Η παρουσία της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου στη ζωή και ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ταυτόχρονα δε και η μαρτυρία του στη σύγχρονη εποχή που διανύουμε αποτελεί ύψιστη ευλογία για τον ορθόδοξο κόσμο και σύμπασα την ανθρωπότητα.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ο οποίος εορτάζει στις 11 Ιουνίου, απέχει από μία άτεγκτη προσήλωση σε ένα εξιδανικευμένο παρελθόν, το οποίο εντούτοις σέβεται. Εν τέλει δεν αντιμετωπίζει με μονοφυσιτικό τρόπο τις ανάγκες, προκλήσεις και προσκλήσεις της εποχής. Εξάλλου, δεν θα μπορούσε ο ίδιος ως χαλκηδόνιος δυφυσίτης να απέχει από μία πολύπλευρη αντίληψη των σύγχρονων θεολογικών αλλά και κοινωνικών πραγμάτων. Το αντίθετο θα σήμαινε αδυναμία φυγής από την κακώς νοούμενη ‘’ιερότητα’’ ενός μουσειακού παρελθόντος. ‘’Ὑποκρινόμενοι τήν χθές, ἀπουσιάζομεν ἀπό τήν σήμερον καί ἡ αὔριον ἔρχεται ἄνευ ἡμῶν’’, όπως θα συνηγορούσε ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνος κυρός Μελίτων.
Η προσφορά του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου όλα αυτά τα χρόνια είναι ανεκτίμητη, πολύπλευρη και πολυσήμαντη. Επιτρέψετε μου να σταθώ σε κάτι που χαρακτηρίζει το πρόσωπο του. Ο ίδιος με τον λόγο και τα έργα του καινοτομεί. Μας θυμίζει μάλιστα αυτή η στάση του την καινοτομία των ονομάτων, την οποία πρώτοι τόλμησαν οι Πατέρες της Εκκλησίας, σε ένα περιβάλλον εθνικό, στα σπλάχνα ενός κόσμου καχύποπτου προς το νέο και διαφορετικό. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης συνεχίζει να καινοτομεί και να τολμάει σε έναν κόσμο όπου η παραδοσιαρχία απειλεί την αυθεντικότητα της παράδοσης, απαιτώντας διαζύγιο από τη σύγχρονη κοινωνία, τις αναδυόμενες νέες ανάγκες και προκλήσεις του κόσμου τούτου. Ο ίδιος δεν εγκλωβίζεται στα όρια μιας ηθικής δεοντολογίας κι ενός ιερού καθήκοντος, αλλά με τολμηρό και παράλληλα δυναμικό τρόπο ανοίγει την Εκκλησία στα πέρατα της οικουμένης, χωρίς φόβο και πάθος. Μιας Εκκλησίας, η οποία δεν διακατέχεται από ορθοδοξομανία και στέκεται απέναντι σε οποιεσδήποτε προσωπικές πλάνες, επιδιώξεις και αποσχηματισμούς. Θα λέγαμε πως ο Οικουμενικός Πατριάρχης με τον λόγο και τα έργα του σχοινοβατεί, κατά τον λόγο του αγίου Γρηγορίου Θεολόγου.
Η μοναδικότητά του προσώπου του έγκειται στο γεγονός ότι δεν αναλώνεται σε μία αποξενωμένη από την κοινωνία λειτουργική έκφραση, αλλά καταφέρνει με οξυδέρκεια να μεταδίδει το εκκλησιαστικό πνεύμα στην κοινωνία. Δεν παραβλέπει τα ζητήματα και τις προκλήσεις της κοινωνίας. Αντίθετα, εντοπίζει στα σύγχρονα υπαρξιακά και κοινωνικά προβλήματα μία λύση αγιοπνευματική, όπως αυτή προσφέρεται από το ιερό ευαγγέλιο, τους Πατέρες και την παράδοση της Εκκλησίας κατά πάντα και διά πάντα. ‘’Ἡ Ἐκκλησία δέν ἀδιαφορεῖ διά τά προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου τῆς ἑκάστοτε ἐποχῆς, ἀλλά, ἀντιθέτως, συμμετέχει εἰς τήν ἀγωνίαν καί τά ὑπαρξιακά προβλήματά του, αἴρουσα, ὅπως ὁ Κύριός της, τήν ὀδύνην καί τάς πληγάς, τάς ὁποίας προκαλεῖ τό κακόν εἰς τόν κόσμον’’, σημειώνεται στα κείμενα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου 2016.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης εδώ και χρόνια καταφέρνει να φέρει την Εκκλησία στον κόσμο, χωρίς όμως η Εκκλησία να γίνεται κόσμος (Ιω. 8,23). Δεν είναι εύκολο τόλμημα κάτι τέτοιο. Απαιτεί πίστη, οξυδέρκεια, προσήλωση. Ο ίδιος αποτελεί παράδειγμα πνευματικού ηγέτη που ανοίγει τις πόρτες της Εκκλησίας προς την κοινωνία, κοινωνώντας στους κόλπους της την λειτουργία του μυστηρίου και λειτουργώντας μέσα σε αέναες μεταβαλλόμενες κοινωνικές, πολιτικές, πολιτισμικές, οικονομικές συνθήκες. Με το τεράστιο έργο του έχει καταφέρει να εμφανίσει την Εκκλησία στον κόσμο, στην κτίση, σ’ ολάκερη την ιστορία ως διαρκή παρουσία και αποκάλυψη του Θεού. Το 2021 απευθύνοντας χαιρετισμό στην αντιπροσωπεία της Εκκλησίας της Ρώμης κατά την Θρονική Εορτή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο ίδιος σημείωνε τα εξής: ‘’ Ἡ χριστιανική μαρτυρία ἐν τῷ κόσμῳ προωθεῖται διά τῶν προσωπικῶν συναντήσεών μας, διά κοινῶν διακηρύξεων καί πρωτοβουλιῶν ἐνώπιον φλεγόντων παγκοσμίων θεμάτων, ὅπως ἡ κλιματική ἀλλαγή, τό προσφυγικόν, ἡ προστασία τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ κοινωνική ἀνισότης, ἡ προστασία τῆς παιδικῆς ἡλικίας, ἡ ἀντιμετώπισις τοῦ θρησκευτικοῦ φονταμενταλισμοῦ καί ἄλλα’’.
Το ζητούμενο είναι πως οφείλουμε να εργαζόμαστε εντός των τειχών της Εκκλησίας, σύμφωνα με το πνεύμα του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου. Είναι το πνεύμα που χρειάζεται σήμερα η ποιμαντική μέσα στην ενορία, μέσα στην Εκκλησία. Το ανοιχτό του πνεύμα, η καινοτομία ως φιλοσοφία και στάση ζωής, η πίστη ως ακλόνητη βεβαίωση της αυθεντικότητας που μαρτυρεί το ευαγγέλιο, η οξυδέρκεια, η σύγχρονη αντίληψη των δομών και προσώπων της κοινωνίας, ο ευαγγελισμός της καινής αλήθειας, η συνάντηση και συνδιαλλαγή με κάθε τι διαφορετικό, η παρουσία του στα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας, η απλότητά και αρχοντιά του, αποτελούν πηγές έμπνευσης. Οφείλουμε στον κόσμο που ζούμε να εμπνεόμαστε από το πρόσωπο του κι αυτό να μην το εγκαταλείψουμε ποτέ στη διακονία μας.
Η Εκκλησία δεν μπορεί να αρκεστεί σε μία μονομερή μετάφραση του παρόντος κόσμου, των αναγκών αλλά και των προκλήσεων του. Αν αλληθωρίσει προς την φυγή από τις ευθύνες του αναδυόμενου κόσμου, θα απωλέσει και την ευκαιρία της να συναντιέται, να συνδιαλέγεται και να μεταμορφώνει, αλλά συνάμα και την δυνατότητα να αναδειχθεί στην μοναδική αλήθεια της δημιουργίας. Τα πάντα μεταβάλλονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος καταφέρνει να βρεθεί πολύ μπροστά από την εποχή του (κι αυτό αποτελεί χάρισμα) και να απεμπολήσει διχαστικές ενοχές από την κοινωνία, διαμορφώνοντας με τον πάντοτε επίκαιρο θεολογικό του λόγο ένα πλαίσιο στο οποίο η αγάπη, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η συνάντηση και η συνδιαλλαγή θα συμβάλλουν στην επικράτηση του θελήματος του Θεού.
Παναγιώτατε, χρόνια υγιή και πολλά. Καλή κι ευλογημένη συνέχιση του έργου σας στην Εκκλησία και στην κοινωνία.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Θεολόγος, Βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Διάβας – Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων