Για να ασχοληθούμε με το πρόσωπο της Παναγίας, οπωσδήποτε, χρειάζεται να περάσουμε, αρχικά, από το γεγονός της θείας ενανθρώπισης. Γιατί, αν ο Χριστός δεν γεννήθηκε στη μήτρα μιας γυναικός, της Μαρίας, ποιος ο λόγος να ασχολούμαστε με το πρόσωπο της;
Το γεγονός της Θεοτόκου, συνδέεται με το γεγονός του Θεού. Με άλλα λόγια, το ότι η Παναγία καλείται Θεοτόκος, αυτό οφείλεται στη γέννηση του Χριστού στη δική της μήτρα. Ο Νεστόριος, αρνούταν τον όρο «Θεοτόκος» και ο Κύριλλος Αλεξανδρείας μέσα από τους αγώνες του, κατοχύρωσε τον όρο αυτό. Η Παναγία δεν είναι Χριστοτόκος, ούτε ανθρωποτόκος, όπως, διατεινόταν ο Νεστόριος, αλλά Θεοτόκος. Αν δεν είναι Θεοτόκος, τότε ο Χριστός δεν είναι Θεός και κάθε σωτηρία του ανθρωπίνου γένους παραμένει αδύνατη; Και η θεία ενανθρώπιση, σε μία τέτοια περίπτωση, ουτοπία.
Εκείνο που μας κάνει να ασχοληθούμε με το πρόσωπο της γυναίκας αυτής, της Μαρίας, σχετίζεται με το γεγονός της σωτηρίας μας. Δεν είναι μία τυχαία γυναίκα που έμεινε γνωστή στην ιστορία για κάποιο επίτευγμα της, αγώνα κ.ο.κ.. Στρέφουμε τη σκέψη μας στο πρόσωπο της, επειδή είναι η μητέρα του Χριστού, του Υιού του Θεού. Αυτό μας δίνει ελπίδες. Συνδέεται με τη σωτηρία μας. Το πρόσωπο της συνδέεται με τα δικά μας πρόσωπα. Δεν σώζει τον άνθρωπο, διαμεσολαβεί, όμως, στον Θεό για να σωθεί ο άνθρωπος. Η ίδια έχει μετοχή στη σωτηρία μας. Είναι τόσο σπουδαίο το πρόσωπο της, ώστε ο Κύριλλος Αλεξανδρείας, στους Χαιρετισμούς του, φτάνει στο σημείο να γράψει πως η Θεοτόκος αγιάζει την Αγία Τριάδα! Αν και σκανδαλιστικοί οι λόγοι του, ο Κύριλλος, αυτό θέλει να μας πει, πως, δηλαδή, η Παναγία υπουργεί, διακονεί το μυστήριο του Θεού αφού γέννησε τον Ίδιο τον Υιό Του.
Τα πράγματα του Χριστού δεν προέρχονται από τον κόσμο τούτο, τον επίγειο. Απευθύνονται, βέβαια, στον κόσμο αυτό. Πόσο οξύμωρο σχήμα αποβαίνει κάτι τέτοιο. Εξάλλου, αν προέρχονταν από τον επίγειο κόσμο και συνδέονταν με την κτιστότητα του, τότε το μυστήριο του Θεού δεν θα ήταν μυστήριο και η μυσταγωγία θα καταντούσε μαγική συνταγή. Όλα αυτά είναι ακατανόητα, ακατάληπτα, όμως, δίνει ο Θεός στον άνθρωπο αυτού του κόσμου να κοινωνήσει των υψηλών θείων αληθειών. Η Θεοτόκος φέρει μέσα της ένα γεγονός έκπληξης, ανεπανάληπτο στη φύση του, άρρητο στην εκφραστική του. Γέννησε τον Θεό, την ίδια στιγμή που η αρχαιότητα διατεινόταν πως «θεός δέ ἀνθρώπῳ οὐ μείγνυται». Έτσι, ο Χριστός εισέρχεται στην ιστορία, στην κτίση, στον άνθρωπο.
Πώς θα ήταν, άραγε, τα πράγματα, στην περίπτωση που η Θεοτόκος δεν σχετιζόταν με τον κόσμο; Ποιος θα μετέφερε τα αιτήματα του σύγχρονου πάσχοντος ανθρώπου στον Θεό; Και ο Χριστός; Θα σταυρωνόταν για τον Εαυτό Του; Ο άνθρωπος θα έμενε στο σκοτάδι, στην αγνωσία. Πράγματι, αυτή θα ήταν η κατάληξη του ανθρώπου. Τώρα, τα πράγματα είναι αλλιώς. Ο Θεός αποφάσισε να ενανθρωπίσει. Κι επιλέγει την Μαρία. Η Μαρία γεννάει τον Χριστό. Γίνεται Θεοτόκος. Γεννάει τον Θεό. Αδιανόητο πράγμα αυτό για τη φιλοσοφική σκέψη. Φέρει μέσα στη μήτρα της τον Υιό και Λόγο του Θεού. Αυτό της δίνει το δικαίωμα να έχει λόγο στα πράγματα του κόσμου, στις ανησυχίες του ανθρώπου, στο δράμα του.
Η Θεοτόκος είναι ένα πρόσωπο οικείο στο ανθρώπινο πρόσωπο. Υπήρξε άνθρωπος. Η φύση της είναι ανθρώπινη. Σχετίστηκε με την κτιστότητα του κόσμου αυτού, τη φθορά του, τον πόνο του, αλλά απαλλάχτηκε από αυτά. Επομένως, γνωρίζει την ανθρώπινη φύση. Δεν είναι ξένη προς κάθε απογοήτευση, απόγνωση του ανθρώπου. Αυτόν τον πόνο, τον δέχεται. Δεν τον αποποιείται. Δεν αρέσκεται στην τιμή με την οποία την χαρίτωσε ο Θεός. Και δεν αναπαύεται στο γεγονός ότι είναι Μητέρα του Θεού. Μήτε απολαμβάνει τις τιμές των ανθρώπων, των αγίων.
Η Θεοτόκος στον κόσμο. Η Θεοτόκος είναι ένα πρόσωπο άγιο. Φέρει μέσα της όλη τη θεία οικονομία. Έζησε την αγωνία του Εσταυρωμένου, βλέποντας τον Υιό της να βαστάει με αφόρητους πόνους τις ελπίδες του κόσμου. Για τον κόσμο τούτο ενανθρώπισε ο θεός κι όχι από προσωπικό απωθημένο. Για τον κόσμο τούτο η Θεοτόκος, νυχθημερόν, μεταφέρει στον Υιό της το ανθρώπινο δράμα, παρακαλώντας Τον για την απαλλαγή απ’ όσα κληροδότησε η στιγμή της παρακοής.
Για την HuffPost Greece,
Πρεσβύτερος Ηρακλής Αθ. Φίλιος
Κληρικός Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων