Ας ξεκινήσουμε από μία αλήθεια. Αναλογικά με τον πληθυσμό κάθε ενορίας, ο κόσμος δεν εκκλησιάζεται. Αν δούμε και τα ποσοστά των ηλικιών που εκκλησιάζονται, τα πράγματα δεν είναι ενθαρρυντικά. Φταίει ο Επίσκοπος, ο ιερέας, η ώρα, η διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, η γλώσσα που χρησιμοποιείται στην εκκλησία, οι δύσκολοι καιροί, οι ανάγκες των καιρών;
Η Θεία Λειτουργία δεν είναι προνόμιο, τίτλος, υπόθεση ολίγων εκλεκτών του Θεού. Δεν υπάρχουν εκλεκτοί του Θεού. Η παγκοσμιότητα του Θεού δεν επιτρέπει τέτοιες διακρίσεις. Δεν είναι η Λειτουργία του Επισκόπου, του ιερέα, του ψάλτη, των επιτρόπων. Είναι ένα έργο των πολλών. Αυτό δηλώνει εξάλλου και ο όρος λειτουργία (έργο ενός συνόλου). Επομένως, αφορά όλους εκείνους που έχουν βαφτιστεί στο όνομα της Αγίας Τριάδος. Τί είναι όμως αυτή η Θεία Λειτουργία;
Οποιοσδήποτε ορισμός αδικεί όλα όσα περικλείει και όλα όσα προσφέρει η Θεία Λειτουργία. Στην Λειτουργία οι πιστοί έρχονται υπό πολύ δύσκολες προϋποθέσεις. Αφενός μεν υπαρξιακές, αφετέρου δε πνευματικές. Υπαρξιακές καθώς η ύπαρξη αυτή η ταλαιπωρημένη, βασανισμένη και αλλοτριωμένη απαιτεί επιτέλους μία κατάφαση στην όλη της πορεία. Πνευματικές διότι έχει δυσκολία να αφεθούν όλες οι βιοτικές μέριμνες εκτός του ναού και να παλέψει ο πιστός με τα αρνητικά πάθη που τον εμποδίζουν με συναίσθηση και καθαρότητα να σκεφτεί και να γευτεί. Ο πιστός με απλά λόγια έχει να κάνει έναν πνευματικό αγώνα, αφού με την είσοδο του στον ναό και με την τέλεση της Θείας Λειτουργίας δεν λύνονται με μαγικό τρόπο τα προβλήματα.
Οι άνθρωποι δεν εκκλησιάζονται. Είναι πολλοί οι παράγοντες που δεν εκκλησιάζονται οι άνθρωποι. Θεωρώ πως όλα ξεκινάνε από το σπίτι. Με απογοήτευση διαπιστώνουμε πως οι γονείς δεν μιλούν για τον Χριστό στα παιδιά τους, την Θεία Ευχαριστία, την μεταμόρφωση του ανθρώπου μέσα στην Εκκλησία, τα εφόδια με τα οποία αντιμετωπίζει τις πολυποίκιλες παγίδες ο άνθρωπος στην ζωή κ.ά.. Πολλοί γονείς καλλιεργούν ή αν δεν καλλιεργούν, ενθαρρύνουν τον εγωισμό των παιδιών τους. Και φυσικά ο άνθρωπος με εγωισμό τί να τον κάνει τον Χριστό;
Η ζωή της Εκκλησίας ανοίγει δρόμους προς τον Χριστό, όπου ο καθένας ανάλογα με τα χαρίσματα που του έχει δωρίσει ο Νυμφίος πορεύεται σε κοινωνία με τον Θεό, σε κοινωνία με τους συνανθρώπους και αδελφούς του. Τίποτε δεν είναι και τίποτε δεν γίνεται τυχαία μέσα στην Εκκλησία. Η ζωή της Εκκλησίας έχει την πιο ανερμήνευτη ομορφιά του κόσμου και η Θεία Λειτουργία είναι ένα διαρκές πανηγύρι. Μέσα στην Θεία Λειτουργία υπάρχει ο άνθρωπος, η κτίση, η φύση, τα ζώα, ο χρόνος, οι πόλεις, η ειρήνη του κόσμου, οι ασθενείς, αιχμάλωτοι, οι οδοιπόροι, η αποφυγή της θλίψης, της οργής, του κινδύνου, για τα οποία εύχεται η Εκκλησία στην Θεία Λειτουργία. Η Λειτουργία δεν είναι ούτε μυστικό, ούτε μυστικιστικό απωθημένο ανήμπορων μεταφυσικών ερευνητών, αλλά η ανακεφαλαίωση των πάντων στο πρόσωπο του Θεού.
Ο εκκλησιασμός δεν είναι ούτε θέμα συνήθειας, ούτε ζήτημα προστακτικών επιταγών. Ελεύθερος πλάστηκε ο άνθρωπος, ελεύθερα αγαπά κι ελεύθερα πιστεύει. Ποια είναι όμως η αληθινή ελευθερία; Ο απόστολος Παύλος γράφοντας προς τους Ρωμαίους, τους λέει: ‘’Αλλά τώρα που ελευθερωθήκατε από την αμαρτία και υποδουλωθήκατε στον Θεό, έχετε κέρδος που σας οδηγεί στον αγιασμό, και τελικά σε ζωή αιώνιο’’ (Ρωμ. 6, 22). Όταν ο άνθρωπος τοποθετήσει την ελευθερία μέσα στην Εκκλησία και πει στον Χριστό να, έλα πάρε με και μεταμόρφωσε με, του δίνει την αγαθή προαίρεση και την ίδια στιγμή ο Θεός εργάζεται προς την επιθυμία του ανθρώπου και του δωρίζει κάθε αγαθό στη ζωή του.
Στις 13 Νοεμβρίου εορτάζεται η μνήμη του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Την εποχή του οι άνθρωποι δεν εκκλησιάζονταν. Δεν άλλαξαν πολλά. Έρχεται και στην εποχή μας, γράφοντας όπως και τότε: ‘’…λίγοι είναι εκείνοι που έρχονται στην εκκλησία. Τί θλιβερό! Στους χορούς και στις διασκεδάσεις τρέχουμε πρόθυμα. Τις αισχρολογίες των ηθοποιών τις απολαμβάνουμε για ώρες, δίχως να βαριόμαστε. Και μόνο όταν μιλάει ο Θεός, χασμουριόμαστε, ξυνόμαστε και ζαλιζόμαστε… Γιορτάζουμε μνήμες αγίων, και σχεδόν κανένας δεν παρουσιάζεται στον ναό. Φαίνεται πως η απόσταση παρασύρει τους χριστιανούς στην αμέλεια ή μάλλον όχι η απόσταση, αλλά η αμέλεια μόνο τους εμποδίζει… ”Ναι, αλλά μπορώ”, λέει κάποιος άλλος, ”να προσευχηθώ και στο σπίτι μου”. Απατάς τον εαυτό σου, άνθρωπε. Βεβαίως, είναι δυνατόν να προσευχηθείς και στο σπίτι σου, είναι αδύνατον όμως να προσευχηθείς έτσι, όπως προσεύχεσαι στην εκκλησία, όπου υπάρχει το πλήθος των πατέρων και όπου ομόφωνη κραυγή ικεσίας αναπέμπεται στον Θεό. Δεν σε ακούει τόσο πολύ ο Κύριος όταν Τον παρακαλείς μόνος σου, όσο όταν Τον παρακαλείς ενωμένος με τους αδελφούς σου. Γιατί στην εκκλησία υπάρχουν περισσότερες πνευματικές προϋποθέσεις απ’ όσες στο σπίτι. Υπάρχουν η ομόνοια, η συμφωνία των πιστών, ο σύνδεσμος της αγάπης, οι ευχές των ιερέων… Σας παρακαλώ, λοιπόν, και σας ικετεύω, ας προτιμάτε από οποιαδήποτε άλλη ασχολία και φροντίδα τον εκκλησιασμό. Ας τρέχουμε πρόθυμα, όπου κι αν βρισκόμαστε, στην εκκλησία’’.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (βαλκανιολόγος, θεολόγος)
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας