Κορονοϊός και ενδοοικογενειακή βία – “Στο σπίτι με τον βασανιστή μου” – Του Δρ. Αθανάσιου Μουσιώλη

Σε μια πόλη της Γαλλίας, λίγες μέρες πριν, μια γυναίκα πήγε σε ένα φαρμακείο και ζήτησε τη “μάσκα 19”. Λίγες ώρες μετά, ο σύζυγός της συνελήφθη από τη Γαλλική αστυνομία.

Η γυναίκα δεν έψαχνε κάποιο προϊόν αλλά είχε χρησιμοποιήσει έναν κωδικό (μια κίνηση που είχε ξεκινήσει από την Ισπανία) για να ενημερώσει για την κατάστασή της και να ζητήσει βοήθεια. Ήταν θύμα κακοποίησης από το σύζυγό της.

Η κρίση του κορονοϊού προκάλεσε μια αξιοσημείωτη αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας παγκοσμίως. Ο περιορισμός των μετακινήσεων που στοχεύουν στην ελάττωση της διάδοσης του κορονοϊού μπορεί να κάνει τα φαινόμενα βίας στο σπίτι πιο συχνά, πιο σοβαρά και πιο επικίνδυνα. Αυτό ανάγκασε τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών να απευθύνει έκκληση για την εφαρμογή μέτρων και παρότρυνε τις κυβερνήσεις να θέσουν σαν πρώτη τους προτεραιότητα την ασφάλεια των γυναικών.

Peace is not just the absence of war. Many women under lockdown for #COVID19 face violence where they should be safest: in their own homes.

Today I appeal for peace in homes around the world.

I urge all governments to put women’s safety first as they respond to the pandemic. pic.twitter.com/PjDUTrMb9v

— António Guterres (@antonioguterres) April 6, 2020

Τα στοιχεία δείχνουν ότι σε όλες τις χώρες που χτύπησε ο κορονοϊός και ο κόσμος αναγκάστηκε να απομονωθεί κοινωνικά μένοντας στο σπίτι, παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας, των κλήσεων για βοήθεια και των επισκέψεων στις ιστοσελίδες βοήθειας.

Στην Ισπανία, παρατηρήθηκε αύξηση κατά 18% των κλήσεων στον αριθμό επείγουσας ανάγκης για καταγγελίες ενδοοικογενειακής βίας τις πρώτες δύο εβδομάδες από το lockdown. Στη Γαλλία, η αστυνομία ανακοίνωσε αύξηση κοντά στο 30% περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας. Παρόμοια (και ορισμένες φορές χειρότερα) είναι τα νούμερα που έρχονται από Κίνα, ΗΠΑ και Μ. Βρετανία. Στην Ελλάδα, από πηγές της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, η αύξηση δεν είναι ακόμα σημαντική, αλλά τονίζεται ότι αυτό δεν σημαίνει και μείωση των περιστατικών.

Το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας είναι πολυδιάστατο και έχει πολλές αιτίες που άλλοι, πιο εξειδικευμένοι, επιστήμονες θα μπορούσαν να αναλύσουν καλύτερα σε βάθος. Επιγραμματικά, η κρίση οδήγησε πολλούς ανθρώπους να αισθάνονται ότι δεν ελέγχουν πλέον τις ζωές τους.

Η καθημερινή ρουτίνας της δουλειάς, της εκπαίδευσης, της άσκησης, της διασκέδασης και των κοινωνικών συναναστροφών έχει βαθιά διαταραχτεί. Εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίων έχουν χάσει τις δουλειές τους ή είδαν μείωση αποδοχών και/ ή ωρών απασχόλησης. Άνθρωποι με προβλήματα υγείας είναι ταυτόχρονα πιο ευάλωτοι αλλά και πιο ανήμποροι να ζητήσουν βοήθεια.

Σύμφωνα με ειδικούς, όταν οι άνθρωποι αισθάνονται αδύναμοι σε έναν τομέα της ζωής τους, προσπαθούν να αποκτήσουν μεγαλύτερη δύναμη σε άλλους τομείς της ζωής τους. Αυτό όμως μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνο σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, γιατί, αν το καλοσκεφτούμε, η ενδοοικογενειακή βία, στον πυρήνα της, είναι μια προσπάθεια ο ένας σύντροφος να κυριαρχήσει και να επιβάλει ψυχολογικό, συναισθηματικό, σωματικό και σεξουαλικό έλεγχο στον άλλο σύντροφο (συνήθως τη γυναίκα).

Δηλαδή, η ενδοοικογενειακή κακοποίηση δεν είναι μόνο σωματική αλλά χρησιμοποιούνται και άλλα όπλα: Απομόνωση από τους φίλους, την οικογένεια και τους συναδέλφους. Συνεχή παρακολούθηση. Αυστηροί και λεπτομερείς κανόνες συμπεριφοράς. Ακόμα και περιορισμό σε είδη ανάγκης, τροφή, ρούχα, είδη υγιεινής.

Η απομόνωση στο σπίτι, όσο απαραίτητη κι αν είναι για τον περιορισμό της διάδοσης του ιού, δίνει ακόμα μεγαλύτερη εξουσία στον καταπιεστή μετατρέποντας τη ζωή των θυμάτων σε πραγματικό εφιάλτη. Ανέκαθεν, κρίσεις και καταστροφές προκαλούσαν αύξηση των φαινομένων βίας αλλά στην περίπτωση της κρίσης του κορονοϊού τα πράγματα μπορεί να γίνουν και χειρότερα.

Αυτή τη στιγμή, δεν είναι είναι ξεκάθαρο για πόσο καιρό ακόμα ο κόσμος θα πρέπει να βρίσκεται σε σχετική απομόνωση ή πότε θα επιστρέψει στη δουλειά, στις κοινωνικές επαφές και, τελικά, στην ανάκτηση του ελέγχου της ζωής του. Έτσι, η κατάσταση με τον κορονοϊό μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες. Μπορεί να πυροδοτήσει βία σε σπίτια που η κατάσταση δεν ήταν καλή αλλά τουλάχιστον δεν υπήρχαν ξεσπάσματα βίας και μπορεί να κλιμακώσει τη βία σε οικογένειες που ήδη είχαν πρόβλημα.

Η κρίση του κορονοϊού δημιουργεί δυσκολίες και στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Το να είναι το ζευγάρι συνεχώς μαζί, σημαίνει ότι το θύμα έχει πολύ λίγες ευκαιρίες να επικοινωνήσει με τις Αρχές για βοήθεια. Επιπρόσθετα, το θύμα δεν μπορεί να εγκαταλείψει το σπίτι και να αναζητήσει καταφύγιο σε οικογένεια ή φίλους λόγω των περιορισμών στην κυκλοφορία.

Δομές στις οποίες απευθύνονται οι κακοποιημένες γυναίκες, λόγω της κατάστασης υπολειτουργούν. Οι περισσότερες ήταν ήδη υποστελεχωμένες αλλά τώρα το πρόβλημα έχει ενταθεί. Αστυνομία και Κοινωνικές Υπηρεσίες ήδη είναι υπερ-απασχολημένες με την τήρηση των αναγκαίων μέτρων και δεν έχουν την άνεση να ανταποκριθούν άμεσα σε περιπτώσεις καταγγελιών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, δομές φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών χρησιμοποιούνται για τη στέγαση ύποπτων ή επιβεβαιωμένων κρουσμάτων COVID-19.

Επιπλέον, οι δομές θα αντιμετωπίσουν μεγάλο πρόβλημα χρηματοδότησης μιας και η οικονομική κρίση που θα ενσκύψει, θα στερήσει πόρους που θα πρέπει να διατεθούν σε άλλους τομείς της οικονομίας. Τα ίδια τα θύματα, λόγω των οικονομικών δυσκολιών και της έλλειψης οικονομικών πόρων δεν θα μπορούν το ίδιο εύκολα να εγκαταλείψουν τη συζυγική εστία.

Οι κυβερνήσεις, διεθνώς, γενικά απέτυχαν να προετοιμαστούν για την αλματώδη αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας. Για αυτό το λόγο ο Γ.Γ των Ηνωμένων Εθνών έφτασε στο σημείο να τονίσει τη σημασία που έχει να αντιμετωπιστεί η κατάσταση άμεσα, προτού γιγαντωθεί. Τώρα πλέον, πολλές κυβερνήσεις σπεύδουν να πάρουν μέτρα.

Στην Ιταλία, η Κυβέρνηση εξουσιοδότησε την Τοπική Αυτοδιοίκηση να επιτάξει δωμάτια ξενοδοχείων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν καταλύματα όπου τα θύματα θα μπορούσαν να συνεχίσουν την καραντίνα τους με ασφάλεια.

Παρόμοια, σε Ισπανία και Γαλλία, δύο εβδομάδες μετά το lockdown, παρατηρήθηκε αυξημένη ανάγκη για καταλύματα και εκεί οι Αρχές χρησιμοποίησαν άδεια δωμάτια ξενοδοχείων. Παρομοίως, χρησιμοποιούν συνθηματικά ώστε να επικοινωνήσουν με τις αρχές για βοήθεια, όπως η κοπέλα της ιστορίας στην αρχή του άρθρου.

Στη Βρετανία, μετά αποκύρηξη της ατυχούς έμπνευσης πολιτικής της ανοσίας της αγέλης και τη στροφή στην αντιμετώπιση του θέματος, χρησιμοποιούν τηλεφωνικές γραμμές, εφαρμογές στα κινητά, ενώ ειπώθηκε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις θα δικαιολογείται και η έξοδος από το σπίτι προκειμένου να βρεθεί καταφύγιο.

Στις ΗΠΑ, ποσό από τα κονδύλια που θα διατεθούν στη μάχη με τον κορονοϊό θα κατευθυνθεί και προς μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που αντικείμενό τους είναι η ενδοοικογενειακή βία και η προστασία των θυμάτων αυτής.

Στην Ελλάδα, έχουμε στη διάθεσή μας την τηλεφωνική γραμμή 15900, τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου sos15900@isotita.gr και τη σελίδα http://womensos.gr για την επικοινωνία με τις αρχές, εκτός των τηλεφώνων της Αστυνομίας. Κατά τόπους, υπάρχουν Συμβουλευτικά Κέντρα ενώ, επιπλέον, η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων θα παρουσιάσει σύντομα καμπάνια ενημέρωσης του κοινού σχετικά με την λειτουργία και τις πληροφορίες της γραμμής SOS 15900 και των Συμβουλευτικών Κέντρων στην προσπάθεια να μεταφέρει το μήνυμα της στήριξης των γυναικών θυμάτων βίας ευρέως.

Τέλος, ο καθένας από εμάς μπορεί να βοηθήσει με τον τρόπο του. Προσπαθήστε να επικοινωνείτε με τους αγαπημένους σας που δεν τους βλέπετε πια, καθιερώστε τακτικές ώρες επικοινωνίας, ενώ ακόμα μπορείτε να συνεννοηθείτε με κωδικοποιημένα, κρυφά συνθηματικά που θα σας ενημερώνουν πότε υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Η περίοδος της πανδημίας είναι απαιτητική για όλους και για κάποιες το να παραμείνουν σπίτι μπορεί να είναι δύσκολο, ακόμα και επικίνδυνο, αλλά υπάρχει βοήθεια! Η δουλειά μου σαν Γυναικολόγος είναι να κρατάω τις γυναίκες υγιείς αλλά θέλω να είναι και ασφαλείς ώστε να απολαμβάνουν τη ζωή τους. Αν είστε θύμα ενδοοικογενειακής βίας αντιδράστε, αν ξέρετε κάποιο θύμα μιλήστε πριν να είναι αργά…

Δρ. Αθανάσιος Β. Μουσιώλης

Χειρουργός Μαιευτήρας –Γυναικολόγος

Εξειδικευμένος στον Προγεννητικό Έλεγχο

Διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας