Αθανάσιος Καρνέζης – Για τον καπετάν Άγρα του Σπύρου Παν. Κανελλόπουλου

Για τις ιστορικές αναφορές στον Άγρα που θα ακούσετε σήμερα, συμβουλεύτηκα κείμενα του αείμνηστου Γυμνασιάρχη Γαργαλιάνων Σωτηρίου Λυριτζή,

Για τις ιστορικές αναφορές στον Άγρα που θα ακούσετε σήμερα, συμβουλεύτηκα κείμενα του αείμνηστου Γυμνασιάρχη Γαργαλιάνων Σωτηρίου Λυριτζή, του αείμνηστου φιλολόγου στο Γυμνάσιο Φιλιατρών, Θεοδώρου Κανελόπουλου και του νεωτέρου μελετητή της Ιστορίας τού τόπου μας, οδοντιάτρου Θανάση Τερζάκη.

Αποδέχθηκα την πρόταση να εκφωνήσω το σημερινό πανηγυρικό λόγο, νοιώθοντας την υποχρέωση να τιμήσω τη θυσία τού «ιδανικού ήρωα» των παιδικών μου χρόνων! Ήταν τότε, που παιδί των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, άκουγα με προσήλωση ό,τι μου διάβαζε ο πατέρας μου, απ’ το βιβλίο τής Πηνελόπης Δέλτα με τίτλο: «Στα μυστικά τού βάλτου».
Η συγγραφέας, στο βιβλίο που εκδόθηκε το 1937, αναφέρεται στη δράση δύο ηρώων, που ακούν στα αντάρτικα ψευδώνυμα Τέλλος Άγρας και καπετάν Νικηφόρος. Δεν είναι άλλοι, απ’ τον Ανθυπολοχαγό του Ελληνικού Στρατού Σαράντη Αγαπηνό και τον Ανθυποπλοίαρχο Ιωάννη Δεμέστιχα. Στον αγώνα τους, είχαν βοηθούς και συναγωνιστές, τούς Έλληνες αντάρτες, τους κατοίκους των Ελληνικών χωριών, τις δασκάλες και τους ιερείς.
Αγαπητοί συνέλληνες!

Σύμφωνα με τις συμβάσεις Λονδίνου και Κωνσταντινούπολης (1832), το Ελληνικό κράτος συγκροτήθηκε, από: την Πελοπόννησο, τη Στερεά Eλλάδα, την Eύβοια, τις Σποράδες, τις Kυκλάδες και τα νησιά τού Aργοσαρωνικού. Tα εδάφη αυτά, δεν ανταποκρίνονταν στις διεκδικήσεις που προέβαλε ο Ιωάννης Kαποδίστριας το 1828, ούτε στο όραμα της δημιουργίας Ελληνικού κράτους, που θα περιείχε ιστορικά εδάφη όπου ζούσαν αλύτρωτοι Ελληνικοί πληθυσμοί. Αρκεί να θυμηθούμε την ευχή και ελπίδα τού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη: «Και στην Πόλη να δώσει ο Θεός!». Να φτάσει δηλαδή το Ελληνικό κράτος μέχρι την Κωνσταντινούπολη!

Tα γεγονότα που σημαδεύουν την Ελλάδα από το 1833 ως το 1897, εντάσσονται σ’ ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, που είναι η διάλυση των αυτοκρατοριών και η δημιουργία των εθνικών κρατών. Tο κράτος μας, προσπάθησε να επεκταθεί, με σύνηθες αποτέλεσμα την αποτυχία και την πικρία.

Αγαπητοί συμπατριώτες!
Οι Αγαπηνοί των Γαργαλιάνων ήταν ντόπιοι. Ο παππούς τού Άγρα, ο Αντώνιος Αγαπηνός, ήταν έφορος τής επιμελητείας τού Αγώνα τού 1821. Ο αδελφός τού παππού του, ο Διονύσιος, κατά την Επανάσταση ήταν επικεφαλής 100 Γαργαλιανωτών, στα Δερβενάκια, στην εκστρατεία των Αθηνών, στη μάχη των Παλαιών Πατρών και στην πολιορκία τού Νιόκαστρου στην Πύλο. Οι προαναφερθέντες, ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας και δημογέροντες των Γαργαλιάνων. Έγγραφα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, το αποδεικνύουν.

Ο Σαράντος Αγαπηνός, γεννήθηκε το 1880 στο Ναύπλιο, αφού ο πατέρας του Ανδρέας, υπηρετούσε εκεί ως εφέτης. Αμέσως δήλωσε το γιό του, στα Μητρώα Αρρένων τού τότε Δήμου Πλαταμώδους (περιελάμβανε τους Γαργαλιάνους και τα χωριά Φλόκα, Πύργο, Λεύκη, Τραγάνα και Μάραθο). Ο Σωτήριος Λυριτζής, φρόντισε και διέσωσε ένα μέρος τού Μητρώου Αρρένων του Δήμου, όπου φαίνεται καταχωρημένος ο Άγρας, ως Αγαπηνός Τέλλος ή Σαράντος.
Ο μικρός Σαράντος, σε ηλικία 12 ετών περίπου, μένει ορφανός από πατέρα. Ένας συγγενής του, παίρνει την οικογένεια στην Αθήνα και με τους δύο αδελφούς του, Αντώνη και Νίκο, συνεχίζει εκεί το σχολείο. Φοιτά στο 2ο Γυμνάσιο Αρρένων, (Χέϋδεν και Αχαρνών), ενώ το σπίτι τους, βρίσκεται στην πλατεία Κάνιγγος. Το 1895 σε ηλικία 15 ετών, τελειώνει το Γυμνάσιο και εισάγεται στη Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων.

Είναι εύελπις το 1897, όταν πληροφορείται την ντροπιαστική ήττα, στον 30 ημερών Ελληνοτουρκικό πόλεμο!
Είναι εύελπις το 1898, όταν πληροφορείται την επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (Δ.Ο.Ε.), λόγω της πτώχευσης τού 1893!

Η Ελλάδα, παραχώρησε στον Δ.Ο.Ε. (τρόικα θα τον λέγαμε σήμερα) τις εξής πηγές εσόδων: Δασμοί τελωνείων, τα μονοπώλια αλατιού, πετρελαίου, σπίρτων και άλλων προϊόντων. Ο Δ.Ο.Ε., είχε την εποπτεία των δημοσίων υπηρεσιών, που ήταν αρμόδιες για την είσπραξη των εσόδων. Οι προσλήψεις, απολύσεις, μεταθέσεις και προαγωγές των υπαλλήλων αυτών των υπηρεσιών, ήταν κάτω από την έγκριση της τότε τρόικας!
Μήπως τα παραπάνω, σας θυμίζουν τίποτα;

Τα μονοπώλια υπήρχαν στη χώρα μας, ως τα μέσα του 1980! Θυμάμαι κι εγώ ως μικρό παιδί, που ψώνιζα απ’ το μονοπώλιο των Γαργαλιάνων.
Μεσά σε τέτοιο κοινωνικό περιβάλλον, «αγνάντευε» την Ελλάδα, ο έφηβος εύελπις Σαράντης Αγαπηνός!

Τον Ιούλιο του 1901, αποφοίτησε και τοποθετήθηκε, στο 7ο Σύνταγμα τής Φρουράς Αθηνών. Λίγους μήνες αργότερα, ζήτησε από τον τότε Διάδοχο τού Θρόνου Κωνσταντίνο, να μετατεθεί στα σύνορα!!!! Έκπληκτος ο Διάδοχος, τον μετέθεσε στον ακριτικό τότε Τύρναβο, λέγοντάς του, ότι αυτό του ζητείται για πρώτη φορά. Συνήθως τα αιτήματα ήταν για υπηρεσία μακριά απ’ τα σύνορα!
«Απορώ, βρε αδελφέ, πώς τέτοια ζώα, σας εκυνήγησαν στον πόλεμο του 1897», είπε στους συναδέλφους του, όταν απ’ το φυλάκιο του Τυρνάβου πέρασε τα σύνορα και πήρε όπλο τύπου Γκρας του Ελληνικού Στρατού, που το είχαν ως λάφυρο οι Τούρκοι απ’ τον πόλεμο! Ο Άγρας, μ’ αυτή απερίσκεπτη, καταδρομική ενέργεια, πιστεύω ότι θέλησε να τονώσει την αυτοπεποίθηση και τον εθνικό του αυτοσεβασμό!!!
Αγαπητοί συνέλληνες!

Το 1904, με την καθοδήγηση τού Ελληνικού Προξενείου της Θεσσαλονίκης, αρχίζει ο Μακεδονικός Αγώνας! Στις 13 Οκτωβρίου 1904, σκοτώνεται ο Παύλος Μελάς, σε συμπλοκή με Τούρκους, στην περιοχή τής Καστοριάς. Η είδηση τού θανάτου του, προκαλεί πανελλήνια συγκίνηση!

Ο Άγρας, είναι ήδη 24 ετών! Του «καρφώνεται» μια ιδέα: Θα πάω κι εγώ εκεί… Ξεκινά τις προσπάθειες! Δεν του δίνεται η άδεια, λόγω του νεαρού τής ηλικίας του! Δεν απογοητεύεται! Η φλόγα που καίει στην ψυχή του για τη λευτεριά τής αλύτρωτης Μακεδονικής γης είναι ισχυρή! Μεσολαβεί για την εθελοντική του στρατολόγηση, ο φίλος του, υπολοχαγός και Μακεδονομάχος, Νικόλαος Ρόκκας (καπετάν Κολιός).
Και έτσι… αρχές Σεπτεμβρίου του 1906, στον Πειραιά, λέει στον μικρότερο αδελφό του: «Έ ντροπής, Νίκο. Έσο άνδρας και μην κλαίς. Γιατί έγινα Αξιωματικός; Δια να χτυπώ το σπαθί μου στην πλατεία του Συντάγματος, ενώ η γλυκιά μας πατρίδα με χρειάζεται να την υπερασπίσω στα δοξασμένα Μακεδονικά εδάφη;».
Ο Άγρας, ξεκινούσε απ’ τον Πειραιά, το ταξίδι της μοίρας του, για τη γη τού Φιλίππου και του Αλεξάνδρου!!!

Αφού έφτασε στο Βόλο, συνέχισε για τη Λάρισα. Από εκεί, με ιππήλατη άμαξα, έφτασε στο Τσάγεζι (σημερινό Στόμιο). Αυτός αρχηγός, με καπετάνιο το λοχία Γεώργιο Τυλιγάδη και 12 ευζώνους, φεύγουν με ιστιοφόρο απ’ το Στόμιο για την τουρκοκρατούμενη Μακεδονία. Αποβιβάζονται νύχτα στις εκβολές τού ποταμού Λουδία. Με χίλιες προφυλάξεις φθάνουν στη Νάουσα, που ήταν το κέντρο τού αγώνα στην περιοχή. Έδρα και ορμητήριό του, θα έχει την (αποξηραμένη σήμερα) λίμνη των Γιαννιτσών, που λεγόταν και Βάλτος.
Αγαπητοί συμπατριώτες! Ακούστε προσεκτικά και προσπαθήστε να δημιουργήσετε εικόνες, ακούγοντας, τα παρακάτω!

Ο Βάλτος, βρισκόταν νοτίως των Γιαννιτσών και είχε έκταση, 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα!
Βάλτος σήμαινε: κουνούπια, ψάρια, χέλια, βατράχια, βδέλλες, νερόκοτες, αγριόπαπιες, αγριόχηνες, λάσπη, καλαμιώνες, βούρλα και το τοπικό χόρτο ραγάζι, ως δύο μέτρα ύψος! Περιμετρικά τού Βάλτου, οργίαζε η πυκνή βλάστηση, ιδανική κρυψώνα για αλεπούδες, κουνάβια, αγριόχοιρους και λύκους!
Ο βούρκος, ανέδιδε αποπνικτικές αναθυμιάσεις! Μετά από λίγους μήνες, το αποτέλεσμα ήταν ελονοσία και θάνατος ή ρευματισμοί, με μακροχρόνια καθήλωση στο κρεβάτι τής φθοράς και του πόνου.

Οι ψαράδες της περιοχής εκμεταλλεύονταν το Βάλτο. Κυνηγούσαν τις αγριόπαπιες και τα άλλα ζώα της λίμνης. Έκοβαν το ραγάζι για να γεμίζουν στρώματα και να φτιάχνουν σαμάρια. Τις βδέλλες τις πουλούσαν στο εξωτερικό, για ιατρική χρήση. Έφτιαχναν μέσα στη λίμνη, καλύβες κωνικής στέγης, με χώμα, κορμούς δέντρων, ρίζες από καλάμια και ραγάζι. Είχαν και τις πλάβες, τις βάρκες δίχως καρίνα, που μπορούσαν να κινούνται και σε ρηχά νερά.
Μετά το 1903, λόγω της αποτυχημένης εξέγερσης τού Ίλιντεν, Βουλγαρικές συμμορίες κομιτατζήδων, εγκαθίστανται στη λίμνη για να κρυφτούν απ’ τους Τούρκους, εκτοπίζοντας τούς ψαράδες! Οι κάτοικοι, που ήδη βίωναν την τουρκική κατοχή, αρχίζουν να ζουν την εγκληματική δράση των Βουλγάρων, βιώνοντας απειλές ληστείες, φόνους, βιασμούς και εμπρησμούς!

Έχοντας μια νέα απειλή, οι Μακεδόνες δημιουργούν ένοπλες ομάδες αυτοάμυνας!
Η Ελλάδα ξυπνά! Συντονίζονται: Εκκλησία, Διπλωματικό Σώμα, Στρατιωτικοί και προωθούν μυστικά, στου Αλεξάνδρου τη χώρα, αξιωματικούς και άλλους εθελοντές, ώστε να οργανώσουν την αντίσταση!

Ποια παιδεία, ποιο ήθος, ώθησε την πτωχευμένη Ελλάδα τού 1893, την ηττημένη απ’ τους Τούρκους το 1897, να ορθώσει κεφάλι το 1903 και να στείλει την αφρόκρεμα της νεολαίας της στα έλη των Γιαννιτσών και στα χιόνια της Δυτικής Μακεδονίας υπέρ Ορθοδοξίας και πατρίδας;

Ο Βάλτος, αποτελούσε σημείο στρατηγικού ενδιαφέροντος για δύο λόγους:
α) Βρισκόταν στο πέρασμα των διαδρομών από τη Θεσσαλονίκη προς τη Δ. Μακεδονία.
β) Το γεωφυσικό του περιβάλλον, τον καθιστούσε ιδανική κρυψώνα για αντάρτες και πεδίο ανταρτοπολέμου.

Στο Βάλτο λοιπόν άρχισε τη δράση του ο καπετάν Άγρας! Πρώτη του και επιτυχημένη επιχείρηση, ήταν η κατάληψη της βουλγαρικής καλύβας με το όνομα «Κούγκα». Στις 14 Νοεμβρίου 1906, επιχειρεί να καταλάβει την κεντρική Βουλγάρικη καλύβα του Ζερβοχωρίου. Στην σύγκρουση, είχε απώλειες με τρεις νεκρούς. Ο υπαρχηγός του Τυλιγάδης, τραυματίζεται.
Ο Άγρας, τραυματίστηκε στο δεξί χέρι και τον ώμο. Το Προξενείο μας, τον καλεί να μεταβεί στη Θεσσαλονίκη για περίθαλψη.

Παραμένει στη Θεσσαλονίκη μόνο 4 ημέρες και επιστρέφει στο Βάλτο με δική του ευθύνη. Η δράση τού Άγρα στο Βάλτο όμως, έχει επιβαρύνει την υγεία του!
Το Φεβρουάριο τού 1907, το Κέντρο τού Αγώνα (Ελληνικό Προξενείο τής Θεσσαλονίκης), τον στέλνει στη Νάουσα για να συνεχίσει την οργανωτική δουλειά. Στη Νάουσα γνωρίζει τον Αντώνη Μίγγα, που ήταν γουναροποιός και είχε αποκτήσει σημαντική περιουσία. Θα μπορούσε να ασχολείται με την επέκταση της επιχείρησης του και να απολαμβάνει την ευμάρεια και τον πλούτο του. Ο σλαβόφωνος Έλληνας Μίγγας όμως, δίψαγε για την ελευθερία της Μακεδονίας και την ενσωμάτωσή της στην Μητέρα Ελλάδα.

Αγαπητοί συνέλληνες!
Ο Άγρας, ως αποστολή είχε να εκδιώξει τους κομιτατζήδες απ’ το Βάλτο και να εντάξει στην ελληνική πλευρά όσους απ’ αυτούς μπορούσε, με απώτερο σκοπό την απελευθέρωση της Μακεδονίας και την ενσωμάτωσή της στο Ελληνικό κράτος.
Προσχωρήσεις κομιτατζήδων στην Ελληνική πλευρά, είχαν συμβεί και παλαιότερα! Γνωστοί Μακεδονομάχοι που υπήρξαν κομιτατζήδες ήταν: ο καπετάν Κώττας, ο καπετάν Γκόνος Γιώτας, ο Αντώνης Ζώης, ο καπετάν Γραικός ή Νικοτσάρας και αναρίθμητοι άλλοι!
Ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο σε πλήθος προσχωρήσεις. Τους σλαβοφώνους που προσχωρούσαν στο Πατριαρχικό – Ελληνικό στρατόπεδο, οι Βούλγαροι τούς αποκαλούσαν Γραικομάνους, δηλαδή, Μανιακούς Έλληνες.
Ο Άγρας, σε ένα σημείωμά του προς το Προξενείο Θεσσαλονίκης με ημερομηνία 15 Μαρτίου 1907, υπαινίσσεται συνάντηση με κομιτατζήδες: «Κατόρθωσα να φέρω ενταύθα κεφαλάς «Βρομερών» (εννοεί αρχηγούς βουλγαρικών συμμοριών), οι οποίοι είχαν δύο έτη να έλθωσιν. Πιστεύω, αν δε συμβεί τίποτε το έκτακτον, κάτι θα επιτύχω. Πάντως, έχουν μετανιώσει βλέποντας το άδικο και το μάταιον του αγώνος, ον διεξάγουν».

Σε άλλο σημείωμα γράφει: «Δεν κοιμούμαι διόλου την νύχτα, καθόσον μόνον την νύχτα έρχονται «Βρομεροί» και ομιλούμε. Τους βλέπω όλους έχοντας όρεξιν ΝΑ ΕΠΑΝΕΛΘΩΣΙΝ… Ίδωμεν».

Όπως βλέπουμε από αυτά τα σημειώματα, φαίνεται καθαρά ότι οι συζητήσεις του Άγρα με τους κομιτατζήδες, ήταν για να επανέλθουν στον Ελληνισμό.
Ο κομιτατζής Βάννη Ζλατάν, ήταν επανειλημμένα νικημένος απ’ τον Άγρα και γι’ αυτό καθαιρεμένος από Βοεβόδας (στρατιωτικός διοικητής, ηγεμόνας) του Βάλτου, απ’ το Βουλγαρικό Κομιτάτο. Ο Ζλατάν, ζήτησε να συναντηθεί μαζί του, δίνοντας την εντύπωση, ότι θα συνταχθεί με τα Ελληνικά ένοπλα σώματα!

Για τις 3 Ιουνίου του 1907, ήταν καθορισμένη η συνάντηση.
Ξεκίνησε ο Άγρας με τον Μίγγα και άλλους πέντε συντρόφους τους. Στα άλογα τους, είχαν φορτώσει ούζο, σαρδέλες, λουκούμια, χαλβάδες, κρέατα, φαγητά και ψωμιά, για να επισφραγίσουν τη συμφιλίωση με ένα συμπόσιο. Στη συνάντηση – παγίδα συμμετείχε και ο κομιτατζής Γκεόργκι Κασάπτσε.

Αγαπητοί συμπατριώτες!
Λίγες δεκάδες μέτρα από εδώ, στο πάρκο, βρίσκεται το άγαλμα του Τέλλου Άγρα. Θα ήθελα, να φέρετε την εικόνα του στη μνήμη σας. Να οδηγηθείτε με τη σκέψη σας σ’ εκείνη την ημέρα!

Οι κομιτατζήδες, ύπουλα φερόμενοι, συλλαμβάνουν τον Άγρα και το Μίγγα, αφήνοντας ελεύθερους, τους υπόλοιπους συνοδούς τους.

Επί ημέρες, τους περιφέρουν δεμένους στα χωριά τής περιοχής, ώστε να λυγίσουν το Ελληνικό φρόνημα των χωρικών! Τους βασανίζουν, τους ραπίζουν, τους δέρνουν, τους ξεσκίζουν τα ρούχα, τους διαπομπεύουν, τους φτύνουν, τους κλωτσούν, τους μαστιγώνουν, τους εξευτελίζουν δημόσια. Οι δύο αγωνιστές, βασανίζονται από ανθρωπόμορφα κτήνη, μπροστά σε βουρκωμένα μάτια, σε σφιγμένα δόντια.

Το βουβό κλάμα των χωρικών, συμμετέχει στο θείο δράμα!
Οι δύο αγωνιστές ανεβαίνουν το δικό τους Γολγοθά!
Η πορεία προς το μαρτύριο ξεκίνησε στις 3 Ιουνίου και την Πέμπτη στις 7 Ιουνίου του 1907, οι δύο εθνομάρτυρες κρεμάστηκαν σε μια καρυδιά!
Ο θάνατός τους, συγκίνησε τον Ελληνισμό! Η κτηνώδης δολοφονία των δύο αγωνιστών, δεν έκαμψε το φρόνημα των Ελλήνων στη Μακεδονία. Καινούργιοι εθελοντές έσπευσαν να βοηθήσουν το Μακεδονικό Αγώνα!

Αγαπητοί συνέλληνες!
Ο Άγρας έδειχνε ανδρεία αλλά και εμπιστοσύνη στον συνάνθρωπο, κάτι που εκμεταλλεύτηκαν οι εχθροί του. Ο θανάτος του Άγρα και του Μίγγα που πήγαιναν για συνεννόηση (αυτό το γνώριζαν όλοι οι ντόπιοι), ζημίωσε τους Βουλγάρους. Έτσι, άρχισαν να διαδίδουν, ότι τους έπιασαν στη μάχη. Δεν έγιναν όμως πιστευτοί!

Ο θάνατος του Άγρα, εκτός από την Πηνελόπη Δέλτα με το βιβλίο της, «Στα μυστικά τού Βάλτου», υμνήθηκε από ποιητές όπως ο Ρήγας Γκόλφης, ο Γιώργος Σουρής, ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, κ ά. Οι εφημερίδες της εποχής, δημοσίευαν ό,τι μάθαιναν για το μαρτυρικό θάνατο τού Μακεδονομάχου.

Λίγες ημέρες μετά το φονικό, ο Πρόξενος μας στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη Λάμπρος Κορομηλάς, θα στείλει ένα τηλεγράφημά προς το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, που δείχνει το φόβο των Βουλγάρων προς τον Άγρα, αλλά και την ευγένεια της ψυχής του, που επιζητούσε την κατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύ δύο χριστιανικών λαών!
Γράφει μεταξύ άλλων ο Κορομηλάς: «… Ητο πάντοτε επιφοβώτατος εις τους αντιπάλους του… Επενόησαν λοιπόν να έλθουν προς αυτόν εις διαπραγματεύσεις, υποκρινόμενοι ότι δέχονται συνεννόησιν προς κοινήν δράσιν, δέχονται συμμαχίαν, ίνα παύσωσι πλέον αι των χριστιανών αλληλοκτονίαι…».

Στη θέση του Άγρα, το Προξενείο Θεσσαλονίκης τοποθέτησε τον λοχαγό Νικόλαο Δουμπιώτη (Καπετάν Αμύντας), ο οποίος 23 ημέρες μετά (30 Ιουνίου 1907), με την ομάδα του, εξόντωσε τον Κασάπτσε, εκδικούμενος για τον Άγρα.
Ο Ζλατάν, δολοφονήθηκε τον Ιούλιο του 1908 από τους αδελφούς Γιώργο και Πέτρο Τόλιο ή Γιαννακοβίτη.

Αγαπητοί συνέλληνες!
Το 1975 στη Γερμανία, διεξήχθη στρατιωτικό συνέδριο με θέμα «Η διείσδυση σε δύσβατες περιοχές». Εκεί, υπήρξαν ειδικές εισηγήσεις για τη δράση του Άγρα και τα αποτελέσματά της! Ειπώθηκε, ότι η εκκαθάριση τής περιοχής από τις Βουλγαρικές συμμορίες που συντελέστηκε, ήταν χρήσιμη για τον Ελληνικό Στρατό κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού πολέμου! Ο στρατός μας, μπόρεσε να φθάσει ταχύτερα στη Θεσσαλονίκη, αν και έδωσε νικηφόρο μάχη στην περιοχή των Γιαννιτσών με τον τουρκικό στρατό. Ήταν όμως, απαλλαγμένος απ’ τις κομιτατζήδικες συμμορίες, που αν υπήρχαν, θα δρούσαν παρενοχλώντας τον με την μέθοδο του ανταρτοπολέμου. Ο στρατός μας κατόπιν ειδοποίησης του Ελ. Βενιζέλου (που γνώριζε ότι οι Βούλγαροι πλησιάζουν στη Θεσσαλονίκη) και με επικεφαλής τον διάδοχο Κωνσταντίνο, στις 26 Οκτωβρίου του 1912, απελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη, προλαβαίνοντας τούς Βουλγάρους.

Αγαπητοί συμπατριώτες!
Μέχρι τώρα, ακούσατε μια περιγραφή της δράσης του Τέλλου Άγρα, βασισμένη σε κείμενα μελετητών και με ελάχιστες δικές μου κρίσεις. Θα μου επιτρέψετε τώρα, να ακούσετε και κάποια λόγια βασισμένα στην καρδιά και την ψυχή μου.

Συνθέτοντας στο σπίτι τη σημερινή μου ομιλία, είναι πολλές οι φορές που σκέφθηκα αν όσα εξιστόρησα σας αφορούν. Τι θα μπορούσαν να μας λένε αυτά τα γεγονότα; Είναι άλλωστε τόσο μακρινά, που… σιγά μη συμβούν παρόμοια στο μέλλον! Έτσι δε λέτε κάποιοι;
Ξέρω, ότι κάποιοι από εσάς, ακούτε για το ’21 και ο νους σας πάει στη θύρα των οπαδών τής ΑΕΚ!

Ξέρω, ότι κάποιοι από εσάς, ακούτε για τον Καραϊσκάκη και ο συνειρμός σάς οδηγεί στο γήπεδο του Ολυμπιακού!

Ακούστε λοιπόν!
Είμαστε προϊόντα και μόνο προϊόντα, ενός σάπιου συστήματος που πάσχει ηθικοπλαστικά και δεν διαμορφώνει ψυχή και πνεύμα. Συνένοχοι σ’ αυτή την κατάντια, είναι το Υπουργείο Παιδείας (συνεχίζει να λείπει το Εθνικής από τον τίτλο του), εμείς που σας διδάσκουμε και οι γονείς σας!

Κατακλυζόμαστε καθημερινά με διασκεδαστικά και ασήμαντα μηνύματα, που θέλουν να μας κρατήσουν μακριά από τις ουσιαστικές πληροφορίες, θέλουν να μην βλέπουμε τα αληθινά προβλήματα. Μας απασχολούν με τα ασήμαντα και στο τέλος γυρίζουμε στη φάρμα μας με τα άλλα… ζώα!

Μας εκπαιδεύουν μέσω των τηλεοράσεων, να αρεσκόμαστε σε ό,τι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο, χαρακτηρίζοντάς το… cool!!!

Προσπαθούν να μας πείσουν, ότι είμαστε οι μόνοι υπεύθυνοι για ό,τι συμβαίνει στην πατρίδα, με στόχο να αυτοαπαξιωθούμε! Έτσι, θα εξασφαλίσουν την ενοχή μας, την ανοχή μας και όχι την αντίσταση!

Στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών, η πρόοδος της επιστήμης άνοιξε μια ολοένα και πιο βαθιά τάφρο ανάμεσα στις γνώσεις του ευρέως κοινού και στις γνώσεις που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι ιθύνουσες ελίτ. Χάρις στη βιολογία, τη νευροβιολογία και την εφαρμοσμένη ψυχολογία, το «σύστημα» έφτασε σε μια εξελιγμένη γνώση του ανθρωπίνου όντος, και από την άποψη της φυσιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας.

Οι ιθύνουσες ελίτ, έφτασαν να γνωρίζουν το μέσο άνθρωπο, καλύτερα απ’ όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει, ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το σύστημα ασκεί έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μεγαλύτερη ισχύ.
Θα μου επιτρέψετε τελειώνοντας, να απευθυνθώ και στους νέους!

Αγαπητά μου παιδιά, θα έχετε ακούσει το ρητό: «είσαι ό,τι τρως». Επιτρέψτε μου να σας πω μια παραλλαγή του και βάλτε τη καλά στο μυαλό σας: Είσαι, ό,τι επιδιώκεις να βλέπεις, να ακούς και να διαβάζεις!
Πρέπει να εμπεδώσετε ότι χωρίς αρχές, η ζωή σας αύριο θα είναι μια κόλαση. Χωρίς όνειρα και στόχους, θα χρειαστείτε υποκατάστατα, θα καταφύγετε πιθανόν σε επιλογές που θα σας ξεφτιλίσουν, θα σας κάνουν να σιχαίνεστε τον εαυτό σας, θα σας γεμίσουν τη ζωή πλήξη και κούραση, θα σας γεράσουν πρόωρα!

Ο Μακρυγιάννης, έφτασε αγράμματος μέχρι τα πενήντα, και κατάλαβε πως η μόρφωση και η καλλιέργεια, ήταν αυτά που του έλειπαν. Εκάθησε με δυσκολία, και χωρίς δάσκαλο έμαθε γράμματα, για να μας πει την ιστορία του βίου του, την Εθνεγερσία των Ελλήνων του 1821!
Δεν μπορείτε λοιπόν εσείς (που δεν είστε στα πενήντα), να βαδίσετε το δρόμο που εκείνος έδειξε;
Δεν μπορείτε λοιπόν εσείς (που δεν είστε στα πενήντα), να βαδίσετε το δρόμο της καλλιέργειας;
Δεν μπορείτε λοιπόν εσείς (που δεν είστε στα πενήντα), να βαδίσετε το δρόμο της παιδείας;
Δεν μπορείτε λοιπόν εσείς (που δεν είστε στα πενήντα), να βαδίσετε τη λεωφόρο της προσωπικής σας προκοπής;

Ποιος σας είπε ότι είστε λιγότερο ικανοί απ’ το Γεώργιο Καραϊσκάκη; Έβριζε κι αυτός σαν κι εσάς, αλλά είχε αυτό που λέμε μπέσα. Κοίταζε ίσια στα μάτια τούς μορφωμένους αξιωματικούς των δυτικών δυνάμεων, όπως και τους μωαμεθανούς και τους μίλαγε χωρίς περιστροφές!
Ξέρω, ότι σας προτείνω μια απαιτητική πορεία ζωής! Δίπλα σας, κυριαρχεί η αρπαχτή, η μίζα και η λούφα. Πρέπει να κλείσετε τ’ αυτιά σας στις σειρήνες τους. Να παραδειγματιστείτε απ’ την επιλογή τού Άγρα. Όσες στρατιωτικές ικανότητες και αν είχε, θα πήγαινε στη Μακεδονία εθελοντικά, αν δε φλογιζόταν η καρδιά του απ’ την ιδέα τής ελεύθερης πατρίδας; Όλοι μπορούμε να αγωνιστούμε για τα πάντα αρκεί να θέλουμε!

Το «θέλω να αγωνιστώ», έχει να κάνει με το πώς έχω ανατραφεί, τι έχω κατανοήσει μελετώντας και όχι απλά διαβάζοντας!
Το «θέλω να αγωνιστώ», έχει να κάνει με το αν σέβομαι και θεωρώ οδηγούς μου, τούς αγώνες των προγόνων μου!
Μόνο έτσι… αν «μπουν στην Πόλη οι οχτροί», θα ξέρω ότι: επιβάλλεται να αντιδράσω και δε θα φωνάξω «ζήτω και γεια», όπως θα κάνουν οι πολλοί!
Μέσα στο μυαλό μου, θα είναι το καβαφικό: «Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις»!
Δεν είναι τα παραπάνω λόγια, μια ωδή στην ένδοξη ήττα; Για σκεφτείτε! Η μάχη των Θερμοπυλών που ήταν ήττα, στη συλλογική – εθνική μας μνήμη, είναι ενδοξότερη απ’ τη ναυμαχία τής Σαλαμίνας που ήταν νικηφόρα!
Δεν εκπέμπω πολύπλοκα μηνύματα! Σκεφτείτε! Όταν χάνει η ομάδα σας, η ήττα είναι πιο γλυκιά, αν έχει αγωνιστεί αξιοπρεπώς χωρίς να «καταθέσει τα όπλα»!
Μίλησα σήμερα για τον αγώνα του Άγρα στην Ελληνική γη της Μακεδονίας, στη γη του Μεγάλου Αλεξάνδρου και θυμήθηκα που είχε πει: «Στους γονείς μου οφείλω το ζην και στον δάσκαλό μου το εύ ζην!». Οι γονείς μας μάς δίνουν ζωή, οι δάσκαλοί μας, εξασφαλίζουν τη βελτίωσή της. Να τονίσω βέβαια εδώ κάτι σημαντικό! Οι δάσκαλοί μας, πρέπει ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ!
Όταν βλέπω να μαραζώνουμε χωμένοι στην αλλοτρίωση, να ξεψυχάμε από την τηλεοπτική ανία, να μουχλιάζουμε απ’ το κυνήγι της ευκολίας, σε ποιο εύ ζην να ελπίζω; Πρέπει να ψάξουμε βαθιά μέσα μας, ξύνοντας την ελληνική σκουριά που κουβαλάμε αιώνες τώρα!
Μόνον έτσι θα σταθούμε όρθιοι!
Ας μελετήσουμε, αρχαίους Έλληνες συγγραφείς!
Ας μελετήσουμε, τους Πατέρες της Εκκλησίας μας!
Ας ανακαλύψουμε, την Παράδοσή μας!
Αλήθεια (τώρα που είπα παράδοση), υπάρχει ευθύνη κάποιων, για το γκρέμισμα του πύργου των Αγαπηνών λίγες δεκάδες μέτρα από εδώ, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως μουσείο;
Η μνήμη είναι μεγάλο πράγμα! Πρέπει να θυμόμαστε και να μην κοιμόμαστε! Μόνον έτσι, θα αποτινάξουμε το μπιλιάρδο που έχουν τοποθετήσει και παίζουν στην πλάτη μας! Έτσι θα γιατρευτούμε!
Ο Παλαμάς, μας δείχνει το δρόμο όταν λέει: «Χρωστάμε σ’ όσους ήρθαν, πέρασαν, θα ‘ρθούνε, θα περάσουν. Κριτές θα μας δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί».
Θα κλείσω τον πανηγυρικό προς τιμήν τού συμπατριώτη μας Τέλλου Άγρα με τα παρακάτω λόγια:
«Παιδιά μου!… Να μην έχετε πολυτέλεια, να μην πηγαίνετε εις τους καφενέδες και τα μπιλιάρδα. Να δοθείτε εις τας σπουδάς σας και καλύτερα να κοπιάσετε ολίγον, δύο και τρεις χρόνους και να ζήσετε ελεύθεροι εις το υπόλοιπο της ζωής σας, παρά να περάσετε τέσσερους – πέντε χρόνους τη νεότητά σας, και να μείνετε αγράμματοι. Να σκλαβωθείτε εις τα γράμματα σας. Να ακούετε τας συμβουλάς των διδασκάλων και γεροντοτέρων, και κατά την παροιμία, “μύρια ήξευρε και χίλια μάθαινε”. Η προκοπή σας και ή μάθησή σας να μην γίνει σκεπάρνι μόνο διά το άτομό σας, αλλά να κοιτάζει το καλό της κοινότητος, και μέσα εις το καλό αυτό ευρίσκεται και το δικό σας…».
Στρατηγός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!

Σημείωση: Το τελευταίο, ήταν απόσπασμα απ’ την ομιλία τού Κολοκοτρώνη προς τους νέους, που πραγματοποιήθηκε στην Πνύκα, στις 7 Οκτωβρίου 1838. Το κείμενό, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “ΑΙΩΝ”, στις 13 Νοεμβρίου 1838. Το πλήρες κείμενο θα το βρείτε εδώ: http://math-telos-agras.pblogs.gr/2009/03/h-omilia-toy-kolokotrwnh-sthn-pnyka-to-1838.html

Διαβάστε ένα μελέτημα του Θανάση Τερζάκη, για τον καπετάν Άγρα εδώ: http://math-telos-agras.pblogs.gr/2011/06/o-messhnios-makedonomahos-kapetan-agras-agnwsta-stoiheia-gia-th-.html

Ο Μακαριστός Χριστόδουλος για τον Άγρα: http://math-telos-agras.pblogs.gr/2008/08/o-hristodoylos-gia-ton-agra-omilia.html

Στο κείμενο της ομιλίας μου, γράφω τον αείμνηστο φιλόλογο στο Γυμνάσιο Φιλιατρών, Θεόδωρο Κανελόπουλο με ένα (1) λάμδα, γιατί έτσι έγραφε το επώνυμό του ο ίδιος.