Απαντήσεις στις ερωτήσεις του θέματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας των Πανελληνίων Εξετάσεων

Α1.

Καθώς το ποίημα εκφράζει συναισθηματικές καταστάσεις που βιώνει κάθε άνθρωπος,

αποπνέει έντονη συγκίνηση και μάλιστα με μεγάλη ποσότητα, εφόσον κυριαρχούν το

α’ πρόσωπο και ο ενεστώτας χρόνος. Ωστόσο στο επίπεδο της έκφρασης ο λυρισμός

είναι απόλυτα ελεγχόμενος. Οι πεζές εκφράσεις του καθημερινού λόγου («που κάπως

ξέρεις από φάρμακα», «που κάμνουνε – για λίγο – να μη νιώθεται η πληγή»)

συγκρατούν το συναίσθημα.

Η γλώσσα του Καβάφη είναι τόσο διαφορετική ιδιότυπη και πέρα από τα

καθιερωμένα, όσο και η ποίησή του. Δεν ανήκει αμιγώς στη δημοτική της εποχής και

συνάμα δεν έχει καμιά σχέση με την τυπική καθαρεύουσα. Είναι η ξεχωριστή,

ζωντανή δημοτική γλώσσα με στοιχεία καθαρεύουσας («Εις σε, εν φαντασίαν και

Λόγω, του άλγους») και πολίτικους ιδιωματισμούς («που κάμνουνε»)

Σύμβολο αποτελεί το μαχαίρι καθώς αναφέρεται σο χρόνο. Τα συναισθήματα οδύνης

και φρίκης του ποιητή αισθητοποιούνται με την οπτική εικόνα του ανοιχτού

τραύματος που προκλήθηκε από μαχαίρωμα

Β1

Ο εκτενής και δυσανάλογος με το ποίημα ως προς την έκταση τίτλος του συντόμου ποιήματος μας προϊδεάζει σχετικά με το περιεχόμενο του, παρουσιάζοντας το ποιητικό πρόσωπο και την ψυχική του κατάσταση στο πλαίσιο του χρόνου και του χώρου.

α)μελαγχολία. η λέξη αυτή του τίτλου ανταποκρίνεται στο όλο περιεχόμενο στην ψυχική κατάσταση του ποιητή.

β) του Ιάσονος Κλεάνδρου.ποιητού. το πρόσωπο αυτό είναι φανταστικό, όμως πίσω από τον Ιάσονα Κλεάνδρου κρύβεται ο ποιητής Καβάφης, ο οποίος ταυτίζεται με αυτόν .Ο Καβάφης,όταν έγραψε το ποίημα ήταν 55 ετών,ακριβώς στην ηλικία που αρχίζει και γερνά το αντρικό σώμα .Έτσι μέσα από ένα ιστορικά ανύπαρκτο πρόσωπο της ίδιας ηλικίας επικοινώνει ο ίδιος με την ποίηση κάνοντας έναν εσωτερικό μονόλογο.Επίσης ο Ιασων Κλεάνδρου είναι ποιητής ,όπως και ο Καβάφης και επιπλέον Έλληνας της διασποράς. Τέλος ο φανταστικός αυτός ποιητής αποστρέφεται τη φθορα του σώματος όπως και ο Καβάφης.

γ)εν Κομμαγηνή.η Κομμαγηνη ,με πρωτεύουσα τα Σαμόσατα, ήταν ένα κρατίδιο στα ΒΑ της Συρίας, το οποίο διαλύθηκε, όταν υποδουλώθηκε στους Ρωμαίους το 72μ.χ.Αργοτερα περιήλθε στην εξουσία των Αράβων και ύστερα των Βυζαντινών. Αναφορά του κρατιδίου υπάρχει στο ποίημα του Σεφέρη Τελευταίος σταθμός .Ο φανταστικός ποιητής τοποθετείται σε αυτό το ανύπαρκτο κρατίδιο, το οποίο λειτουργεί ως σύμβολο της φθοράς που επέρχεται με το χρόνο.

δ)595μ.χ. το έτος είναι τυχαίο (ψευδοιστορικο) και υποδηλώνει ότι η θλίψη για τη γήρανση του σώματος και της μορφής όπως και η θεραπευτική ιδιότητα της ποίησης είναι διαχρονική.

Β2

Κυριαρχεί η προσωποποίηση (Τέχνη της Ποιήσεως) που αισθητοποιεί την

επικοινωνία του ποιητή με την τέχνη του. Απευθυνόμενος σε αυτήν αρθρώνει

σιωπηλά τον ενδόμυχο πόνο της ψυχής του. Η επικοινωνία του αφηγητή ποιητή με

την τέχνη αποτελεί την ουσία του μονολόγου.

Η επανάληψη της φράσης «Είναι πληγή από φριχτό μαχαίρι» αποτελεί το νοηματικό

πυρήνα του ποιήματος, τονίζει την ψυχική φόρτιση του ποιητή που έφτασε στο ζενίθ

της αντοχής του, ενώ η νέα επανάληψη της λέξης πληγή φορτίζει ακόμη περισσότερο

συναισθηματικά, αποδίδοντας γλαφυρά τη συναισθηματική εικόνα του ποιητή.

Ο χρόνος προκαλεί φθορά και αβάσταχτο πόνο ενώ η πληγή των γηρατειών τον

επηρεάζει εξωτερικά (σωματικές αλλοιώσεις) και εσωτερικά (οι ψυχολογικές

διεργασίες που φέρνουν οι σωματικές αλλαγές, αγωνία, ανασφάλεια, μελαγχολία).

Η χρήση του β’προσώπου και ο παράλληλος διάλογος με την ποίηση (εσωτερικός μονόλογος) .Ειδικά τα β΄πρόσωπο και η ικέσια εκφράζουν κλίμα οικειότητας του ποιητή προς την ποίηση και η ικεσία εκφράζουν κλίμα οικειότητας του ποιητή προς την ποίηση,ενώ η πεποίθηση του για τη δύναμη της δείχνει την εμπιστοσύνη που έχει ο ποιητής απέναντι της.

Γ1

Στη φράση Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως συμπυκνώνεται το νόημα του ποιήματος .η τέχνη της ποίησης είναι καταφύγιο του ποιητή, όπου ελπίζει ότι θα βρει παρηγοριά. Είναι πιθανό να έχει νιώσει ο ποιητής την ευργετική επίδραση της ποίησης στις πληγές της ψυχής .να του στάθηκε η ποίηση απαντοχή στις πίκρες της ζωής και στη δυστυχία ,σανίδα σωτηρίας στις κάθε είδους ανασφάλειες .διέξοδος στα αδιέξοδα .κ τώρα ζητάει τη βοήθεια της, καθώς τον έχει καταλάβει ο πανικός των επερχομενων γερατειών,της επερχόμενης ασχημιας του σώματος .Αφού λοιπόν η ποιηση του έχει γιατρέψει κατά καιρούς τις πληγές της ψυχης ,ο ποιητης ζηταει τη συνδρομη της ποίησης για να γιατρέψει και τη φθορά του χρόνου,να σβήσει με μαγικό τροπο τα σημάδια του.

Ποια είναι τα φάρμακα με τα οποια η ποιηση κατευνάζει τον ανθρώπινο πόνο?Ειναι οι δοκιμές ναρκης του αλγους ,δηλαδη η δύναμη της φαντασιας ,που οδηγει το νου του ποιητή εκει που ο νους των κοινων ανθρωπων δεν μπορει να φτασει.Ειναι η μαγική λειτουργία του λόγου, δηλαδή της γλώσσας που μέσο των λέξεων αισθητοποιεί τις ποιητικές συλλήψεις. Υποδηλώνεται επίσης ότι τα φάρμακα της ποίησης δεν είναι πέρα για πέρα αποτελεσματικά ,αφού αποτελούν απόπειρες μόνο για τον κατευνασμό του πόνου και όχι μέσα για τη ριζική θεραπεία του .

Όπως οι έννοιες Τέχνη και Ποίηση ετσι και η Φαντασία και ο Λογος προσωποποιούνται στο ποιήμα και γράφονται με κεφαλαίο το αρχικό .Υπενθυμίζεται ακομα ότι οι λέξεις φαντασία και λόγος είναι ειδικοί όροι στη στωική φιλοσοφία. Ας σταθούμε λίγο σ’αυτές τις δυο έννοιες .

Φαντασία,δεν υπαινίσσεται πλαστική ή δημιουργική φαντασία .Μαλλον πρόκειται για αναπαραστατική φαντασία, μ’άλλα λογια για ένα είδος παραμορφωμένης μνήμης.

Όλη η ποίηση του Καβάφη χαρακτηρίζεται από την έντονη τάση για επιστροφή στο παρελθόν ,από την έντονη αναζήτηση ήχων από την πρώτη ποίηση της ζωής μας, από την αγωνία να βρεθεί το αποσταγμα το καμωμένο κατά τις συνταγές αρχαίων Ελληνοσύριων μάγων που θα επαναφέρει κάτι αβέβαιες μνήμες ικανές να ναρκώσουν το σύγχρονο πόνο.

Με τον Λόγο έχουμε μια αναγωγή του προβλήματος στο χώρο της μεταφυσικής . Ο Λόγος ,ως γνωστικό μέσο του απόλυτου,υπήρξε η βαση πολλών φιλοσοφικών θεωριών και μάλιστα των Επικούριων,που το ονομα τους συνδέθηκε αρκετες φορές με την καβαφική ποίηση.ΑΝ ο Καβάφης απέδιδε στον όρο τη λογοτεχνική του έννοια, δεν μπορούμε να το ξέρουμε με σιγουριά .Τέλος το κάπως ξέρεις σημαίνει ότι η ποίηση έχει θεραπευτικές ιδιότητες αλλά δεν είναι παντοδύναμη, δεν μπορεί να θεραπεύσει τα πάντα.

Δ1.

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ΄

-Το πέρασμα του χρόνου ,η ηλικία και τα γηρατειά

-Η μελαγχολία και ο πόνος των ποιητών λόγω των γηρατειών τους

-η καταφυγή των ποιητών στην ποίηση

ΔΙΑΦΟΡΕΣ

-Παρόλο που ο τόνος και των 2 ποιημάτων είναι απαισιόδοξος, ο Λειβαδιτης θεωρεί ότι δε μπορεί να βρει καταφύγιο πουθενά, ενώ ο Καβάφης βρίσκει κάποια λύτρωση στη ποίηση

-Ο Καβαφης κάνει χρήση ποιητικού προσωπείου ενώ ο Λειβαδίτης εκφράζει ο ίδιος τις προσωπικές του σκέψεις.