(με αφορμή την ομιλία της κας Μεγαρχιώτη Υποδιοικητή Υποδιεύθυνσης Δίωξης & Εξιχνίασης Εγκλημάτων Τρικάλων της Αστυνομικής Διεύθυνσης Τρικάλων στην εκδήλωση του Συλλόγου γονέων και Κηδεμόνων του 1ου Γυμνασίου Καλαμπάκας).
Η παραβατική συμπεριφορά αποτελεί ένα πολυδιάστατο πρόβλημα και η αιτία που οδηγεί στην εκδήλωσή της οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Οι πιο σημαντικοί από αυτούς αφορούν στην οικογένεια, στην αλλαγή στη φύση της οικογένειας, όπως οι εργασιακές απαιτήσεις που βιώνουν οι γονείς και οι πολλές ώρες απουσίας από το σπίτι, οι κακές πρακτικές στη διαχείριση της οικογένειας, όπως η πλημμελής παρακολούθηση των παιδιών, οι υπερβολικά χαλαροί ή υπερβολικά αυστηροί γονείς, η δυσαρμονική συμβίωση των γονέων, η υπερπροσφορά υλικών αγαθών προς τα παιδιά και πολλοί άλλοι λόγοι όπως η κακή χρήση του διαδικτύου, το άγχος, η ενδοοικογενειακή βία.
Ο ρόλος της οικογένειας
Η οικογένεια ως φορέας κοινωνικοποίησης συμβάλλει ιδιαίτερα στη καλλιέργεια της υπακοής και του σεβασμού στους νόμους. Τα παιδιά μιμούνται συμπεριφορές και πρότυπα μέσα στην οικογένεια. Βλέπουν το μπαμπά να μιλά όμορφα στη μαμά ή τον παππού στη γιαγιά και το ίδιο θα κάνουν και εκείνα στη δική τους οικογένεια στο μέλλον. Τη πρώτη ευθύνη σε αυτό το κόσμο την φέρνουν οι γονείς, η οικογένεια που μεγαλώνουν τα παιδιά. Συνεπώς οι γονείς πρέπει να ενημερώνονται αμέσως για τις παραβατικές συμπεριφορές των παιδιών και τις πιθανές αιτίες τους.
Συμβαίνει συχνά, ο εκπαιδευτικός να αναζητά τη παρουσία του γονέα στο σχολείο για να τον ενημερώσει για τυχόν περίεργη συμπεριφορά του παιδιού του και ο γονέας μέσα σε μία ολόκληρη σχολική χρονιά, να μην εμφανίζεται στο σχολείο. Όσο εξαντλημένοι και να είναι οι γονείς λόγω του φορτωμένου προγράμματος τους, η ανοιχτή επικοινωνία με τα παιδιά και με το σχολείο είναι από τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή τους. Οι γονείς μπορούν και πρέπει να χρησιμοποιούν σταθερή συμπεριφορά, να εξηγούν τον κανόνα των συνεπειών και κυρίως να είναι παρόντες.
Οι ψυχολόγοι λένε: Αν ένα παιδί ζει μέσα στην αποδοχή και στην αναγνώριση, μαθαίνει και το ίδιο ν’ αγαπά τους άλλους. Αν ένα παιδί ζει μέσα στην εχθρικότητα, μαθαίνει να αντιδικεί, να φιλονικεί, να διαπληκτίζεται με τους άλλους.
Είναι άλλωστε γνωστό ότι οι κακοποιητικοί άνθρωποι ή τα παιδιά που εκφράζονται με τη βία, έχουν βιώσει την κακοποίηση στη δική τους οικογένεια, συνεπώς όλοι συμφωνούμε ότι η βία γεννάει και άλλη βία και πάλι λέγοντας.
Τι συμβαίνει σήμερα στα σχολεία;
Σε μικρότερης σοβαρότητας περιστατικά, να μερικές δηλώσεις εφήβων που ακούγονται καθημερινά στα σχολεία: «Με δάγκωσε», «με έφτυσε», «με χτύπησε».
Η πιο συχνή απάντηση των γονέων; «Να καλέσουμε την αστυνομία», «να απευθυνθούμε στην Εισαγγελία».
Τι μαθαίνουν δηλαδή τα παιδιά από αυτές τις καταστάσεις; Ότι κάθε φορά που συμβαίνει ένα γεγονός μεταξύ συμμαθητών, η αστυνόμευση θα επαναφέρει τα πράγματα στη θέση τους ή ακόμα και η Εισαγγελία.
Στ΄αλήθεια αυτό συμβαίνει; Η αστυνόμευση θα βάλει φρένο στην εφηβική παραβατικότητα; Όταν οι αστυνομικοί «παραλαμβάνουν» έναν έφηβο 15 ετών, που προέρχεται από γονείς που έχουν πλήρως παραμελήσει την εποπτεία των ανήλικων παιδιών τους, τι ακριβώς καλούνται να πράξουν;
Που βρίσκονται οι γονείς των παραβατών; Πολλές φορές ακόμα και οι γονείς των θυμάτων εκδηλώνουν υπερβολικές συμπεριφορές, δυσανάλογες των περιστάσεων.
Πάμε τώρα να δούμε τα μεγαλύτερης σοβαρότητας περιστατικά ( κλοπές, σοβαρές σωματικές βλάβες κλπ). Ακόμα και εάν οι έφηβοι παραβάτες προβούν σε τέτοιες πράξεις, δεν σημαίνει ότι τα παιδιά αυτά παραπέμπονται σε ένα ποινικό σύστημα χωρίς δυνατότητα για επανένταξη. Άλλωστε ανάγκη για στήριξη έχουν τα θύματα, αλλά και οι θύτες. Βεβαίως η Εισαγγελία Ανηλίκων κάνει σπουδαίο έργο προσπαθώντας να βοηθήσει τα παιδιά αυτά να συνειδητοποιήσουν την πράξη τους και να απέχουν στο μέλλον από αντίστοιχες πράξεις.
Πού είναι όμως οι κοινωνικές υπηρεσίες στα Πρωτοδικεία να συνδράμουν;
Πού είναι τα προγράμματα πρόληψης στα σχολεία και οι δράσεις για το χτίσιμο της κουλτούρας της διαχείρισης των συγκρούσεων, όπως η σχολική διαμεσολάβηση;
H ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών με ενημερώσεις – παρουσιάσεις για τη σχολική βία, ανάχωμα στην παραβατικότητα.
Συνεπώς, όταν θέλουμε να μιλούμε για πρόληψη, πρέπει να μιλήσουμε για δράση, όχι απλώς για καταστολή και αυστηρότερο ποινικό σύστημα.
Οι έρευνες δείχνουν ότι με την εφαρμογή προγραμμάτων σχολικής διαμεσολάβησης, μειώνονται οι βίαιες αντικοινωνικές συμπεριφορές, οι τραυματισμοί από καυγάδες και σπρωξίματα με συνέπεια και την αντίστοιχη μείωση του ποσοστού πειθαρχικών μέτρων και αποβολών.
Η συνεργασία με το σχολείο είναι απαραίτητη. Η ενίσχυση των μοντέλων ειρηνικής επίλυσης διαφορών και συγκρούσεων, όπως η σχολική διαμεσολάβηση, θεωρείται σπουδαίος τρόπος διαχείρισης των συγκρούσεων που στοχεύει μεταξύ άλλων και στη βελτίωση της ποιότητας της σχολικής καθημερινότητας των μαθητών. Στο 1ο Γυμνάσιο Καλαμπάκας εδώ και χρόνια «τρέχει» ένα τέτοιο πρόγραμμα Σχολικής Διαμεσολάβησης κατά της βίας, πριν φθάσουν τα προβλήματα στη Δ/νση του Σχολείου.
Τα “κακά” παιδιά είναι συνήθως και “θλιμμένα” παιδιά. Οφείλουμε να επιστρέψουμε το χαμόγελο στα χείλη τους.
Βασίλειος Παππάς – δ/ντης 1ου Γυμνασίου Καλαμπάκας