Ο άγιος Ιωάννης ο Ρώσος, τον οποίο τιμά η Εκκλησία μας σήμερα στις 27 Μαΐου υπήρξε ένα νέο παιδί που μεγάλωσε μέσα σε χριστιανικό σπίτι. Από τους γονείς του γνώρισε τον Χριστό, το ευαγγέλιο, τον λόγο των Πατέρων και μυήθηκε στις αρετές του ευαγγελίου.
Ο τρόπος με τον οποίο μεγάλωσε, η διδασκαλία που δέχθηκε, η απλή και ταπεινή ζωή που βίωνε, η σταθερότητα στην πίστη του Χριστού, παρά τις δυσκολίες που δέχθηκε, όλα αυτά προβάλλουν το πρότυπο ενός υγιούς πνευματικά ανθρώπου που εν τέλει αγίασε. Η διδασκαλία του ευαγγελίου, ας το πούμε και αλλιώς για τους ουμανιστές, η διδασκαλία του ορθόδοξου ανθρωπισμού κράτησε τον άγιο Ιωάννη από πειρασμούς, στερήσεις, δυσκολίες και προκλήσεις.
Η μετανεοτερική εποχή έρχεται με φόρα και κάνει θρύψαλα τα παραπάνω. Δεν της ταιριάζει η αγιοσύνη. Η αγιοσύνη φαντάζει απατηλότητα ή αποκύημα της φαντασίας για τον μετανεοτερικό άνθρωπο που επιμένει να έχει αντίληψη περί του Θεού λανθασμένη, αλλά και περί του ιδίου του ανθρώπου. Όταν ο άνθρωπος κατανοείται μόνο ως ψυχή (μία θεώρηση με καταβολές στον Σωκράτη και φυσικά εξωθώντας την στα άκρα ο Descartes αργότερα) ή μόνο ως σώμα τότε πάσχει κάθε τέτοια θεωρία. Όταν ο άνθρωπος ιδωθεί ως ενιαία ψυχοσωματική ύπαρξη (όπως λένε οι Πατέρες), τότε μπορούμε να εργαστούμε πάνω στο ανθρώπινο πρόσωπο. Ναι, τότε μπορούμε να κάνουμε δουλειά και να πετύχει το σμίλευμα του προσώπου με τον Δημιουργό Θεό.
Η εποχή μας είναι τραγική. Σίγουρα, δεν θα περιμένατε να σας το πει ένας ιερέας αυτό και μάλιστα νέος στην ηλικία. Αυτό διαπιστώνεται. Διαπιστώνεται τραγικά. Φοβικά, κάποιες φορές, ενώ δεν θα έπρεπε. Η φαινομενολογία όμως των πραγμάτων δεν μας αφήνει τα περιθώρια να ελπίζουμε πως εύκολα αλλάζουν τα πράγματα, πολύ δε περισσότερο τα πράγματα. Αν κάποιος προσπαθήσει να εφαρμόσει στον σύγχρονο κόσμο τον λόγο του ευαγγελίου, αλλά και των Πατέρων της Εκκλησίας, είναι αντισυμβατικός. Ο απόλυτα αντισυμβατικός σε έναν κόσμο που οι κινήσεις του απομακρύνουν τον αντισυμβατικό αυτό άνθρωπο από το ύφος της ορθόδοξης ζωής και πνευματικότητας.
Η ορθόδοξη πνευματικότητα αντικαταστάθηκε από την γιόγκα που δεν είναι γυμναστική ή ένα ακόμη απωθημένο του πιεσμένου από χρόνο ανθρώπου αλλά μέρος μιας θρησκείας. Όχι πάντως της ορθοδοξίας. Η ταπείνωση αντικαταστάθηκε από την και την αυθάδεια. Η ησυχία και η απόσυρση ξευτιλίστηκαν και τη θέση του πήρε η αλαζονεία. Εν τέλει αυτό που κυριαρχεί στην μετανεοτερική εποχή (δυστυχώς το συναντάμε σε πολλά παιδιά) είναι ο ναρκισσισμός. Αυτός ο ναρκισσισμός συμπαρασύρει πολλά άλλα μαζί του. Η κοπέλα πρέπει να είναι fit, να ντύνεται με επώνυμα ρούχα, να προβάλλει το σώμα της, να κάνει γκριμάτσες ώστε να αρέσει. Πώς αλλιώς θα εισπράξει χειροκροτήματα και επαίνους; Πώς θα αρέσει στο αγόρι; Πώς θα κάνει εντύπωση; Πώς θα πάρει περισσότερα like; Τα ίδια ισχύουν και για τα αγόρια φυσικά.
Βλέπουμε καθημερινά πόσο αρέσκονται να ζουν μέσα σε ένα lifestyle και να μιμηθούν τους πρωταγωνιστές του lifestyle που αλλοιώνει το ανθρώπινο πρόσωπο με ξενόφερτη ομορφιά. Είπε ο άγιος Ιωάννης σε μία κοπέλα κάποτε: ‘’Να ‘ρθεις να δεις το μαξιλάρι μου που θα είναι γεμάτο δάκρυα. Κλαίμε για σας τους νέους. Προσευχόμαστε ιδιαίτερα για σας στο Θεό να σας στηρίξει…’’.
Ξέρετε όμως πως όλοι αυτοί στους οποίους θέλουν έως και πασχίζουν να μοιάσουν οι νέοι, όταν πέφτουν τα φώτα της δημοσιότητας μένουν μόνοι τους, ανοίγοντας την πόρτα του ψυχοθεραπευτή. Αυτή δεν είναι ζωή. Αυτό είναι το κατάντημα της ναρκισσιστικής απομόνωσης στον εαυτό. Ο άνθρωπος έχει πλαστεί όμως να ζει σε κοινωνία. Οι νέοι δεν μιλάνε σήμερα. Αποβλακώθηκαν σε άψυχα επικοινωνιακά τερτίπια. Δείτε, για παράδειγμα, δεν μπορούν να ερωτευθούν, παρά χρησιμοποιούν την τεχνολογία ή άλλα μέσα για να εκφράσουν συναισθήματα ή βάζουν άλλους να εκφράσουν τα δικά τους συναισθήματα. Συναισθηματικά ανάπηροι, υπάρξεις απρόσωπες, υποστάσεις που δεν τέμνονται άλλο και παραμένουν άτομα, περιστρεφόμενα γύρω από τον εαυτό τους σε μη μετοχή, σε αέναη ακινησία. Δεν είναι όμως έτσι όλοι.
Είμαστε κοινωνία προσώπων. Ο άγιος Ιωάννης ο Ρώσος ζούσε την κατεξοχήν κοινωνία αγιοσύνης. Επικοινωνούσε με τους ανθρώπους, τους οποίους αντιμετώπιζε ως εικόνες Θεού, μιλούσε με τον άγιο Ιάκωβο Τσαλίκη από την Εύβοια. Ποιος νέος ή νέα ελκύεται από τα άγια πρόσωπά τους; Η ωραιοπάθεια έχει εισβάλλει στους ανθρώπους, στους νέους και δεν δέχονται προτάσεις. Δεν αντι – προτείνουν καν τίποτε. Ο άγιος Ιωάννης ο Ρώσος με τα χαρίσματα της ύπαρξης του, σημεία που καλλιέργησε και ευωδίασαν αγάπη, φιλανθρωπία, ησυχία, κατάφερε και καταφέρνει να είναι ο πιο in στην εποχή αυτή. Όχι για να λειτουργήσει ως αντιπρόταση σε καταθλιπτικές συνήθειες του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά για να υπάρξει ως πρόταση ζωής.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (θεολόγος, βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας