Απόστολος Κολίτσας: Κατολισθητικά φαινόμενα Παλαιοχωρίου Καλαμπάκας – Μέρος Α’

Το προηγούμενο διάστημα στην περιοχή του Παλαιοχωρίου Καλαμπάκας εκδηλώθηκαν κατολισθήσεις μεγάλης κλίμακας.

Το προηγούμενο διάστημα στην περιοχή του Παλαιοχωρίου Καλαμπάκας εκδηλώθηκαν κατολισθήσεις μεγάλης κλίμακας.

Την Παρασκευή 12/4/2013 ο Απόστολος Κολίτσας Γεωλόγος MSc Π.Θ. και αντιπρόεδρος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας παράρτημα Κεντρικής Ελλάδας (ΓΕΩΤ.Ε.Ε. Κ./Ε.) επισκέφτηκε την περιοχή από την πλευρά της Κρανιάς συνοδευόμενος από τον κ. Στέφανο Μήτσιο, ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά την περιοχή από τις ορεινές πεζοπορίες που πραγματοποιεί. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η βοήθεια του κ. Στέφανου Ζαραμπούκα (κάτοικο Κρανιάς) ήτανε πολύτιμη.

Αρχικά για να γίνει κατανοητό το φαινόμενο πρέπει να δώσουμε τον ορισμό της κατολίσθησης και πως δημιουργείται.
Έτσι κατολίσθηση είναι η κατάρρευση υλικών σε πλαγιές, όπως πέτρες, έδαφος ή τεχνητές προσχώσεις, λόγω της επίδρασης της βαρύτητας ή άλλων δυνάμεων.

Οι κατολισθήσεις προκαλούνται από την επίδραση των ακόλουθων παραγόντων:
• Διάβρωση της βάσης μιας πλαγιάς από την δράση των ποταμών, των λιμνών και των θαλασσών.
• Έντονες βροχοπτώσεις και απότομο λιώσιμο των χιονών.
• Ανύψωση της στάθμης των υπογείων υδάτων.
• Αύξηση των τάσεων στις πλαγιές λόγω εξωτερικών δυνάμεων, όπως η προσθήκη του βάρους ενός κτηρίου ή η αύξηση των σεισμικών τάσεων.
• Ηφαιστειακές εκρήξεις.
• Ανθρώπινες παρεμβάσεις όπως εκσκαφές και ανατινάξεις.
• Καταστροφή των δασών.
Η γεωλογία της ευρύτερης περιοχής χαρακτηρίζεται από τις τυπικές δομές της γεωτεκτονικής ζώνης Πίνδου. Στην περιοχή ανάντη του Παλαιοχωρίου έχουμε δυο ορίζοντες από πάνω προς τα κάτω.
Στην κορυφή επικρατούν οι μικρολατυποπαγείς ροδόχροοι ασβεστόλιθοι που περιέχουν χαλαζία, θραύσματα κερατολίθων και πρασινολιθικών πετρωμάτων, εναλλασσόμενοι με πελαγικούς ασβεστόλιθους με πυριτόλιθους και ερυθρές μάργες σε πάχος 50 μέτρα περίπου. Στη συνέχεια έχουμε τον φλύσχη με ενστρώσεις ερυθρών μαργών που περιέχει λεπτούς ορίζοντες από κροκαλοπαγή σε πάχος 50 έως 60 μέτρα. Στο φλύσχη αυτό κάθονται ιζήματα διαφορετικής ηλικίας μεταξύ τους, τα κορήματα, οι λιθώνες καθώς και ιζήματα ποταμοπαγετώδους χαρακτήρα.
Οι μηχανισμοί διάβρωσης αποσάθρωσης έχουν έντονη παρουσία στην περιοχή, λόγω των κλιματολογικών συνθηκών και της φύσης των λιθολογικών ενοτήτων, όπως προαναφέρθηκε, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί επιφανειακός μανδύας αποσάθρωσης του φλύσχη σημαντικού πάχους.
Ο μανδύας αυτός χαρακτηρίζεται από μεγάλη ανομοιογένεια, αποτελούμενος από άργιλο, άμμο, ιλύ χαλίκια και ψαμμιτικά θραύσματα μεγέθους κροκάλων. Έχει χαμηλή συνεκτικότητα και μεγάλη υδροπερατότητα.
Η παρατεταμένη βροχόπτωση σε συνδυασμό με τα φετινά χιόνια στην περιοχή υπερκόρεσαν ουσιαστικά το μανδύα αποσάθρωσης. Αλλοίωσαν τα φυσικά και μηχανικά χαρακτηριστικά του με αποτέλεσμα την δημιουργία της κατολίσθησης μεγάλης κλίμακας.
Για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της κατολίσθησης, γενικά πρέπει να γίνουν τα ακόλουθα:
• Καθορισμός περιοχών επιρρεπών σε κατολισθήσεις με την χρήση διαφόρων μεθόδων και την εκπόνηση γεωλογικών μελετών.
• Επιλογή και εφαρμογή κατάλληλων αποτρεπτικών και επανορθωτικών μέτρων.
• Σχεδιασμός των θεραπευτικών μέτρων έγκαιρα και σε απόλυτα ενδεδειγμένα σωστές θέσεις.
• Ανάπτυξη συστημάτων προειδοποίησης.
• Ενημέρωση και εκπαίδευση των ανθρώπων για τις κατολισθήσεις.

Το θέμα είναι πολυδιάστατο με περιβαλλοντική, οικολογική και οικονομική αξία. Το κόκκινο χρώμα που παρατηρείται στον Πηνειό (ρεύμα λάσπης από την κατολίσθηση του Παλαιοχωρίου) θα επηρεάσει την πανίδα και τη χλωρίδα αυτού. Επίσης το ποτάμιο οικοσύστημα και θαλάσσιο περιβάλλον στις εκβολές τού δεν θα μείνουν ανεπηρέαστα.

Επιπρόσθετα οι αγρότες που ποτίζουν τα χωράφια τους από τον Πηνειό πρέπει να είναι προσεκτικοί, γιατί η άντληση του κόκκινου νερού με τα αιωρούμενα σωματίδια που περιέχει είναι σίγουρο ότι θα καταστρέψει τα αντλητικά τους συγκροτήματα. Τότε η οικονομική δυσχέρεια των ανθρώπων αυτών θα μεγαλώσει.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι τη δεδομένη στιγμή το φυσικό φαινόμενο βρίσκεται σε ύφεση, γιατί οι βροχοπτώσεις στην περιοχή υποχωρήσανε, χωρίς βέβαια να έχει απομακρυνθεί ο κίνδυνος. Η περίοδος που διανύουμε είναι κρίσιμη γιατί με την αύξηση της θερμοκρασίας, το λιώσιμο των χιονιών θα είναι απότομο με ανυπολόγιστες καταστροφές ακόμη και τους θερινούς μήνες.

Τώρα είναι η στιγμή που πρέπει η συντεταγμένη πολιτεία να παρέμβει.

Απόστολος Κολίτσας Γεωλόγος MSc Π.Θ.,
Αντιπρόεδρος ΓΕΩΤ.Ε.Ε. Κ./Ε.