Σημασία έχει η ηθική; Το να είναι κάποιος ηθικός; Καλός; Ενάρετος; Όπου κι αν πιστεύει; Το τέλος, η κατάκτηση είναι η αρετή; Αρκεί αυτό; Κι αν κάποιος βρίσκεται πίσω από την αρετή; Το ευαγγέλιο είναι ένας ακόμη ηθικός κανόνας, κώδικας, νόμος;
Το κείμενο που έγραψε η Κασσιανή μπορεί να αποτελέσει μία αυτογνωσιακή ανακάλυψη του εσωτερικού εαυτού και να απομακρύνει την ίδια στιγμή όλες τις ψευδαισθήσεις περί του εαυτού. Είναι το απόλυτο αντι-ηθικιστικό κείμενο. Το πιο επικίνδυνο ανάγνωσμα για εκείνους τους εκκλησιαστικούς που εξακολουθούν να πιστεύουν πως ο παράδεισος περνάει μέσα από τον εαυτό τους, τις νηστείες, τις μετάνοιες. Δεν διδάσκει ήθος, αρετές, το κείμενο αυτό. Εξάλλου, όλα αυτά απορρέουν από το πρόσωπο του Χριστού.
Η Κασσιανή βάζει στο στόμα της μοιχαλίδας λόγια πένθους, θρήνου, μετάνοιας. Μεταξύ άλλων και τα εξής: ‘’…ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας… κάμφθητί μοι πρὸς τοὺς στεναγμοὺς τῆς καρδίας, ὁ κλίνας τοὺς οὐρανοὺς τῇ ἀφάτῳ σου κενώσει… Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου;’’. Η μοιχαλίδα δεν είναι η γυναίκα που επισκέπτεται τον ναό, δεν προσφέρει θυσίες στον Θεό, δεν ζει όπως ορίζει ο Νόμος. Δεν έχει καμία σχέση με αυτά. Ο Χριστός όμως σκέφτεται αλλιώς και ενεργεί διαφορετικά από τους ανθρώπους. Αγκαλιάζει την ύπαρξη αυτή που στην ουσία είναι πονεμένη. Βλέπει το εσωτερικό μέρος της. Την προαίρεση της, τα καλά της στοιχεία. Δεν βλέπει τι είναι αυτή η γυναίκα, αλλά τι μπορεί να γίνει. Βλέπει ότι υπάρχει καλό μέσα της και της δίνει το ερέθισμα. Εκείνη λαμβάνει την αφορμή και αισθανόμενη τη θεότητα του Χριστού ομολογεί, όπως γράφει η Κασσιανή, την αμαρτωλότητά της ζητάει να μετανοήσει.
Όσοι αναζητούν σωστά, ηθικά πρότυπα σε όσους συναναστρέφονται με τον Χριστό, θα απογοητευτούν. Οι συναναστροφές του Χριστού υπήρξαν συναντήσεις με ανθρώπους που είχαν τσαλακώσει την ύπαρξη τους, ανθρώπους χωρίς ηθική, έλεγχο, ακόμη και συνείδηση. Ο Χριστός ενεργούσε κατά τον δικό του τρόπο. Δεν θα του επιβάλλουμε εμείς με ποιους να συνομιλεί και ποιους απομακρύνει. Έβλεπε κάτι σ’ όλους αυτούς. Και δεν νοιαζόταν για τον Εαυτό του. Ακόμη και στον Σταυρό συνομιλούσε με έναν εγκληματία. Έχω την αίσθηση πως ο Χριστός βρίσκεται αποξενωμένος από σεσωσμένους, καλούς, αγαθούς, με την έννοια ότι θέλει ατακτοποίητους στους οποίους κάτι βλέπει.
Έρχεται ένα τροπάριο να υπενθυμίσει τα παραπάνω. Το τροπάριο της Κασσιανής μοναχής, που αναφέρεται στην μοιχαλίδα γυναίκα που οι Ιουδαίοι ήθελαν να λιθοβολήσουν, όμως δεν άφησε ο Χριστός με τους λόγους του ‘’ὁ ἀναμάρτητος ὑμῶν πρῶτος βαλέτω λίθον ἐπ᾿ αὐτήν’’ (Ιω. 8,7). Ο Χριστός αποτελεί βάσανο για το ιουδαϊκό κατεστημένο, ομολογώ όμως πως αποτελεί βάσανο και για τους σύγχρονο θρησκευτικό κατεστημένο που θέλει τακτοποιημένους και ατσαλάκωτους χριστιανούς. Φέρνει νέα ήθη ο λόγος, το ύφος του Χριστού. Έρχεται σε συνάντηση με μία γυναίκα που το αφιέρωνε το σώμα της σε άνδρες, ηδονές, συνήθειες. Αυτό έκανε και τώρα. Μέχρι τη στιγμή που συνάντησε το πρόσωπο του Θεανθρώπου.
Ο Kant αν συναντούσε την μοιχαλίδα, θα απέστρεφε το βλέμμα του και θα μας έλεγε πως θέλει να είναι ηθικός και πως τον ενδιαφέρει μόνο η ηθική. Τί σχέση έχει η γυναίκα αυτή με την ηθική; Ο Πλωτίνος, πάλι, αν την συναντούσε θα απέστρεφε το βλέμμα του, διαρρηγνύοντας τα ιμάτια του και απορώντας για τη σημασία που δίνει η γυναίκα στο ανίερο και κατώτερο της ψυχής σώμα. Ο Χριστός διαφέρει. Δεν αρνείται τη σωματικότητα. Εξάλλου αυτή τη σωματικότητα προσέβαλλε. Ο Χριστός την αμαρτία χτυπάει.
Δεν είναι κρυφό πως ένα μέρος των εκκλησιαστικών υποκρίνεται. Και υποκρίνεται κατά πολύ. Η μεγαλύτερη υποκρισία υπάρχει μέσα στην Εκκλησία. Η Εκκλησία αντιμετωπίζεται ως χώρος απόκρυψης της δυσώδους υποκρισίας. Υπάρχουν περισσότεροι άγιοι εκτός Εκκλησίας παρά εντός των τειχών της. Κι αυτό διότι πάνω σε αμαρτωλούς και τσαλακωμένους ανθρώπους έχει πέσει η κατακραυγή των εκκλησιαστικών. Εκείνων που κατακρίνουν τον συνάνθρωπο τους και του κατατρώνε τη σάρκα. Εκείνων που χύνουν το δηλητήριο τους στις ανθρώπινες υπάρξεις. Εκείνων που ζουν σε παρθενία σώματος αλλά η ψυχή τους έχει ξεγυμνωθεί από την απαισιότητα της κακότητας. Η μοιχαλίδα έχει τις καλύτερες προοπτικές, έχει αγαθή διάθεση. Αυτό είδε ο Χριστός. Αντίθετα, μέρος εκκλησιαστικών, από όπου κι αν προέρχονται, οποιονδήποτε χώρο κι αν διακονούν, βαττολογούν φαρισαϊκές διδασκαλίες. Ο Χριστός υπήρξε αντι-καθεστωτικός σε όλα αυτά. Δεν αναγνώριζε καθαρούς και σεσωσμένους. Πήρε τους πιο άσχημους, τους βυθισμένους στην απόγνωση της αμαρτωλότητας τους και τους έκανε αγίους.
Ο Συμεών Ν. Θεολόγος σ’ ένα ποίημα του είναι σαφής: «Για να δουν το πλήθος των κακών μου, εδώ θα τα πω… Έχω γίνει φονιάς, μάθετε το όλοι, κλάψατε με συμπόνοια. Με ποιο τρόπο, τ’ αφήνω, μη μιλάω πολύ. Έχω γίνει, αλίμονο, μοιχός στην καρδιά και σοδομίτης στην πράξη και το θέλημα μου. Έχω γίνει πόρνος, μάγος και παιδοφθόρος, επίορκος και πλεονέκτης, κλέφτης, ψεύτης και ξεδιάντροπος, άρπαγας, κατήγορος, μισάδελφος, φθονερός πάρα πολύ, φιλοχρήματος, θρασύς, κι έκανα όλες τις κακίες που υπάρχουν. Να με πιστέψετε, λέω αλήθεια. Δεν προσποιούμαι, ούτε σοφίζομαι».
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)