Ηρακλής Φίλιος: Ποιος Χριστός σου ταιριάζει;

Η ερώτηση που αιωρείται παραπάνω μοιάζει αιρετική. Ποιος Χριστός σου ταιριάζει; 

Σαν να ομολογείς κάτι εντελώς ξένο προς τη διδασκαλία της εκκλησίας και να αλλοιώνεις την δογματική της ταυτότητα. Υπάρχουν πολλά πρόσωπα Χριστού;

Θέλω να εξομολογηθώ κάτι. Και ομολογώ πως αυτό, είναι από εκείνα που μου αρέσουν στην εκκλησία πολύ περισσότερο από τα δεδομένα, τα ανυποψίαστα, τα προσδιοριζόμενα. Πέρασε λίγος καιρός που είχα την ευκαιρία με έναν φίλο μου να συναντήσω έναν συνομήλικο μας και ο τελευταίος να καθίσει στην παρέα μας. Ο φίλος μου ξεκίνησε μία συζήτηση μαζί του σχετικά με θέματα μεταφυσικά, θεολογικά, αν το θέλετε αλλιώς. Ο τρίτος της παρέας από την αρχή δεν έκρυψε τις αριστερές του πεποιθήσεις και ξεκίνησε να αντιδρά σε εκκλησιαστικές και θεολογικές καταστάσεις που συρρικνώνουν την εκκλησία και την κάθε προσπάθεια της να εκφράσει γνήσιο, αυθεντικό, αληθινό λόγο. Συμφώνησα μαζί του.

Η φιλοσοφία, έγινε η βάση στην οποία πατήσαμε, ώστε να προσεγγίσουμε με περισσότερο ενδιαφέρον τη θεολογία. Και είναι τέτοιες στιγμές, που αντιλαμβάνεσαι κι εσύ και ο συνομιλητής, πως ο σύγχρονος άνθρωπος δεν γνωρίζει τον Χριστό και πως έχει σχηματίσει μέσα του διαφορετικές εικόνες για Εκείνον, ανάλογα με τα ερεθίσματα που δέχεται και τα οποία αναλόγως διαμορφώνουν στον καθένα αντιλήψεις και καθορίζουν σκέψεις.

Θέλω με τα παραπάνω να σταθώ σε δύο σημεία. Πρώτον, η φιλοσοφία υπήρξε, το κατάλληλο εκείνο πεδίο που οδήγησε τη συζήτηση στο πεδίο της θεολογίας, στην αναζήτηση του Θεού, στο πρόσωπο του Χριστού. Και δεύτερον, διαφάνηκε εντόνως πως οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τον Χριστό, το πρόσωπο του Χριστού θα έλεγα καλύτερα, αφού ο όρος «πρόσωπο» ως φιλοσοφικό δάνειο μεταποιήθηκε στη σκέψη των Πατέρων της εκκλησίας.

Ποιος Χριστός, λοιπόν, σου ταιριάζει; Η ερώτηση δεν κρύβει, έστω μία κάποια δογματική απόκλιση, αλλοίωση της διδασκαλίας περί του προσώπου του Χριστού, αναίρεση της αποκάλυψης όπως συντελείται στη μυστηριακή ζωή της εκκλησίας, τη ζωή της μετοχής. Η ερώτηση, τραγικώς τολμώ να πω, αποκαλύπτει την αλήθεια των πραγμάτων, θέτοντας, μεταξύ άλλων, στο κέντρο του ενδιαφέροντος το ζήτημα της ευθύνης που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος απέναντι στη σχέση του με τον Χριστό, με το πρόσωπο του Χριστού, όπως αυτό γνωρίζεται με υγιή πνευματικά αισθητήρια.

Ας γίνω πιο σαφής μέσα από μία ερώτηση. Όλοι οι άνθρωποι που τους γνωρίζετε ο Χριστός, γιατί δεν αποκτούν την ίδια εικόνα για το πρόσωπο Του; Γιατί υφίστανται αυτές οι αλλοιώσεις, παρερμηνείες; Ποιος Χριστός είναι, κι ας μου επιτραπεί η έκφραση, ο «αληθινός Χριστός»; Ο προτεστάντης μιλάει για Χριστό, ο Ρωμαιοκαθολικός για Χριστό, ο μαρξιστής για Χριστό, ο υπαρξιστής για Θεό, ο ορθόδοξος για Χριστό. Για παράδειγμα, είναι ίδιος ο Χριστός του προτεστάντη με τον Χριστό του μαρξιστή και του ορθοδόξου; Θα μείνω στον τελευταίο, στον ορθόδοξο. Κι ο ορθόδοξος, πολλές φορές δεν γνωρίζει τι του γίνεται.

Βαπτίζεται, εντάσσεται στο σώμα της εκκλησίας, ακούει για τον Χριστό, μεγαλώνοντας έχει άποψη, σκέψη, διαβάζει, ακούει, δέχεται ερεθίσματα, ζει και αναπτύσσεται σε διαφορετικά περιβάλλοντα, τα οποία, κι εδώ κρύβεται η απάντηση του ερωτήματος του τίτλου, παρόλο που είναι ορθόδοξα περιβάλλοντα, κηρύσσουν στην ουσία έναν Χριστό διαφορετικό με τον Χριστό του ευαγγελίου, των Πατέρων της εκκλησίας, των νηπτικών κειμένων, του ησυχασμού, της υμνογραφίας.

Οι ορθόδοξες χριστιανικές οικογένειες δεν γνωρίζουν τον Ίδιο Χριστό στα παιδιά τους. Υπάρχουν οικογένειες που έχουν επηρεαστεί από τις προτεσταντικές διδασκαλίες και το δυτικό θεολογικό – νομικό πνεύμα, γνωρίζοντας στα παιδιά τους έναν Χριστό αυστηρό που θα τιμωρήσει το παιδί σε κάθε ευκαιρία παρακοής. Γι’ αυτό και λένε πολλές φορές στα παιδιά τους να είναι καλά παιδιά, να μην στεναχωρούν τον Θεό με τις αμαρτίες τους και Τον πληγώνουν, αγνοώντας πως με την κάθε αμαρτία (οι Πατέρες στο σύνολο τους μιλάνε για «αστοχία») υπάρχει μία διακοπή σχέσης με τον Θεό, μία αποξένωση του ανθρώπου και πως το ζήτημα δεν είναι να είσαι απλά καλός. Αυτά βέβαια, περί των δυτικών προτεσταντικών προτύπων, εισήλθαν στην χώρα μας μέσα από τις γνωστές οργανώσεις, οι οποίες δεν καλλιεργούν γνήσιο ορθόδοξο φρόνημα στα παιδιά.

Κάποιες άλλες οικογένειες επειδή συνήθισαν να εκκλησιάζονται, να πιστεύουν, να κοινωνούν Σώμα και Αίμα Χριστού κατά τις μεγάλες εορτές της εκκλησίας, γνωρίζουν στα παιδιά τους έναν συναισθηματικό Χριστό. Είναι οι περιπτώσεις κατά τις οποίες το θρησκευτικό συναίσθημα κορυφώνεται με τον εκκλησιασμό κατά την Μ. Πέμπτη (Εσταυρωμένος), Μ. Παρασκευή (Επιτάφιος) και φυσικά Μ. Σάββατο (Ανάσταση) και άλλες ημέρες. Δεν είναι ότι κατά τις μεγάλες αυτές εορτές, υφίσταται ένα βαθύ συνειδητό και οντολογικό συναίσθημα με το πρόσωπο του Χριστού και τα τελούμενα, αλλά ότι το δράμα ως γεγονός λειτουργεί ως συγκινησιακή θεωρία στον άνθρωπο και δημιουργεί συναισθηματισμό στην ψυχή του.

Κι ας το φωνάξουμε δυνατά. Ο κατάλληλος πνευματικός διαδραματίζει τον πλέον καθοριστικό ρόλο στη γνωριμία του ανθρώπου με το πρόσωπο του Χριστού. δεν είναι τυφλός οδηγός αλλά με πίστη, αγάπη, διάκριση γίνεται συνεργός του ταλαιπωρημένου ανθρώπου. Ο πνευματικός που δεν τον κατευθύνει, αλλά ο πνευματικός που συμπορεύεται. Επουδενί, ο πνευματικός που φανατίζει, δημιουργεί μύθους γύρω από το όνομα του, αποκτά τη φήμη ξακουστού γέροντα ή ο πνευματικός που εξουσιάζει την ελευθερία του ανθρώπου εξ ονόματος της υπακοής που ως αυθεντία αντικαθιστά τον Χριστό, Τον οποίο με ευκολία εξορίζει.

Το πρόσωπο του Χριστού δεν γνωρίζεται μέσα από παροξυσμούς, φανατισμούς, συναισθηματικές εξάρσεις. Θεωρώ πως γνωρίζεται μέσα από τις δυσκολίες, τα δάκρυα, τις απογοητεύσεις. Αυτό μας δείχνει η ζωή. Όλα αυτά τα τελευταία, αποτελούν ευλογημένη δωρεά για τον άνθρωπο κι ας διακατέχονται από έναν αρνητισμό.

Αυτές οι καταστάσεις δίνουν στον άνθρωπο την ευκαιρία να σκαλίσει στο χρόνο και να βρει όσα τον ταλαιπωρούν. Και ίσως, κάποτε ανακαλύψει πως όσα τον βασανίζουν και τον φτάνουν μέχρι και τον εκμηδενισμό του, έχουν τη δυναμική της αντίστροφης κίνησης, οδηγώντας τον από την κατάρα στην ευλογία. Στο πρόσωπο του Θεανθρώπου…

Ηρακλής Αθ. Φίλιος
Βαλκανιολόγος, Θεολόγος