Ηρακλής Φίλιος: Αφήνωντας την αγωνία στον Χριστό

Στο ευαγγέλιο, που θα διαβαστεί την Κυριακή στους ιερούς ναούς, ο Χριστός με εξαιρετικούς λόγους καθησυχάζει την αγωνία του ανθρώπου.

Στο ευαγγέλιο, που θα διαβαστεί την Κυριακή στους ιερούς ναούς, ο Χριστός με εξαιρετικούς λόγους καθησυχάζει την αγωνία του ανθρώπου. 

Χρησιμοποιώντας παραδείγματα μέσα από τη ζωή, και συγκεκριμένα μέσα από τη ζωή της φύσης, καλεί τον άνθρωπο να ησυχάσει και να διώξει κάθε άγχος που ολοένα και βυθίζει τις ανησυχίες του και να τα αφήσει όλα στη μέριμνα του Θεού, καθώς ο Ίδιος γνωρίζει τις ανάγκες του ανθρώπου.

Μεταξύ των άλλων ο Χριστός διδάσκει τα εξής: «Διά τούτο σας λέω, μη μεριμνάτε διά τη ζωή σας τι θα φάτε ή τι θα πιείτε, ούτε διά το σώμα σας τι θα φορέσετε. Δεν αξίζει η ζωή περισσότερο από την τροφή και το σώμα από το ένδυμα; Κοιτάξτε τα πτηνά του ουρανού, ούτε σπείρουν ούτε θερίζουν ούτε αποθηκεύουν, και ο Πατέρας σας ο ουράνιος τα τρέφει. Δεν έχετε εσείς μεγαλύτερη αξία από αυτά;… Γνωρίζει ο Πατέρας σας ο ουράνιος ότι έχετε ανάγκη απ’ όλα αυτά. Ζητάτε πρώτα τη βασιλεία του Θεού και τη δικαιοσύνη του και τότε όλα αυτά θα σας χορηγηθούν. Μη μεριμνάτε λοιπόν διά την αύριον, διότι η αυριανή ημέρα θα φροντίσει διά τα δικά της πράγματα. Φθάνει η στενοχώρια της ημέρας» (Ματθ. 6, 25 – 34).

Είναι προφανές, πως με την ευαγγελική περικοπή τίθεται το θέμα της εμπιστοσύνης στον Χριστό. Θα αποφύγω όμως, σκόπιμα τολμώ να πω, την ανάλωση των λόγων, σε ένα άλλου είδους βερμπαλιστικό κήρυγμα, σε ευχολόγια, σε έτοιμες πνευματικές συνταγές, εν τέλει στην κλισέ πλέον φράση «πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη και πίστη στον Θεό». Θέλω λοιπόν να πω με πείσμα και με απαρηγόρητο παράπονο, πως το να μιλήσει κάποιος από τον άμβωνα για το θέμα της πίστης, να ξεκινήσει, να προχωρήσει και να κλείσει τις σκέψεις του λέγοντας στους ανθρώπους «πρέπει να έχουμε πίστη στον Χριστό», προσωπικά, αλλά πιστέψετε με και πολλούς νέους της ηλικίας μου, με αφήνει αθεράπευτα αδιάφορο και ασυγκίνητο.

Ας μην κρυβόμαστε πλέον και ας μην θεωρούμε πως η διακονία αναλώνεται σε ευχολόγια, που εντούτοις δεν πληρούν τις υπαρξιακές αγωνίες του σύγχρονου ανθρώπου. Είναι εύκολο να πεις σε κάποιον «να έχεις πίστη», είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσεις την πίστη. Επομένως, η πρόκληση για την εκκλησία, εάν θέλει να τοποθετηθεί σοβαρά απέναντι στον πόνο και στα προβλήματα του ανθρώπου, είναι να εμπνεύσει τον άνθρωπο. Να βγει το κήρυγμα από την βόλεψη του, την ευκολία των λόγων του, τα οποία πολλές φορές δεν έχουν ευθύνη, αλλά αφήνουν τον άνθρωπο να αναλάβει μόνος του, τις δικές του ευθύνες.

Το αν έχεις πίστη, εμπιστοσύνη στον Χριστό, έχω την αίσθηση ότι μοιάζει με τα δυσκολότερα του πνευματικού αγώνα. Έχεις να αντιμετωπίσεις αστάθμητους παράγοντες, οι οποίοι πολιορκούν το ανθρώπινο πρόσωπο και το κάνουν ευάλωτο στις όποιες υποσχέσεις της εποχής. Πώς να εμπνεύσει ένας Χριστός πάνω στον Σταυρό, τη στιγμή που δεν δείχνει να θέλει να σωθεί ο Ίδιος; Αυτό είναι το πρότυπο για τους ανθρώπους; Επουδενί δεν συμφωνώ με τη λογική αυτή, αλλά σκοπίμως την αναφέρω, θέλοντας να δείξω πως οι άνθρωποι συγκινούνται από πρότυπα που τους υπόσχονται εύκολες λύσεις στα προβλήματα τους. Το να θες να ακολουθήσεις τον Χριστό, να σταυρωθείς στον δύσκολο αγώνα της αυταπάρνησης και να αναμένεις την ανάσταση σου, κι αν έρθει, μοιάζει εν πρώτοις με αυτοκτονία. Ποιος έχει τη διάθεση να δοκιμάσει να σηκώσει τον σταυρό και να ζήσει τις θλίψεις που φέρει αυτό το κουβάλημα του σταυρού, καθώς «ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε» (Ιω. 16, 33) κατά το λόγο του Χριστού.

Στην ευαγγελική περικοπή της Κυριακής, είναι αλήθεια ότι ο Θεός προνοεί για όλα. Ακόμη και στη φύση, αυτό είναι προφανές. Τι άλλο χρειάζεται για να πειστεί ο άνθρωπος περί τούτου; Γιατί χάνεται στις αναζητήσεις του, στις αγωνίες του και καταρρέει; «Μα που είναι ο Χριστός; Μήπως έμεινε είκοσι αιώνες μακριά από μας; Μήπως στον Γολγοθά, μαζί με το σώμα Του, για πάντα σταυρώθηκε και το πνεύμα Του;», σημειώνει ένας φιλοσοφημένος άγιος, ο άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς. Κάτι αντίστοιχο συναντάται και στην «Χαρούμενη Γνώση» του Νίτσε, όπου ο τρελός βγαίνει στην πλατεία αναζητώντας τον Θεό: «’’Γυρεύω το Θεό! Γυρεύω το Θεό’’. Επειδή όμως πολλοί από τους παρευρισκόμενους δεν πίστευαν στο Θεό, ξέσπασε ηχηρό γέλιο. Μήπως χάθηκε αυτός; ρώτησε κάποιος. Μήπως έχασε το δρόμο του σαν το μικρό παιδί; είπε κάποιος άλλος. Ή μήπως κρύβεται; Μήπως μας φοβάται;

Μήπως μπάρκαρε στο πλοίο; Μήπως ξενιτεύτηκε; Τέτοια έλεγαν και γελούσαν. Ο τρελός πήδησε ανάμεσά τους και τους διαπέρασε με τη ματιά του. ‘’Που είναι ο Θεός;’’ Φώναξε. ‘’Θα σας πω εγώ! Τον σκοτώσαμε εσείς κι εγώ ! Όλοι είμαστε δολοφόνοι του!’’».
Τόσο ο Νικόλαος Βελιμίροβιτς όσο και ο Νίτσε αναζητούν τον Θεό. Για να Τον εμπιστευτούν, χρειάζεται να Τον βρουν. Άλλοτε ο Ίδιος εμφανίζεται άλλοτε δείχνει να χάνεται. Άλλοτε βρίσκεται εδώ, απλά ο άνθρωπος Τον αγνοεί ή Τον μεταπλάθει όπως εκείνος θέλει κατά το δοκούν. Αν δεχτούμε ότι εμφανίζει το θέλημα Του στους ανθρώπους αργά, γιατί γίνεται αυτό; Σημειώνει ο Νικόλαος Βελιμίροβιτς: «Και δύσκολος είναι ο δρόμος Του. Γι’ αυτό βαδίζει αργά. Μέσα από τις λακκούβες αίματος, μέσα από το σκοτάδι των αμαρτιών, και μέσα από τα αγκάθια των ληστών, Εκείνος πορεύεται. Είναι στενός ο δρόμος Του και πολλοί πεσμένοι αμαρτωλοί βρίσκονται στον γκρεμό και στις δύο πλευρές του δρόμου Του. Εκείνος πρέπει να σκύβει και στις δύο πλευρές, να τους σηκώνει και αν τους τραβά πίσω Του και να περπατά προς τα μπρος. Γι’ αυτό βαδίζει αργά».

Ο άνθρωπος χάνει την εμπιστοσύνη του στον Θεό. Αυτό δεν είναι αμαρτία, αλλά απορρέει από τη ζωντανή σχέση, που έχει μαζί Του. Και ο άνθρωπος έχει σχέση αγάπης με τον Θεό. Ο Θεός έχει ερωτικότητα προς τον άνθρωπο και ο άνθρωπος ερωτικότητα προς τον Θεό. Όταν νιώθει να μένει μόνος του, απεγνωσμένα ψάχνει λύσεις στα προβλήματα του και ο Θεός δείχνει να απουσιάζει, πώς να μην επαναστατήσει; Πώς να μην πληγωθεί από Εκείνον, στον Οποίο ελπίζει. Από Εκείνον, που πιστεύει ότι όλα μπορεί να τα καταφέρει και να δώσει λύσεις; Είναι δύσκολη η σχέση ανθρώπου – Θεού. Βρίσκεται διαρκώς στην πάλη. Χτίζεται μέσα από την πάλη. Ο άνθρωπος τα βάζει με τον Θεό, γιατί ακριβώς μόνο από Εκείνον αναμένει τις απαντήσεις στα αδιέξοδα, που πολύ συχνά πλέον βρίσκεται. Για τον άνθρωπο, αν δεν μπορεί ο Θεός, τότε ποιος μπορεί;

Ο άνθρωπος πέφτει χαμηλά, απογοητεύεται από την απουσία του Θεού, επαναστατεί εναντίον Του, διαρρηγνύει τη σχέση μαζί Του. Δεν τον γεμίζει πλέον αυτή η σχέση. Δεν νιώθει τη χαρά της κοινωνίας με τον Θεό. Ούτε που Τον θέλει στη ζωή του. Στρέφει αλλού το βλέμμα του. Ο Θεός για εκείνον πλέον απουσιάζει ή στην καλύτερη των περιπτώσεων είναι παρών αλλά με απάθεια παρακολουθεί τη ζωή του ανθρώπου ολοένα και να χειροτερεύει.

Κι ο άνθρωπος με τις αδυναμίες του λυγίζει. Αποξενώνεται. Στην αγωνία του δεν αφήνεται στον Χριστό και δεν αφήνει τίποτε από όλα όσα τον συγκροτούν ως ύπαρξη, στο άγιο θέλημα Του. Τον αρνείται χωρίς πλέον να Τον εμπιστεύεται. Πλέον πέφτει. Και αισθάνεται με τις λιγοστές του δυνάμεις, ο Θεός να μην επεμβαίνει σαν να απολαμβάνει την πτώση.

Κι ο Θεός επεμβαίνει. Χωρίς προϋποθέσεις. Εκεί όπου όλα καταρρέουν, αναιρεί τους νόμους της φύσης και τους ανθρώπινους νόμους και φανερώνεται. Αποκαλύπτεται. Με τον δικό του τρόπο. Είναι μοναδικός ο τρόπος και διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Δίνει ερεθίσματα, δίνει ευκαιρίες, στέλνει στο δρόμο του καθενός τους κατάλληλους ανθρώπους την κατάλληλη στιγμή. Ξεθωριάζει το χρόνο, παραμερίζει τον μισάνθρωπο διάβολο, ενεργεί κατά θαυμαστό τρόπο. Τον τελικό λόγο, Εκείνος τον έχει. Αναλαμβάνοντας τις αγωνίες με πόνο και αγάπη για τον άνθρωπο. Αν βέβαια κι ο άνθρωπος, Του δώσει σιωπή και χώρο.

Ηρακλής Φίλιος
Βαλκανιολόγος, Θεολόγος