Και μετά την πτώση το χάος. Έτσι έδειξε να συμβαίνει στην ανθρωπότητα. Η ανθρώπινη ελευθερία κινήθηκε προς το μη αγαθό, η ανθρώπινη προαίρεση νόσησε, το κακό εισήλθε και μαζί συμπαρέσυρε τη φθορά, τον θάνατο, την αδικία. Η καταδίκη έδειχνε να κερδίζει έδαφος και συνήθισε να αποτελεί μία ακόμη φύση του ανθρωπίνου προσώπου.
Ο Θεός όμως δεν άφησε τον άνθρωπο. Το λέει με πολύ όμορφο τρόπο η ευχή της Αναφοράς του Μ. Βασιλείου, ‘’ἀλλ’ ἐπεσκέψω πολυτρόπως, διὰ σπλάγχνα ἐλέους σου’’. Ο Θεός δεν άφησε τον κόσμο στη δίνη της καταστροφής. Επισκέφθηκε το πλάσμα Του. Με πολλούς τρόπους. Είναι οι τρόποι επίσκεψης του Θεού στην ιστορία, στην κτίση, στον άνθρωπο. Βέβαια, ήταν δύσκολο να κινηθεί ο άνθρωπος προς τον Θεό. Και ο Θεός έπραξε ‘’αναξιοπρεπώς’’. Κινήθηκε προς τον άνθρωπο. Βγήκε από την βεβαιότητα Του, χωρίς να απωλέσει κάτι. Δεν έπαψε να είναι λιγότερο Θεός.
Θα αναρωτηθεί κάποιος εάν υπήρχε άλλος τρόπος να σωθεί ο άνθρωπος. Φυσικά και υπήρχε. Θεός δεν είναι; Γιατί να ντυθεί κάτι που δεν Του ανήκει; Η σωματικότητα δεν υπήρξε σύμμαχος της ψυχής στην αρχαιοελληνική αντίληψη και ιδίως στον πλατωνισμό και νεοπλατωνισμό. Ο άγιος Βασίλειος Σελευκείας σημειώνει πως ο Θεός σαρκώθηκε γιατί ήθελε την ανθρώπινη φύση που νικήθηκε από την αμαρτία να την καταστήσει με τη σάρκωση Του νικήτρια της αμαρτίας και αφού κατακρίνει την αμαρτία στην δική Του σάρκα, να επεκτείνει την δικαίωση αυτή σ’ όλους τους ανθρώπους. Ο Θεός έγινε σύμμορφος με τον άνθρωπο. Αυτό τον όρο χρησιμοποιούν οι Πατέρες. Δεν είναι τυχαίος όρος. Είναι κάτι παραπάνω από μία οικείωση. Είναι ένδυση της ανθρώπινης σωματικότητας χωρίς όμως την αμαρτία.
Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης σημειώνει σχετικά πως με το να κρυφτεί το θείο μέσα στο προσκάλυμμα της δικής μα φύσεως, κατοίκησε η ζωή μαζί με τον θάνατο και μέσα στο σκότος φανερώθηκε το φως για να εξαφανιστεί με το φως και με τη ζωή το αντίθετο τους. Δεν υπάρχει μία φαινομενική σάρκωση, ούτε ο Θεός φαίνεται κάπως. Η σάρκωση του Θεού αποτελεί την κατεξοχήν φιλανθρωπία ενός άπειρου, άφραστου, ακατάληπτου Θεού. Εδώ χρειάζεται μία επισήμανση. Η δυτική θεολογία διά στόματος Άνσελμου είδε την ενσάρκωση ως τιμωρία του Υιού του Θεού στη θέση του ανθρώπου, αφού με την αποστασία προσβλήθηκε ο Θεός. Στον αντίποδα ο άγιος Γρηγόριος Θεολόγος: ‘’Για να αγιασθεί ο άνθρωπος διά του ανθρωπίνου του Θεού’’.
Ο Θεός δεν παρακολουθεί την ιστορία αμέτοχος. Ποτέ όμως δεν παραβιάζει την ανθρώπινη ελευθερία. Εξάλλου, όπως σημειώνουν οι Πατέρες, εάν καταργηθεί το αυτεξούσιο, τότε ο άνθρωπος παύει να είναι εικόνα Θεού. Το γεγονός αυτό δεν σημαίνει πως ο Θεός δεν αγαπάει τον άνθρωπο. Του δίνει την ευκαιρία να γιατρέψει τη σωματικότητά του, τη σκέψη του, τους λογισμούς του, την ελευθερία του, την προαίρεση του, όλα όσα νόσησαν. Γι’ αυτό ντύθηκε τον όλο άνθρωπο. Ο ‘’αναξιοπρεπής’’ Θεός δεν θέλει να καταστεί αταπείνωτος. Αυτό το επιδιώκουν οι άνθρωποι και οι θεοί που δημιούργησαν στο διάβα της ιστορίας. Ο Θεός ταπεινώνεται. Κοινωνεί με τον άνθρωπο. Σπάζει το νεοπλατωνικό χάσμα και γίνεται άνθρωπος. Τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, όπως δογμάτισαν οι Πατέρες στην Δ’ Οικουμενική Σύνοδο (451 μ.Χ.).
Αν ο άνθρωπος καθίσει και σκεφτεί το γεγονός της σάρκωσης του Θεού, θα βρεθεί προ πολλών εκπλήξεων. Πώς ένας Θεός τον Οποίο ποτέ δεν είδε κανένας, δέχεται να σηκώσει τις ευθύνες του ανθρώπου στους ώμους Του; Πώς ένας Θεός με άκτιστη την ουσία, δέχεται να ντυθεί το κτιστό; Πώς ένας Θεός εξακολουθεί να συγχωρεί τις αποστασίες του αμετανόητου ανθρώπου; Πώς ένας Θεός δέχεται να γεννηθεί στην μήτρα μιας γυναικός; Πώς δεν χάνει την αξιοπρέπεια Του; Τελικά, η σάρκωση ως ύψιστη φιλανθρωπία βρίσκεται πάνω απ’ όλα αυτά…
(Πηγή: Site Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων)
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας (Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων)