Το Ευαγγέλιο της Κυριακής αναφέρεται σε μία ακόμη παραβολή∙ την παραβολή του ασώτου υιού (Λουκ. 15, 11-32). Ο πατέρας της παραβολής δέχεται τον υιό του που τον έχει εγκαταλείψει, έχει ζήσει με άσωτο τρόπο χρησιμοποιώντας την περιουσία του πατέρα και στο τέλος χωρίς καμία οικονομική υποστήριξη επιστρέφει στον πατέρα. Πόση στεναχώρια βίωσε ο πατέρας τη στιγμή που ο υιός του, ζήτησε από τον ίδιο το μερίδιο που του αναλογεί για να φύγει στα ξένα;
Ο υιός της παραβολής αφού ξόδεψε τα πάντα, σκέφτηκε να επιστρέψει στον πατέρα του. Η επιστροφή εγείρει ερωτήματα. Αναζητά επιτακτικά ακραιφνείς απαντήσεις, απαντήσεις δεκτικές μιας εμβάθυνσης στο μυστήριο της οντολογικής μεταμόρφωσης του υιού. Γιατί γύρισε στον υιό ο πατέρας; Επειδή ξόδεψε όλη την περιουσία και δεν μπορούσε να ζήσει αλλιώς; Επειδή βρέθηκε στα δύσκολα; Επειδή απέκτησε συναίσθηση της ασωτίας του; Κι αν η συναίσθηση αυτή εμφορούταν από μία συναισθηματική έξαρση, έναν ακροβατικό συναισθηματικό παρορμητισμό; Η παραβολή μας βεβαιώνει για κάτι πολύ σημαντικό. ‘’Τότε συνήλθε στον εαυτό του’’ και επέστρεψε στον πατέρα του λέγοντας του ‘’αμάρτησα κατά του ουρανού και ενώπιον σου, δεν είμαι πλέον άξιος να ονομάζομαι υιός σου’’ (Λουκ. 15, 17-19).
Ας δούμε στον πατέρα τον Θεό Πατέρα και στον υιό τον κάθε άνθρωπο. Πόσες φορές μας ευεργετεί ο Θεός; Μας δίνει ευλογίες, τις οποίες δεν αξίζουμε. Δεχόμαστε τις ευεργεσίες. Όχι, όμως πάντοτε. Πώς ανταποκρίνεται ο άνθρωπος; Συνάπτει σχέση με τον Θεό; Αναγνωρίζει πως όλα όσα έχει, του τα έχει δωρίσει ο Θεός; Ο άνθρωπος πολλές φορές σηκώνεται και φεύγει από τη σχέση αυτή. Εγκαταλείπει τον Θεό. Άλλες φορές επιστρέφει, άλλες πάλι όχι. Έτσι ενεργεί ο άνθρωπος. Πολλές φορές καθίσταται αχάριστος απέναντι στον Θεό, απέναντι στους συνανθρώπους του. Κι ο Θεός; Πώς ενεργεί; Μήπως έχει πολλές επιλογές; Γνωρίζουμε πως στον Σταυρό δεν υπάρχει άνετη θέση. Αυτή είναι η στάση του Θεανθρώπου. Ελπίζει, υπομένει, ταπεινώνεται, συγχωρεί, έχει αμέτρητο έλεος και φιλανθρωπία άρρητη. Αυτός είναι ο τρόπος του Θεού Πατέρα.
Ο άνθρωπος δραπετεύει από την σχέση με τον Πατέρα. Πολλές φορές. Κι όταν επιστρέφει, πάντοτε ο Πατέρας τον δέχεται. Δεν θέτει όρια και κριτήρια ο Θεός. Το μοναδικό Του μέτρο, κριτήριο και προϋπόθεση είναι η αγάπη. Αυτές είναι οι ‘’αντοχές’’ του Θεού. Εκτός κι αν ο άνθρωπος δεν θέλει να σωθεί ποτέ και εμμένει σε μία άρνηση του Θεού. Ακόμη και τότε δεν εκδικείται ο Θεός, δεν τιμωρεί όπως ακούγεται να λένε διάφορες φωνές εντός των τειχών της Εκκλησίας. Ας κρατήσουν την τιμωρία για τον εαυτό τους. Ο Θεός έχει άλλον τρόπο και βαδίζει άλλον δρόμο. Διαφορετικό από τις ανθρώπινες αντιλήψεις, μακριά από την κοσμικότητα της κτίσης αυτής. Ο όσιος Μάξιμος Ομολογητής στα Κεφάλαια περί Αγάπης σημειώνει πως ‘’τόν δέ φαῦλον, δι᾿ ἀγαθότητα ἐλεεῖ, καί ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ παιδεύων ἐπιστρέφει’’.
Βάζει δύσκολα στον Θεό ο άνθρωπος. Και παίζει με την σωτηρία του. Την εξωθεί στα άκρα. Δεν ξεκινάει από την αγάπη, αλλά ο ίδιος την ίδια στιγμή απαιτεί αγάπη, κάποιες φορές. Άλλοτε, έχει την αίσθηση πως πιστεύει πραγματικά με όσα κάνει και πως οι άλλοι φταίνε πάντα, ο πατέρας ή ο γιος ή ο διπλανός, αλλά ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς με σαφή λόγο ξεκαθαρίζει τα πράγματα∙ η πίστη ωφελεί, ένα κάποιος πολιτεύεται κατά συνείδηση και καθαρίζει τον εαυτό του μέσα από την εξομολόγηση και την μετάνοια. Δεν μπορείς να εγκαταλείπεις τους γονείς σου στο γηροκομείο και να χαίρεσαι με όσα σου δώρισαν όλα αυτά τα χρόνια. Είσαι σάρκα από τη σάρκα τους και αίμα από το αίμα τους. Ο Θεός ευλογεί τους ανθρώπους που σέβονται τους γονείς και διακονούν τους γονείς. Δεν μπορείς να ησυχάζεις μέσα σου την στιγμή που ο γιος σου ή η κόρη σου δεν μιλάνε μεταξύ τους ή εσύ με κάποιο παιδί. Ούτε όταν τα αδέλφια δεν θέλουν να δουν το ένα το άλλο. Δεν υπάρχει ευλογία Θεού στην περίπτωση αυτή. Ο δρόμος της σωτηρίας είναι ο άλλος. Τίποτε παραπάνω και τίποτε λιγότερο. Αυτό λέει όλο το ευαγγέλιο. Παρατημένοι γονείς, μαλωμένα αδέλφια, μαλωμένοι γονείς με τα παιδιά και άλλα πολλά δυσάρεστα επιβεβαιώνουν την ασχήμια και το δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αυτό το ανθρώπινο πρόσωπο, απώλεσε την ωραιότητα, έκλαψε στις χαρές των άλλων και έστησε χορό στις δυστυχίες τους. Στην Εκκλησία υπάρχει μία όμορφη λέξη, ελκυστική, που γίνεται ελκυστικότερη και ένα ολάκερο βίωμα, μία ζωντανή εμπειρία, όταν εισέρχεται στην καρδιά του ανθρώπου. Είναι η λέξη μετάνοια. Ο άνθρωπος έγινε πολύ σκληρός, εχθρικός, ένας σκέτος μόνος. Δεν θα επιβιώσει έτσι. Θα βρίσκει παντού και πάντα αδιέξοδα. Δεν βλέπετε πόσο δυστυχισμένοι έγιναν οι χριστιανοί; Στην Ανάσταση πενθούν ακόμη. Μέσα στην ζωή της Εκκλησίας υπάρχουν βήματα που οδηγούν στον Θεό. Υπάρχει η μετάνοια, η συγχωρητικότητα, το έλεος, η φιλανθρωπία, η σιωπή, ο πνευματικός. Υπάρχει και η επιστροφή. Το Ευαγγέλιο είναι γεμάτο από τέτοια πρόσωπα. Κι ο Θεός πάντα περιμένει την μετάνοια του ανθρώπου. Και μετά; Ε, στήνεται κι ένας πανηγυρικός χορός στους ουρανούς και ο άνθρωπος γεμίζει από Θεό.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας