 48 ημέρες. Στη συγκεκριμένη νηστεία απαγορεύεται η κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών και αυγών, εκτός από τις ημέρες του Ευαγγελισμού και της Κυριακή των Βαΐων, όπου επιτρέπεται το ψάρι. Η κατανάλωση ελαιόλαδου επιτρέπεται μόνο το σαββατοκύριακο.
Η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου
Ξεκινάει την 1η Αυγούστου και τελειώνει στις 14 Αυγούστου. Στη διάρκειά της, δεν επιτρέπεται η κατανάλωση κρέατος (εκτός του ψαριού), γαλακτοκομικών και αυγών.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, 2 φορές την εβδομάδα
Την Τετάρτη και την Παρασκευή, απαγορεύεται η κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών, αυγών και λαδιού.
Όπως φαίνεται, η Ορθόδοξη Χριστιανική Νηστεία, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια περιοδική χορτοφαγία, όπου άλλες μέρες επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού, θαλασσινών και άλλες μέρες ταυτίζεται με αυστηρή χορτοφαγία. Δώστε έμφαση στα παρακάτω θρεπτικά συστατικά.
Πρωτεΐνη
Πολλοί πιστεύουν ότι η επαρκής πρόσληψη πρωτεΐνης είναι δυνατόν να επιτευχθεί μόνο μέσα από την πρόσληψη κρέατος. Αυτή όμως η πεποίθηση δεν είναι ακριβής, μιας και όλες οι φυτικές τροφές, με εξαίρεση τα φρούτα, περιέχουν πρωτεΐνη. Πλούσιες πηγές φυτικής πρωτεΐνης είναι:
- τα όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια),
- ο αρακάς,
- η σόγια και τα προϊόντα της (τυρί τόφου, τέμπε) και
- οι ξηροί καρποί
Σίδηρος
Πολλές φυτικές τροφές αποτελούν πλούσιες πηγές σιδήρου:
- Τα όσπρια: Φακές, φασόλια, ρεβίθια
- Τα λαχανικά: Σπανάκι, κολοκυθάκια, αρακάς, μπρόκολο, φύλλα παντζαριού, ντοματοχυμός
- Τα φρούτα: Κυρίως τα αποξηραμένα φρούτα (δαμάσκηνα, βερίκοκα, σύκα, σταφίδες)
- Οι ξηροί καρποί: Κάσιους, αμύγδαλα, φιστίκια, κολοκυθόσποροι, ηλιόσποροι, σουσάμι
- Δημητριακά πρωινού ολικής άλεσης και εμπλουτισμένο γάλα ή γιαούρτι σόγιας
- Άλλα τρόφιμα: Μαύρη σοκολάτα, μελάσα σακχαροκάλαμου
Τι πρέπει να προσέξετε στο σίδηρο;
Ο σίδηρος υπάρχει στις τροφές σε δύο μορφές: Τον αιμικό σίδηρο και τον μη αιμικό. Ο αιμικός σίδηρος υπάρχει στο κρέας και απορροφάται περισσότερο από τον μη αιμικό, που περιέχεται στις φυτικές τροφές και αποτελεί τη μορφή προσλαμβάνεται από τους ανθρώπους που νηστεύουν.
Συμβουλές για αύξηση της απορρόφησης του φυτικού σιδήρου
Συνδυάστε το γεύμα σας με βιταμίνη C
Η βιταμίνη C αυξάνει έως και κατά 4 φορές την απορρόφηση του σιδήρου από τον οργανισμό. Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C είναι τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλι, μανταρίνι, λεμόνι), το μπρόκολο, οι πιπεριές και το κουνουπίδι. Προσθέστε, για παράδειγμα, πιπεριά στις φακές ή χυμό λεμονιού στα ρεβίθια. Προσοχή όμως!
Η βιταμίνη C θα πρέπει να καταναλώνεται ταυτόχρονα με τα τρόφιμα που περιέχουν σίδηρο
Συνδυάστε τις τροφές που περιέχουν σίδηρο με β-καροτένιο
Το β-καροτένιο αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου. Περιέχεται στο καρότο, στα βερίκοκα, στο σπανάκι, στο μαρούλι, στο μπρόκολο κ.ά. Για παράδειγμα, εάν προσθέσετε καρότο στα φασόλια, αυξάνεται η απορρόφηση του σιδήρου.
Καταναλώστε έξυπνα τα φυτικά τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο
Δηλαδή αποφύγετε να τα καταναλώσετε την ίδια στιγμή με ροφήματα που περιέχουν τανίνες, οι οποίες μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου. Τέτοια παραδείγματα ροφημάτων είναι το χαμομήλι, το κακάο, το τσάι κ.α., ενώ εάν θέλετε να πιείτε τα ροφήματα αυτά επιλέξτε να τα καταναλώσετε χρονικά μεταξύ των γευμάτων και όχι κατά τη διάρκειά τους.
Μουλιάστε τις τροφές πριν το μαγείρεμα
Έχει φανεί πως πολλές φυτικές τροφές όπως τα όσπρια περιέχουν κάποια φυτικά οξέα που μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου. Με το μούλιασμα των τροφών πριν το μαγείρεμα, μειώνεται η δραστικότητα αυτών των φυτικών οξέων. Για παράδειγμα, πριν μαγειρέψτε τα φασόλια, μουλιάστε τα αποβραδίς σε χλιαρό νερό.
Ασβέστιο
Η πρόσληψη ασβεστίου έχει συνδεθεί στο μυαλό του περισσότερου κόσμου με την κατανάλωση γαλακτοκομικών. Κι όμως! Οι ανάγκες σε ασβέστιο μπορούν να καλυφθούν πλήρως και από τις φυτικές πηγές. Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το μπρόκολο, τα αμύγδαλα, το σουσάμι, τα αποξηραμένα φρούτα, είναι κάποιες από τις πολλές φυτικές τροφές που περιέχουν ασβέστιο.
Τι να προσέξετε στο ασβέστιο;
Τα οξαλικά οξέα, που περιέχονται στο σπανάκι και στα φύλλα του παντζαριού μειώνουν την απορρόφηση του ασβεστίου. Με το μαγείρεμά τους όμως, ένα μέρος των οξαλικών οξέων αποβάλλεται και το ασβέστιό τους απορροφάται καλύτερα από τον οργανισμό. Αντίθετα, το ασβέστιο από λαχανικά με λιγότερα οξαλικά, όπως το κινέζικο λάχανο bok choy, το μπρόκολο, τα χόρτα collards (πράσινα φυλλώδη λαχανικά) και η λαχανίδα, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, απορροφάται καλύτερα, ακόμη και από το ασβέστιο του γάλακτος.
Μπορούν όλοι να νηστέψουν;
Η απάντηση είναι «ναι» ωστόσο υπάρχουν κάποιες ομάδες ατόμων στις οποίες η νηστεία θα πρέπει να ακολουθείται με ιδιαίτερη προσοχή. Οι ομάδες αυτές είναι:
Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη
Μπορούν να νηστέψουν, ωστόσο υπό την επίβλεψη ενός διαιτολόγου – διατροφολόγου, ώστε να ελέγχουν τις ποσότητες των υδατανθράκων στο καθημερινό τους διαιτολόγιο και το γλυκαιμικό δείκτη των επιλογών τους.
Άτομα που έχουν σιδηροπενική αναιμία
Μπορούν να νηστέψουν δίνοντας έμφαση στη βιταμίνη B12 αλλά και στο σίδηρο, εφαρμόζοντας τις συμβουλές που δόθηκαν παραπάνω.
Άτομα με οστεοπόρωση
Μπορούν να νηστέψουν δίνοντας έμφαση στις φυτικές πηγές ασβεστίου.
Νεφροπαθείς
Μπορούν να νηστέψουν, ακολουθώντας ένα εξατομικευμένο πλάνο διατροφής με έμφαση στην ποσότητα φωσφόρου και καλίου.
Ενδεικτικές επιλογές γευμάτων κατά τη διάρκεια της νηστείας
Επιλογές πρωινού και σνακ
- Δημητριακά ολικής άλεσης με γάλα σόγιας ή αμυγδάλου
- Φρέσκος χυμός πορτοκάλι με ψωμί, μέλι και ταχίνι
- Σπιτική σπανακόπιτα
- Σταφιδόψωμο
- Ελιόψωμο
- Φρέσκος χυμός πορτοκάλι με κουλούρι Θεσσαλονίκης
- Ξηροί καρποί και αποξηραμένα φρούτα
Επιλογές κύριου γεύματος
- Ταχινόσουπα με κοφτό μακαρονάκι
- Μαρομάτικα φασόλια με μάραθα
- Ντολαμδάκια
- Σουπιές με σπανάκι και ψωμί
- Ρυζότο με λαχανικά
- Αρακάς με πατάτες γιαχνί αγκινάρες
- Γεμιστά με ρύζι
- Κολοκυθοκεφτέδες και ρεβιθοκεφτέδες
- Λαχανόρυζο ή σπανακόρυζο
- Ταμπουλέ
Μπορώ να καταναλώσω γλυκό στη νηστεία;
Το γλυκό έχει θέση στη διατροφή μας και στην περίοδο της νηστείας. Η κα. Εύα Τσάκου, Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος μας δίνει περισσότερες πληροφορίες στο βίντεο που ακολουθεί.
Οφέλη της νηστείας στην υγεία
Από έρευνες που μελέτησαν την επίδραση της Ορθόδοξης Χριστιανικής Νηστείας στη διατροφή και την υγεία, φάνηκε ότι η αύξηση στην κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, συνεπάγεται αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών και φυλλικού οξέος και μείωση στην πρόσληψη επιβλαβών κορεσμένων λιπαρών, με συνεπακόλουθες ευεργετικές επιδράσεις στη μείωση της ολικής και LDL «κακής» χοληστερόλης.
Συμπέρασμα
Η Ορθόδοξη Χριστιανική Νηστεία, δίνει την ευκαιρία σε όλους μας, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, να γινόμαστε χορτοφάγοι και να απολαμβάνουμε όλα τα οφέλη της αποχής από τα ζωικά προϊόντα για την υγεία μας.
Περισσότερες πληροφορίες, για μια πλήρη διατροφή στη νηστεία, θα βρείτε στο βιβλίο με τίτλο: «Κρέας; Όχι Ευχαριστώ. Οδηγός για χορτοφάγους» από τις εκδόσεις mednutrition publications.