Δεν είναι δεδομένο ότι η Πολιτεία νομοθετεί με τρόπο που ορίζεται από την θρησκευτική συνείδηση ή ερμηνεύει με τρόπο θεολογικό την κοινωνία. O Κύριος ξεκαθάρισε τα πράγματα λέγοντας ‘’τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ’’ [1]. Εντούτοις, το ζήτημα του γάμου των ομοφυλόφιλων έρχεται να ταράξει τα ύδατα και η αίσθηση που δημιουργείται αυτή τη φορά είναι πως ευτυχώς η Εκκλησία δεν θα φάει ήττα, όπως συνέβη στον καιρό της πανδημίας [2].
Μέσα από την εορτή της Υπαπαντής του Κυρίου αναδύονται, μεταξύ άλλων, δύο πολύ σημαντικά επίκαιρα σημεία που απασχολούν και ταλαιπωρούν τον άνθρωπο, την ίδια την κοινωνία. Από τη μία έχουμε την Θεοτόκο, την Μητέρα του Υιού του Θεού που προσφέρει τον Χριστό στο ναό σαράντα μέρες μετά από την γέννηση Του κι από την άλλη το τραγικό γεγονός μητέρες να προχωρούν σε εκτρώσεις για διάφορους λόγους. Από την άλλη αυτές τις μέρες απασχολεί την κοινωνία το ζήτημα του γάμου των ομοφυλόφιλων ζευγαριών. Ας σταθούμε σε αυτά τα δύο σημεία.
Στην εποχή μας, πολλές μητέρες επιλέγουν την έκτρωση, θεωρώντας αρκετές από αυτές πως έχουν δικαίωμα να κάνουν ό,τι θέλουν στο σώμα τους. Στο σώμα τους ίσως, όχι όμως στο σώμα του εμβρύου. Η ζωή ξεκινάει ήδη από τη γονιμοποίηση [3]. Ο Μ. Βασίλειος δεν κάνει διάκριση μεταξύ μεμορφωμένου και άμορφου εμβρύου [4]. Το έμβρυο αποτελεί ‘’κατ’ εικόνα’’ και ‘’καθ’ ομοίωση’’ δημιούργημα του Θεού [5]. Εξάλλου, για την Εκκλησία το έμβρυο αποτελεί πρόσωπο ήδη από την σύλληψη του [6].
Δεν δημιουργείται πρώτα η ψυχή και μετά το σώμα. Ούτε πρώτα το σώμα και μετά η ψυχή. Δημιουργούνται ταυτόχρονα. Ο λόγος του αγίου Ιωάννη της Κλίμακος καταλυτικός προς το θέμα αυτό: ‘’Ἡ ψυχή οὔτε προϋφίσταται τοῦ σώματος οὔτε μεθυφίσταται· ἀλλά ἅμα τῇ τούτου γενέσει κτίζεται καί αὐτή’’ [7]. Αν δεν ισχύει κάτι τέτοιο, αν δηλαδή το σώμα και η ψυχή δεν δημιουργήθηκαν μαζί, τότε σε μία τέτοια περίπτωση ο Θεός δεν είναι Παντοδύναμος, θα μας πει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης [8]. Με φιλοσοφική σκέψη απαντά ο Merleau-Ponty, σημειώνοντας πως όσον αφορά το σώμα και την ψυχή, πρόκειται για μία χιασματική σχέση [9]. Τέλος, ας θυμηθούμε την φωνή του αγίου Μαξίμου Ομολογητού, ο οποίος θα πει: ‘’Ούτε το σώμα χωρίς την ψυχή, ούτε η ψυχή χωρίς το σώμα μπορεί να νοηθεί ποτέ… Η ψυχή λαμβάνει την ύπαρξη της κατά την σύλληψη συγχρόνως με το σώμα και οδηγείται προς την ολοκλήρωση του ανθρώπου’’ [10]. Επομένως, πώς το έμβρυο δεν έχει σώμα, ενώ έχει ψυχή;
Από την στιγμή της δημιουργίας του κόσμου και τη συγκρότηση της οικογένειας, γνωρίζουμε πως το παιδί είναι καρπός έρωτα μεταξύ ανδρός και γυναικός. Η μητέρα κυοφορεί το έμβρυο στην μήτρα της και το παιδί που γεννιέται αναγνωρίζει στο πρόσωπο της την μητέρα του. Γι’ αυτό και οι πρώτες λέξεις που λέει το παιδί είναι ‘’μαμά’’ και ‘’μπαμπά’’. Αυτή είναι μία φυσιολογική διαδικασία, όπως ο Θεός προόρισε να γίνεται μετά την πτώση και ο άνδρας και η γυναίκα ως δημιουργήματα του Τριαδικού Θεού έχουν διαφορετική φυσιολογία, ώστε να πραγματοποιείται η διαδικασία του έρωτα, της όμορφης αυτής συμπλοκής των σωμάτων και η διαδικασία της σύλληψης.
Όσον αφορά το ζήτημα του γάμου των ομοφυλόφιλων ζευγαριών η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος έχει τοποθετηθεί με σαφήνεια και επιχειρήματα στο ζήτημα και μάλιστα αύριο Κυριακή 4 Φεβρουαρίου στους Ιερούς Ναούς θα διαβαστεί η σχετική εγκύκλιος. Ας προχωρήσουμε όμως σε ορισμένες επισημάνσεις.
Σχετικά με το ζήτημα των δύο φύλων, δεν ήταν σκοπός του Θεού η δημιουργία των δύο φύλων. Σκοπός του ήταν η δημιουργία του ανθρώπου [11]. Σύμφωνα με το ‘’Περί κατασκευής του ανθρώπου’’ [12] του αγίου Γρηγορίου Νύσσης, ο Θεός πρώτα έκανε τον άνθρωπο κατ’ εικόνα δική Του και έπειτα προσθέτει ιδιώματα της ανθρώπινης φύσεως, δηλαδή τους έκανε άρρεν και θήλυ [13]. Έτσι λοιπόν η δημιουργία άρρενος και θήλεος, που αποτελεί προνοητική κίνηση του Θεού, ο οποίος είδε τι θα συμβεί, στην πραγματικότητα αποτελεί ένα γεγονός της πτωτικής κατάστασης του ανθρώπου. Δηλαδή δημιουργήθηκαν τα δύο φύλα ως απόρροια της πτώσης του ανθρώπου και με σκοπό να διαιωνιστεί το ανθρώπινο είδος. Η ύπαρξη των δύο φύλων, αλλά και ο συσχετισμός μεταξύ τους, υπηρετούν ακριβώς αυτό.
Η εορτή της Υπαπαντής αποτελεί ισχυρό ράπισμα σε όσα βδελυρά έχουν εισηγηθεί να ψηφιστούν ως Νόμος του κράτους από την Πολιτεία. Η κοινωνία μαστίζεται από σοβαρά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, όπως το ζήτημα της ακρίβειας, η ενδοοικογενειακή βία και η παραβατικότητα μεταξύ των ανηλίκων, για τα οποία η Πολιτεία δεν δείχνει να διακατέχεται από τον ίδιο ζήλο με τον οποίο διακατέχεται στο ζήτημα του γάμου και της τεκνοθεσίας των ομοφυλόφιλων ζευγαριών. Η Πολιτεία δείχνει να αλληθωρίζει προς άλλη κατεύθυνση, αγνοώντας τα πραγματικά προβλήματα που απειλούν την κοινωνική συνοχή και τον κοινωνικό ιστό της χώρας.
Κι αν οι ομοφυλόφιλοι, τους οποίους η Εκκλησία αγαπά και αγκαλιάζει [14] ως εικόνες Θεού, επιθυμούν να παντρεύονται, αυτό δεν θα συμβεί μέσα στην Εκκλησία, η οποία ευλογεί τον γάμο ετερόφυλων ζευγαριών. Η Εκκλησία δεν είναι Πολιτεία και ποτέ δεν θα ερμηνεύσει την κτίση, την κοινωνία, αλλά και θα αντιληφθεί τον άνθρωπο με όρους κοσμικούς. Είναι ανήθικο και διαστροφικό να επιχειρούν ορισμένοι σήμερα να αλλάξουν την φυσιολογική μορφή της οικογένειας.
Η οικογένεια πάντοτε είχε μητέρα, πατέρα και παιδιά. Και τα παιδιά αυτά δεν αποτελούσαν εμπορεύσιμο είδος, που αφήνεται έρμαιο στις ιδεοληψίες και στα απωθημένα ανθρώπων του ιδίου φύλου που επιδιώκουν να κάνουν σημαία την προσωπική τους ζωή. Ποια θα είναι η ψυχοσύνθεση των παιδιών που θα υιοθετηθούν από ομοφυλόφιλα ζευγάρια; Το δικαίωμα των παιδιών αυτών καταπατείται στο όνομα του δικαιώματος των ομοφυλόφιλων να υιοθετήσουν; Όπως σημειώνει σε βιβλίο του ο καθηγητής Θεολογίας του Α.Π.Θ. π. Αθανάσιος Γκίκας: ‘’Δεν μπορούμε όμως να μιλάμε για γάμο και συζυγία στην περίπτωση της ομοφυλοφιλικής σχέσης, διότι αφενός απουσιάζει παντελώς η δημιουργική προοπτική, αφετέρου η σχέση εγκλωβίζεται σε μία ναρκισσιστική αγάπη, η οποία καταλύει κάθε θυσιαστική προσφορά’’ [15].
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως η εορτή της Υπαπαντής έχει μέσα της γυναίκα, μητέρα, μάνα. Αυτή είναι η Θεοτόκος. Δεν πρέπει η μητέρα να αποτελέσει μηχανή παραγωγής παιδιών και να τεθεί έρμαιο στις ομοφυλοφιλικές ορέξεις και στα ομοφυλοφιλικά απωθημένα. Και το βρέφος δεν πρέπει να αποτελέσει αριθμό. Τόσο η μητέρα, όσο και το παιδί καθρεφτίζουν τον Θεό πάνω τους, αφού είναι δημιουργήματά Του. Τα βρέφη δεν είναι παιχνίδια, μήτε πρέπει να αποτελούν κατακτήσεις των ομοφυλοφιλικών ζευγαριών. Αποτελούν μαρτυρία του συνδέσμου αγάπης κι έρωτα του πατέρα και της μητέρας και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αποϊεροποιήσει το ανθρώπινο πρόσωπο.
Ο μακαριστός Μητροπολίτης Διοκλείας Κάλλιστος Ware είχε γράψει πως ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της ανθρωπολογίας [16]. Οι δύσκολες εποχές και τα ανθρωπολογικής φύσεως προβλήματα που αναδύονται απαιτούν θεολογική κατάρτιση, φωτισμό Αγίου Πνεύματος και συνδιαλλαγή με την εποχή μας. Δεν θα σιωπήσει ο θεολογικός λόγος μπροστά στα φληναφήματα που ισοπεδώνουν τα πάντα στο πέρασμα τους. Ο θεολογικός λόγος είναι περισσότερο ανάγκη από ποτέ να αποκαλύψει την ωραιότητα και χρησιμότητά του. Έχει να προσφέρει τόσα πολλά και ωφέλιμα στον δημόσιο διάλογο ως λόγος αυθεντικότητας και μαρτυρίας. Υπερασπίζοντας, όχι τον ιερό θεσμό της οικογένειας, γιατί δεν είναι ιερός ο θεσμός, αλλά τα πρόσωπα του πατέρα, της μητέρας και των παιδιών που συγκροτούν την οικογένεια. Αναδεικνύοντας δε παράλληλα την ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου, προσδίδοντας του μία διάσταση πνευματική μέσα στην κοινωνία των αξιών, των αρχών και των αγίων προτύπων.
Υποσημειώσεις:
[1] Ματθ. 22,21.
[2] Βλ. σχετικά Χρυσόστομος Α. Σταμούλης, Φάγαμε ήττα, Κείμενα για τον αυτοεγκλωβισμό της Ορθοδοξίας, Εκδόσεις Αρμός, Θεσσαλονίκη, 2021.
[3] Carol Leth Stone, The basics of biology, (Greenwood Press, 2004), σσ. 48 – 62. Πρβλ. J. Harris, The Value of Life (London: Routledge, 1985), σελ. 11: ‘’Το γονιμοποιημένο ωάριο είναι εν δυνάμει ανθρώπινο ον (πρόσωπο)’’.
[4] Μ. Βασιλείου, Προς Αμφιλόχειον περί εικόνων, ΕΠΕ 1, 191.
[5] Γέν. 1,26.
[6] Για τον άγιο Γρηγόριο Θεολόγο η ψυχή του εμβρύου είναι εξ’ αρχής τέλεια, δεν μπορεί όμως να εκδηλώσει τις ενέργειές της λόγω της ατέλειας του σωματικού στοιχείου. Αυτές οι ενέργειες εμφανίζονται σταδιακά με την πρόοδο της σωματικής ανάπτυξης. Βλ. Γρηγορίου Θεολόγου, Έπη Θεολογικά, βιβλ. Α΄ τόμ. Α΄. Έπη δογματικά Η΄ Περί Ψυχής, PG 37, 453 – 454. Πρβλ. Χρυσοστόμου Σαββάτου, Μητροπολίτου Μεσσηνίας, Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔκφρασις τῆς συνοδικῆς αὐτοσυνειδησίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὡς μαρτυρία ἀγάπης ἐν διακονίᾳ, Αθήνα 2017, §11, σ. 225: ‘’Ἐν ταὐτῷ, ὑπογραμμίζομεν τήν ἀναμφισβήτητον ἱερότητα τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς ἀπό αὐτῆς τῆς συλλήψεως’’.
[7] Ιωάννου Σιναΐτου, Κλίμαξ, Λόγος ΚΣΤ, Ι.Μ. Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2002, σ. 136.
[8] Γρηγορίου Νύσσης, Περί κατασκευῆς ἀνθρώπου, PG 44, 236A: ‘’… εἰ τό μέν προϋπάρχοι (ψυχή), τό δέ ἐπιγένοιτο (σώμα), ἀτελής τις ἡ τοῦ δημιουργοῦντος ἀπελεγχθήσεται δύναμις, οὐ τῷ παντί κατά τό ἀθρόον ἐξαρκοῦσα, ἀλλά διαιρουμένη τό ἔργον, καί ἀνά μέρος περί ἐκάτερον τῶν ἡμισευμάτων ἀσχολουμένη.
[9] Πρβλ. Merleau-Ponty Maurice, The Visible and the Invisible, Illinois, Northwestern University Press, Studies in Phenomenology and Existential Philosophy, μτφρ. Lingis Alfonso, 1698, σ. 259.
[10] Μαξίμου Ομολογητού, Θεωρία σύντομως πρὸς τοὺς λέγοντας προϋπάρχειν ἢ μεθυπάρχειν τῶν σωμάτων τὰς ψυχάς, P.G. 91, 1324.
[11] Βλ. σχετικά Γρηγορίου Νύσσης, PG 44, 181-183.
[12] Ό.π.
[13] Γέν. 1, 27.
[14] Βλ. πρόσφατες δηλώσεις της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου: ‘’Η Εκκλησία υπάρχει όχι για να καταδικάζει, αλλά για να ελευθερώνει, όχι για να τιμωρεί, αλλά για να σώζει. Περιμένει κάθε πονεμένη και βασανισμένη ψυχή για να της προσφέρει παρηγορία και παραμυθία. Αγκαλιάζει τους πάντες άνευ διακρίσεων, διότι βλέπει στον κάθε άνθρωπο την μοναδική και ανεπανάληπτη εικόνα του Θεού’’ (https://fosfanariou.gr/index.php/2024/02/01/ecum-patr-stin-panagia-beligradiou-1-2-2024/)
[15] Πρωτοπρεσβυτέρου Αθανασίου Γκίκα, Ομοφυλοφιλία – Μία σύγχρονη ποιμαντική πρόκληση, Εκδόσεις Μυγδονία, Θεσσαλονίκη, 2016, σ. 181.
[16] Καλλίστου Ware, Η ορθόδοξη θεολογία στον 21ο αιώνα, Εκδόσεις Ίνδικτος, Αθήνα 2005, σ. 25.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Θεολόγος, Βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας – Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων