«Εάν κανείς θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του και ας σηκώσει τον σταυρό του και ας με ακολουθήσει. Διότι όποιος θέλει να σώσει την ζωή του, αυτός θα την χάσει, εκείνος δε που θα χάσει την ζωή του εξαιτίας εμού και του ευαγγελίου, αυτός θα την σώσει». (Μαρκ. 8, 34 – 36).
Παράλογοι λόγοι. Όμως, πάλι, το υπέρλογο δεν είναι παράλογο αλλά βαθύτατα λογικό. Αλλά κι αυτό είναι άξιο απορίας. Οι παραπάνω λόγοι, που ανήκουν στον Χριστό, θα διαβαστούν την Κυριακή κατά το ευαγγελικό ανάγνωσμα. Σκεφτείτε τώρα, κάποιος αθεϊστής, αγνωστικιστής, αρνητής του Χριστού, να άκουγε τα παραπάνω. Υπάρχει περίπτωση να έμπαινε στη διαδικασία να γνωρίσει τον Χριστό; Πέρα από το γεγονός ότι, με τους λόγους αυτούς, δημιουργείται ένα αίσθημα ισχυρής σοπενχαουερικής απαισιοδοξίας,
το ερώτημα παραμένει αταλάντευτο για αιώνες. Ποιος ακολουθεί κάποιον που πρέπει να χάσει τη ζωή του για να την βρει;
Πράγματι, ο καθένας, βλέποντας τη ζωή του αλλά και τη ζωή των δικών του μέσα στη δική του, αναλογίζεται ευθέως πως τα πράγματα έχουν τραγικότητα. Και αν είσαι άνθρωπος που θέλεις να ζήσεις κατά το πνεύμα του ευαγγελίου και των Πατέρων της Εκκλησίας; Τότε είναι που πρέπει να ψάξεις μέρος να τρέξεις να κρυφτείς. Δεν είναι ο χριστιανός για τον κόσμο τούτο. Δεν είναι, εξάλλου, ο κόσμος τούτος για τον χριστιανό. Βέβαια, δεν υπάρχει καμία διάθεση εξορκισμού των ανθρώπων, της κοινωνίας. Κάτι τέτοιο ανήκει στον νεοπλατωνισμό
και στον μανιχαϊσμό. Εκείνο, που αξίζει να τονιστεί είναι αυτό που ο Χριστός είπε προς τους Ιουδαίους, ξεκάθαρα, στο ευαγγέλιο, πως, δηλαδή, «ἐγώ οὐκ εἰμί ἐκ τοῦ κόσμου τούτου» (Ιω. 8, 23).
Αυτός ο κόσμος είναι ένας σταυρός. Πού είδατε εσείς την ειρήνη στη γη και την ευδοκία στους ανθρώπους, καταπώς ψάλλει δοξολογικά η αγία μας Εκκλησία; Όπου στρέψεις την προσοχή σου θα δεις παντού ανθρώπους να αργοβαδίζουν με σταυρούς στους ώμους. Το κακό δείχνει να κυριαρχεί. Κι αν ακόμη, ο Γάλλος φιλόσοφος Paul Ricoeur καταλαμβάνει, πράγματι, αξιόλογες προσπάθειες να περάσει από την κατηγορία της σκέψης στην κατηγορία της πράξης, ως προς την αντιμετώπιση του κακού, το πνεύμα των Πατέρων της Εκκλησίας, τοποθετείται με έναν εντελώς αναρχικό τρόπο στο θέμα του πόνου, της δυστυχίας, στοιχεία που το κακό προκαλεί.
Όμως, ο τρόπος αυτός δεν δείχνει συγκρουσιακός, αποτελεσματικός, αλλά σαν να
υπεκφεύγει. Μήπως, τελικά, ο Χριστός και οι Πατέρες δεν κατάφεραν να δώσουν ισχυρό νόημα στον εκτροχιασμένο πόνο, που τείνει, άκρως, τολμώ να πω αντιθεολογικά, να αποκτά τη δική του οντολογία; Αν είναι έτσι, αν δηλαδή ο πόνος, η φθορά, ο θάνατος, έχουν οντολογία, τότε έχουν και τη δυνατότητα επικράτησης. Όμως, ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης, το λέει, πως το κακό είναι «παρυπόσταση». Συμπερασματικά, ο χριστιανός δεν ανησυχεί αν επικρατήσει το κακό, η δυστυχία, ο πόνος, ο προσωπικός σταυρός του καθενός. Και τι θα πούμε στον σύγχρονο άνθρωπο; Σήκωσε τον σταυρό σου και προχώρα έως ότου εξαντληθείς; Αυτό είναι ζωή;
Όχι, αυτό δεν είναι ζωή. Αυτό είναι τιμωρία. Είναι σαν να λες στον άλλον σήκωσε τον σταυρό σου, υπέμεινε και μην μιλάς. Όχι, δεν είναι έτσι. Ο Θεός δεν είναι τιμωρός, δικαστής των ανθρώπων. Ούτε πάλι ισχύει αυτό το άθλιο, επιτρέψετε μου να πω, που ακούστηκε, πρόσφατα, σε κήρυγμα, πως ο Θεός με τις φωτιές τιμώρησε τους πλούσιους που είχαν χτίσει σπίτια. Ποιο είναι, τελικά, το διέξοδο στην αναλγησία του Θεού; Ή μήπως ο Θεός είναι ανάλγητος;
Δεν είναι ανάλγητος ο Θεός, ούτε από προσωπικά απωθημένα ενανθρώπισε. Ενανθρώπισε για να εγκαινιάσει την απόλυτη του κατάφαση στο δράμα του ανθρώπου, του κάθε ανθρώπου. Και τί λέει; Θες να κερδίσεις τη ζωή σου; Απώλεσε την! Ποιος θέλει να την χάσει; Εδώ λέμε πως και πώς να την βρούμε. Δεν είναι αυτό παράλογο; Τολμώ να πω πως ο Χριστός δεν ξέρει τι λέει. Και συν τοις άλλοις ζητάει από τον άνθρωπο να Τον ακολουθήσει, σηκώνοντας τη θλίψη, την δυστυχία, κάθε τι που προέρχεται από το κακό. Αν τα πράγματα
είναι έτσι, τότε δεν βλέπω λύση που να προέρχεται από την ορθόδοξη ζωή και
πνευματικότητα.
Όλα τα παραπάνω έχουν τη λογική τους μέχρι ενός σημείου. Μέχρι εκεί που ο Χριστός, σύμφωνα με το ευαγγελικό ανάγνωσμα, λέει αυτό το «εξαιτίας εμού» (Μαρκ. 8, 35). Είναι η στιγμή, που όλες οι παραπάνω σκέψεις, αμφιβολίες, διαλύονται. Ο Χριστός δεν είναι επαναστάτης ή κάποιος αρχηγός μιας ιδεολογίας κομματικής, άρα και πολύ φθηνής και ανούσιας, για να πει ό,τι κάνετε, το κάνετε για μένα, για το κόμμα, την ιδεολογία, τον επαναστατικό μας αγώνα. Γνωρίζετε, γιατί ιδεολογίες και επαναστατικές διακηρύξεις έπεσαν στο κενό; Επειδή, ακριβώς, στηρίχτηκαν σε ανθρώπους. Ο Χριστός δεν είναι άνθρωπος. Είναι Θεάνθρωπος. Και με αυτό το συνταρακτικό «εξαιτίας μου», βγάζει τον
άνθρωπο από τα αδιέξοδα.
Τώρα, υπάρχει λόγος να χάσεις τη ζωή σου, την άνεση σου, τα πλούτη σου. Κι αυτός είναι το πρόσωπο του Χριστού, του γλυκυτάτου εραστού Νυμφίου, που με την ενανθρώπιση Του, αυτό το άδειασμα του Εαυτού Του, έγινε «τίποτα» για να γίνει ο άνθρωπος τα πάντα. Ο Χριστός είναι «η οδός, η αλήθεια και η ζωή» (Ιω. 14, 6). Αν το πιστεύεις αυτό, Τον ακολουθείς, Τον πιστεύεις, Τον ζεις. Δεν είναι τρελός, ονειροπόλος, φετιχιστής, ο Θεός για να σου ζητήσει να Τον ακολουθήσεις στις δυσκολίες μόνος σου, χωρίς να στηριχτείς κάπου.
Τρελά ερωτευμένος είναι με τον άνθρωπο και γι’ αυτό φόρεσε την ανθρώπινη σάρκα χωρίς την αμαρτία. Αξίζει, λοιπόν, να χάσεις τη ζωή σου για την όντως Ζωή; Αξίζει να σηκώσεις τον σταυρό σου και η πτώση σου να σε βρει στην προσπάθεια σου, ενώπιον του Χριστού;
Ένας θαυμάσιος ασκητής, με άκρως φιλοσοφημένο και πνευματικό λόγο, ο όσιος Ισαάκ Σύρος, γράφει στα «Ασκητικά» του, δίνοντας ελπίδα στον άνθρωπος που θλίβεται και αιωρείται μεταξύ γης και ουρανού: «Ο Θεός πάντοτε υπάρχει πλησίον στις λυπηρές καρδιές εκείνων, οι οποίοι μετά θλίψεως και στεναχώριας φωνάζουν προς αυτόν, και εάν κάποτε στεναχωρήσει αυτούς στα σωματικά ή τους δοκιμάσει μέσα από κάποιον άλλον τρόπο, κατά την ψυχή, όμως, δείχνει πολλή φιλανθρωπία ο Κύριος σ’ αυτούς». Τελικά, αξίζει να χάσεις τη ζωή σου εξαιτίας Εκείνου;
Ηρακλής Αθ. Φίλιος
Βαλκανιολόγος, Θεολόγος