“Κάνω αὐτοκριτικὴ ἢ αὐτοαμφισβητῶ τὸν ἑαυτό μου;”
Τοῦ Ἀρχιμ. Βαρλαὰμ Μετεωρίτου
Κάθομαι στὸ ἀγαπημένο μου παγκάκι καὶ νοερῶς ταξιδεύω στὸ χωροχρόνο… θύμησες παλιὲς ξυπνοῦνε…
Ἐκεῖ συναντῶ ἀνθρώπους, ἀνθρώπους ποὺ σκέφτονται τὸ παρελθόν τους τὸ ἴδιο μὲ μένα…
Διάφορες εἰκόνες, σὰν σὲ κινηματογράφο, περνοῦν ἀπ’ τὸ μυαλό μου…
Ἀνάμεικτα συναισθήματα χαρμολύπης κατακλύζουν τὸ εἶναι μου…
Παρατηρῶ νὰ ἀγκυλώνομαι σὲ ἐνοχικὲς σκέψεις καὶ μία ἐπικριτικὴ φωνὴ συνεχῶς νὰ μοῦ ὑπενθυμίζῃ πώς: “Τὰ ἴδια λάθη κάνω ξανὰ καὶ ξανά”, “τὸ φταίξιμο εἶναι ὅλο δικό μου”, “πάλι δὲν ἔκανα καλὰ τὴ δουλειά”, “δὲν κάνω τίποτα σωστό”, “ὅλα πᾶνε στραβά”, “οἱ ἄλλοι εἶναι πιὸ ἔξυπνοι”, “πάλι ἐκτέθηκες”, “θά ‛πρεπε νὰ τὰ καταφέρνω καλύτερα”, “τὸ ξέρω ὅτι εἶμαι μία ἀποτυχία”, κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ., ἐνῶ ἡ ἀνηλεὴς αὐτοκριτικὴ φέρνει στὸ νοῦ μου μνῆμες ἀπ’ τὸ παρελθὸν ποὺ δὲν κάνουν τίποτα ἄλλο παρὰ τὸ νὰ ἐνισχύουν καὶ νὰ ἐπιβεβαιώνουν ὅλους αὐτοὺς τοὺς φόβους.
Τελικά, ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο πετυχαίνω εἶναι νὰ στεναχωριέμαι καὶ νὰ θυμώνω μὲ τὸν ἑαυτό μου, προσπαθῶντας νὰ τὸν πείσω πὼς τὸ μέλλον μου θὰ ἐξελιχθῇ μὲ τὸν ἴδιο γνωστὸ τρόπο, πὼς τίποτα δὲν μπορεῖ ν’ ἀλλάξῃ, ἐνῶ ἡ αὐτοαμφισβήτηση, εἶναι ἀλήθεια ὅτι τῆς τὸ ἐπιτρέπω, κάνει τὴ δουλειά της.
Σ’ αὐτὴ τὴ θέση νομίζω πὼς δὲν εἶμαι μόνος. Πὼς εἶναι πάρα πολλοὶ ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι διεξάγουν αὐτὴ τὴ διαρκὴ μάχη μὲ τὸν ἑαυτό τους!
Ξέρετε τί πιστεύω; πὼς αὐτὴ ἡ κατάσταση μᾶς ἀρέσει, μᾶς θρέφει, μᾶς ἱκανοποιεῖ, πιστεύοντας, ἴσως, ὅτι ἤμαστε θύματα!!!
Ἴσως πιστεύουμε ὅτι κρατῶντας, ἀσυνείδητα ἢ συνειδητά, μέσα μας αὐτὴν τὴν ἀπαιτητικὴ φωνή, θὰ γίνουμε καλύτεροι καὶ ἀποδεκτοὶ στοὺς ἄλλους!!!
Διερωτῶμαι: Γιατί, ἆραγε, ἐπιτρέπουμε στὶς ἀρνητικὲς ἱστορίες μας νὰ παίρνουν τόσο πολὺ ὑπόσταση μέσα μας ἀντὶ γιὰ τὰ τόσα ὄμορφα πράγματα, τὰ ὁποῖα κάνουμε ἢ συμβαίνουν γύρω μας;
Γιατί δεχόμαστε ὅλο τὸ βάρος τοῦ “ὄχι” καὶ δὲν ἀφήνουμε τὸ “ναί” νὰ κυριαρχῇ;
Στὰ παραπάνω ἐρωτήματα δὲν θὰ δώσω ἐγὼ ἀπαντήσεις, ὑπάρχουν ἄλλοι ποὺ εἶναι πιὸ εἰδικοί, ἐγὼ θὰ σταθῶ στὴν ὑγιὴ αὐτοκριτική, στὸ πόσο ἐποικοδομητικὴ εἶναι προκειμένου νὰ πετύχουμε μία θετικὴ ἀλλαγὴ στὴ ζωή μας.
Ἡ ἄσκηση τῆς αὐτοκριτικῆς εἶναι μία διαδικασία ἐπίπονη καὶ δύσκολη.
Χρειάζεται νὰ μείνω μόνος μὲ τὸν ἑαυτό μου. Νὰ παρατηρήσω καὶ νὰ ἐλέγξω τὶς κάθε κινήσεις, τὰ λόγια καὶ τὶς πράξεις μου. Νὰ ρωτήσω τὸν ἑαυτό μου: Ποῦ ἔκανα λάθη; Τί ἔκανα; ἢ τί παρέλειψα νὰ κάνω; Ποῦ ἔφταιξα; Κάνοντας τέτοιου εἴδους ἐρωτήσεις “θὰ ἀποκτήσουμε αὐτοσυνειδησία, θὰ ἀποκτήσουμε τὴ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας” (Θαλής ὁ Μιλήσιος).
“Ἡ αὐτομεμψία μὲ τὴν αὐτοκριτική, μᾶς λέγει ὁ Ὅσιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης, πολὺ βοηθάει γιὰ νὰ πέσουν τὰ λέπια ἀπ’ τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μας καὶ νὰ δοῦμε καθαρά. Τὴν αὐτομεμψία, οἱ εὐαίσθητοι θὰ πρέπῃ νὰ τὴν προσέξουν πολύ, γιατὶ ὁ πονηρὸς προσπαθῇ νὰ τὴν κάνῃ ἀπελπισία (μὲ τὴν ὑπερευαισθησία). Ἡ αὐτομεμψία, θὰ πρέπῃ νὰ συνοδεύεται πάντα μὲ τὴν ἐλπίδα στὸ Θεό. Ὅταν βλέπῃ κανεὶς ἄγχος, σ’ αὐτὴν τὴν περίπτωση θὰ πρέπῃ νὰ καταλάβῃ, ὅτι ἔβαλε τὴν οὐρά του τὸ ταγκαλάκι (ὁ διάβολος)”.
Ἡ αὐτοκριτικὴ καὶ ἡ κατάκτηση τῆς αὐτογνωσίας, εἶναι ἰδιαίτερα σημαντικὰ γιὰ ἐμᾶς τοὺς ἴδιους. Ὡστόσο, πρέπει νὰ πραγματοποιοῦνται πάντα μὲ ἐπιείκεια καὶ κατανόηση πρὸς τὸν ἑαυτό μας, καθὼς ἡ διαρκὴς καὶ αὐστηρὴ αὐτοαξιολόγηση μπορεῖ νὰ ὁδηγήσῃ σὲ διανοητικὴ σύγχυση καὶ ψυχικὴ κατάρρευση, μὲ συνέπεια νὰ βρεθοῦμε στὸ ἄλλο ἄκρο, μὴν ξεχνᾶμε: “πᾶν μέτρον ἄριστον”.
Αὐτομεμψία σημαίνει, νὰ βλέπῃ κανεὶς τὰ ἐλαττώματά του καὶ ὄχι τὰ χαρίσματά του καὶ ἀντιστρόφως, νὰ βλέπῃ τὰ χαρίσματα τῶν ἄλλων καὶ ὄχι τὰ ἐλαττώματά τους.
Ὁ Βολταῖρος ἔλεγε: “Ἂν διαφεύγῃς τὴν ἐπίκριση τῶν ἄλλων, μὴν ἐλπίσῃς νὰ διαφύγῃς τὴ δική σου”.
“Αὐτοκριτική, τονίζει ὁ Ρῶσος συγγραφέας Κρουτιέρ Μπ, εἶναι ὅταν λὲς γιὰ τὸν ἑαυτό σου ἐκεῖνα ποὺ σκέφτεσαι γιὰ τοὺς ἄλλους”.
Ἐνῶ ὁ Ἑλβετὸς συμβολιστὴς ζωγράφος Ἄρνολντ Μπέκλιν ὑπογραμμίζει ὅτι: “Ἡ ὁδὸς τῆς καλυτέρας προόδου, εἶναι ἡ διαρκὴς κριτικὴ τοῦ ἑαυτοῦ μας”.
“Οἱ ἄνθρωποι, τονίζει μὲ ἔμφαση ὁ Γάλλος συγγραφέας καὶ φιλόσοφος Μπλὲζ Πασκάλ, χωρίζονται σὲ ἁγίους ποὺ θεωροῦν τὸν ἑαυτό τους ἁμαρτωλό, καὶ σὲ ἁμαρτωλοὺς ποὺ θεωροῦν τὸν ἑαυτό τους ἅγιο”.
Κάνω αὐτοκριτικὴ γιὰ νὰ γίνω καλύτερος καὶ ὄχι μίζερος καὶ ὁ μόνος ἀλάνθαστος κριτής, εἶναι ἡ Συνείδησή μου.
Μὲ τὴν αὐτοκριτικὴ προσπαθοῦμε:
➤ Νὰ ἐπιτύχουμε τὴ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας.
➤ Νὰ ἐντοπίσουμε τὰ λάθη μας καὶ νὰ ἀποφύγουμε τὴν ἐπανάληψή τους.
➤ Νὰ περιορίσουμε τὶς παράλογες ἐπιθυμίες μας.
➤ Νὰ ἤμαστε πιὸ ἐπιεικεὶς μὲ τοὺς ἄλλους καθὼς ἔχουμε ἐπίγνωση τῶν δικῶν μας ἀτελειῶν.
➤ Νὰ γινόμαστε πιὸ ὑπεύθυνοι.
➤ Νὰ ἐπιτυγχάνουμε καλύτερες κοινωνικὲς ἐπαφές.
➤ Νὰ ἐπενδύουμε σὲ γνήσιες καὶ ἀληθινὲς σχέσεις.
➤ Νὰ ἐνστερνιζόμαστε πνευματικὲς καὶ ἠθικὲς ἀξίες.
➤ Νὰ ἀποκτήσουμε εἰλικρίνεια, μετριοφροσύνη, σεβασμὸ κ.λπ.
➤ Νὰ ἐνδιαφερθοῦμε γιὰ τὸ κοινωνικὸ συμφέρον ἔναντι τοῦ ἀτομικοῦ.
Καὶ κάπου ἐκεῖ, φίλοι μου, ἀρχίζουμε νὰ παίρνουμε τὴ ζωή μας στὰ χέρια μας.