Άρθρο στο ΒΗΜΑ της Κυριακής δημοσίευσε ο Μικέλης Χατζηγάκης για την ιδεολογική στροφή που συντελείται σε παγκόσμιο επίπεδο με αφορμή την ξεκάθαρη κατεύθυνση προς τον κοινωνικό φιλελευθερισμό που κάνει η κυβέρνηση των ΗΠΑ και ο νέος Αμερικανός πρόεδρος. Συγκεκριμένα, ολόκληρο το άρθρο έχει ως εξής:
«Ο καθηγητής Ρίτσαρντ Πάρκερ συνήθιζε να λέει πως κάθε 40-50 χρόνια ο κόσμος αλλάζει κυρίαρχο ιδεολογικό μοντέλο. Από την εγκαθίδρυση του κευνσιανσιμού το ‘30 στην στροφή του νεοφιλελευθερισμού το ’80 και στην σημερινή βαθιά αμφισβήτηση αυτού του μοντέλου η οποία πιθανολογείται ότι θα γεννήσει κάτι καινούργιο. Με τις πρώτες 100 μέρες του ο Μπάιντεν δείχνει να αποτελεί την «μαμή» αυτής της ιστορικής τάσης – του νέου ιδεολογήματος.
Ωστόσο, ας ξεκινήσω θέτοντας δύο γενικές, αλλά βασικές, ερωτήσεις. Πρώτον, ποια είναι η ιδεολογική διαφορά μεταξύ κοινωνικού φιλελευθερισμού και νεοφιλελευθερισμού; Η απάντηση είναι ότι ο κοινωνικός φιλελευθερισμός θέτει ως βασικό του στόχο τον άνθρωπο και την κοινωνία τους οποίους οφείλει να υπηρετεί η οικονομία και η αγορά. Η ανάπτυξη οφείλει να είναι σε αρμονία με την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Αντίθετα, ο νεοφιλελευθερισμός θεοποιεί την οικονομία και τους αριθμούς της και αναγορεύει ως «μαγική» την λειτουργία της αγοράς. Για παράδειγμα, ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης και τα εταιρικά κέρδη είναι ναι μεν σημαντικά στοιχεία, αλλά στο ερώτημα πως διαχέεται αυτή η ανάπτυξη και πόσο «ίση» είναι προς όλους ενδιαφέρει ελάχιστα τον νεοφιλελεύθερο. Η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς, σύμφωνα με τον νεοφιλελευθερισμό, αυτόματα θα ικανοποιήσει και τους ανθρώπους. Ποιους, όμως, ανθρώπους;
Η νεοφιλελεύθερη πολιτική όπου εφαρμόστηκε έδειξε ότι οι προνομιούχοι – πλούσιοι και πολύ πλούσιοι – είναι εκείνοι που ευνοούνται πολλαπλάσια σε σχέση με τους άλλους. Τα πράγματα, ωστόσο, αλλάζουν. Ο Μπάιντεν στρέφεται σαφώς προς την πλευρά ενός κοινωνικού φιλελευθερισμού σε διάφορα κομβικά ζητήματα. Η στροφή αυτή είναι προφανής (και) στο ζήτημα της πατέντας των εμβολίων, όπου προωθεί μια πολιτική με πρωταγωνιστή τον άνθρωπο αφήνοντας πίσω τις θεωρίες περί ευρεσιτεχνιών σε μια κρίσιμη καμπή για την ανθρωπότητα. Στα σημερινά κοινωνικά μέτρα που προωθεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ εντάσσονται και οι αλλαγές στο φορολογικό σύστημα.
Η στροφή του Μπάιντεν προς τον φιλελευθερισμό με κοινωνικό πρόσωπο είναι στην γραμμή Κέυνς. Θυμίζει, δηλαδή, περισσότερο την εποχή Ρούσβελτ μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και προσεγγίζει σημαντικά την πολιτική του Κέννεντυ και του Τζόνσον. Γιατί δεν είναι μόνα τα $2 τρις που χορήγει για την ύφεση, αλλά σε αυτά θα προστεθούν άλλα $2 τρις για την ενίσχυση κοινωνικών προγραμμάτων καθώς και άλλα τόσα για την ενίσχυση των υποδομών. Ο Μπάιντεν, συνεπώς, στρέφεται φανερά σε καθαρά κλασσικές κευνσιανές συνταγές (π.χ. τόνωση της ζήτησης, δημόσια έργα, κοινωνική πολιτική) που εφαρμόστηκαν με επιτυχία στο παρελθόν.
Το δεύτερο ερώτημα είναι ποια στρατηγική πρέπει να ακολουθεί μια μεγάλη δύναμη στην διεθνή της πολιτική, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην σχέση της με τον άνθρωπο ως αγαθό με «ίδια» αξία, όπως έλεγε και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος, με βάση τα πρώτα δείγματα γραφής ακολουθεί μια τελείως διαφορετική πολιτική από τον προκάτοχο του. Θα την χαρακτηρίζαμε ως Γκροτιανή. Σύμφωνα με αυτή «η διεθνής πολιτική πρέπει να οριστεί όχι ως διεθνής αναρχία αλλά ως διεθνής συναναστροφή μεταξύ των κρατών στα οποία δεν πρέπει να υπάρχει μόνο σύγκρουση μεταξύ τους αλλά και συνεργασία» (βλ. Martin Wight, «Διεθνής Θεωρία», εκδόσεις Ποιότητα, 1998). Άλλωστε, ο Μπάιντεν απέδειξε ότι η διπλωματία και το διεθνές δίκαιο θα υπαγορεύει εφεξής την εξωτερική πολιτική της Αμερικής. Η «Γκροτιανή» αυτή στάση του φαίνεται καθαρά και από την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Θα εντάσσαμε εδώ και τις σκληρές δηλώσεις του κατά της Ρωσίας, της Κίνας και της Τουρκίας θέλοντας να υπογραμμίσει, μεταξύ άλλων, και την σθεναρή στάση του απέναντι στον αυταρχισμό αυτών των κρατών.
Ίσως ο Μπάιντεν να λειτουργήσει ως ο βασικός καταλύτης της άποψης Πάρκερ. Φαίνεται να ζούμε το τέλος του νεοφιλελευθερισμού και την αρχή ενός νέου ιδεολογήματος με έμφαση σε ένα κοινωνικό και ανθρώπινο χαρακτήρα.»