Πριν λίγες εβδομάδες κατατέθηκε προς αδειοδότηση στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για την κατασκευή υδροηλεκτρικού εργοστασίου στο Κρανιώτικο ρέμα, στην περιοχή του Ασπροπόταμου. Αν η μελέτη εγκριθεί, το ρέμα θα υποστεί μεγάλες παρεμβάσεις και αλλοιώσεις. Στο σημείο υδροληψίας, κάτω από τα Κονάκια, θα κατασκευαστεί ένα τσιμεντένιο φράγμα ύψους 3 μέτρων και μήκους 16, μια επίσης τσιμεντένια δεξαμενή («εξαμμωτής») ύψους 3,2 και μήκους 33 μέτρων κι επίσης 200 μέτρα νέου δρόμου, παράλληλα στη δασοσκέπαστη κοίτη. Στην άλλη πλευρά, στο σημείο του υδροστρόβιλου, θα τoποθετηθεί βιομηχανικό κτίριο ύψους 7 μέτρων, ακριβώς δίπλα στο πανέμορφο τοξωτό γεφύρι του Γκίκα, περιφράξεις, γερανογέφυρα, ακόμα ένας νέος δρόμος και –κερασάκι στην τούρτα– ένα τοιχίο αντιπλημμυρικής προστασίας, ύψους πάλι 3 μέτρων και μήκους… 93!
Εμείς που υπογράφουμε αυτό το κείμενο επισκεπτόμαστε εδώ και πάνω από 10 χρόνια την περιοχή του Ασπροπόταμου, χωρίς να μας συνδέει κάποιος συγγενικός δεσμός – τουλάχιστον με την έννοια της καταγωγής από την περιοχή. Είμαστε φυσιολάτρες, περιπατητές και ερασιτέχνες ερευνητές/τριες της ιστορίας, της κουλτούρας, του τρόπου ζωής των τόπων που επισκεπτόμαστε: αυτός είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την έννοια του ταξιδιού και της επίσκεψης. Στα χωριά του Ασπροπόταμου, η απαράμιλλη αρμονία της φύσης και του πολιτισμού πλημμυρίζει το νου και την ψυχή με αισθήματα θαυμασμού και οικειότητας. Είναι αυτός ο επίκτητος «συγγενικός» δεσμός που μας δίνει ένα πρόσθετο κίνητρο να πάρουμε θέση σε ένα, ας πούμε, τοπικό ζήτημα.
Ας ξεκινήσουμε με τα τεχνικά: η Μελέτη που κατατέθηκε για το συγκεκριμένο έργο είναι ελλιπέστατη, αν δεν πλησιάζει τα όρια της φαιδρότητας. Πρόκειται για μελέτη που έχει υποβληθεί σχεδόν πανομοιότυπη για ανάλογα έργα σε διάφορα ρέματα των ορεινών Τρικάλων (όπως σε Πύρα και Νεράιδα), αλλάζοντας ουσιαστικά μονάχα τα τοπωνύμια και τη βλάστηση που συναντάται στις θέσεις επέμβασης. Κατά τα άλλα, από την έρευνα πεδίου σε όλες τις μελέτες «δεν εντοπίζονται σημαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας» (γεγονός αξιοπερίεργο, καθώς τα ίχνη της Καφέ Αρκούδας τα συναντούμε κάθε καλοκαίρι στους δασικούς δρόμους γύρω από την Κρανιά), αλλά ούτε και κανένα ψάρι! Ευτυχώς το Δασαρχείο Καλαμπάκας έδειξε γρήγορα αντανακλαστικά και έχει ήδη επισημάνει, στην αρνητική γνωμοδότησή του, αυτό που οι Ασπροποταμίτες ξέρουν καλά, ότι τα ρέματα της περιοχής είναι ο βιότοπος της πέστροφας και ότι οι επιπτώσεις του έργου στον πληθυσμό της δεν έχουν εκτιμηθεί όπως θα έπρεπε.
Για ποιον λόγο λοιπόν θα πρέπει να αποδεχτούμε τέτοιου είδους έργα; «Μα για να προωθήσουμε την “πράσινη ανάπτυξη” και να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση», λέει η κυρίαρχη αφήγηση. Μόνο που αυτή η επιφανειακή και εύπεπτη ανάγνωση δεν απαντά σε μία σειρά από πολύ λογικά αντεπιχειρήματα που βρίσκονται στο μυαλό κάθε κάτοικου και επισκέπτη της ορεινής χώρας.
Πρώτον, τα έργα ανανεώσιμης ενέργειας (αιολικά εργοστάσια, «μικρά» υδροηλεκτρικά) που σχεδιάζονται στα βουνά της περιοχής δεσμεύουν και ιδιοποιούνται τους κοινούς φυσικούς πόρους, υποτίθεται «για το καλό μας» – για την παραγωγή «καθαρής» ενέργειας. Όμως με ποιο σκεπτικό είναι «καθαρή» ενέργεια να γίνει ο Ασπροπόταμος μια βιομηχανική περιοχή, με τόνους μπετόν να πέφτουν σε κάθε ορεινό ρέμα και με ανεμογεννήτριες και δρόμους να ισοπεδώνουν τις κορυφογραμμές; Όλα αυτά συνιστούν απλά καταστροφή για το τοπικό οικοσύστημα.
Δεύτερον, ακούμε συχνά το επιχείρημα ότι κάθε περιοχή οφείλει να θυσιάσει κάτι για να συνεισφέρει στα οφέλη της «πράσινης» ανάπτυξης. Όμως ο Ασπροπόταμος, τα Άγραφα, τα Τζουμέρκα, όλη η ορεινή Ελλάδα, προσφέρουν ήδη στο περιβάλλον και στον κόσμο μας πολλά περισσότερα από πολλές εκατοντάδες αιολικά και υδροηλεκτρικά μαζί: είναι πολύτιμοι φυσικοί απορροφητές διοξειδίου του άνθρακα και παραγωγοί οξυγόνου, συλλέκτες του πόσιμου νερού και φύλακες της κυκλοφορίας του, καταφύγια για την απειλούμενη άγρια χλωρίδα και πανίδα, περιοχές με ήπιες οικονομικές δραστηριότητες (που οι επιπτώσεις τους μπορούν να αποκατασταθούν από την ίδια τη φύση), τόποι ανάπαυσης και αναψυχής για τους ανθρώπους και τόποι πολιτισμού που διατηρούν τη μνήμη του παρελθόντος, με τις αρετές, τις δυσκολίες και τα λάθη του, για να μας οδηγούν στο παρόν και το μέλλον. Σχεδόν στο σύνολό τους, αυτές οι υπηρεσίες που προσφέρουν τα βουνά εξαρτώνται από τη διατήρηση της ακεραιότητάς τους ως φυσικά συστήματα.
Τρίτον, ακόμα κι αν δεχόμασταν ότι πρόκειται για μικρά έργα και άρα χωρίς σημαντικές επιπτώσεις, θα πρέπει να δούμε τη σωρευτική επίδραση του συνόλου των επεμβάσεων που κατακερματίζουν τα ρέματα, τα δάση, τα λιβάδια. Η οικολογική και η αισθητική υποβάθμιση εντείνεται όσο προστίθενται νέα έργα. Η άναρχη και αλόγιστη τοποθέτηση των μονάδων, ουσιαστικά χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό, δίνει το σήμα σε κάθε επίδοξο επενδυτή ότι μπορεί να διεκδικεί δημόσια γη ακόμα και μέσα σε κρίσιμες προστατευόμενες περιοχές.
Τέταρτον, πρέπει τελικά κανείς να εθελοτυφλεί αν πιστεύει πως ένα σύστημα παραγωγής ενέργειας που κερδίζει εδώ και δεκαετίες μέσω της ανεξέλεγκτης επέκτασης και της διαρκούς αύξησης της σπατάλης, αυτό δηλαδή που ευθύνεται για την ένταση της κλιματικής κρίσης, αυτό το ίδιο σύστημα θα μας δώσει τη λύση για τον μετριασμό της, απλά και μόνο συνεχίζοντας τις επενδύσεις σε περισσότερους τομείς! Βλέπουμε εδώ την κλιματική κρίση να χρησιμοποιείται μόνο ως εργαλείο για περισσότερα κέρδη, αδιαφορώντας για τις συνέπειες στην άγρια ζωή, τις τοπικές κοινωνίες, τα τοπικά παραγωγικά συστήματα. Είναι όμως πλέον προφανές ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης απαιτεί την έμπρακτη αμφισβήτηση της λογικής που προωθεί την άνευ ορίων και όρων οικονομική μεγέθυνση.
Οι άνθρωποι του Ασπροπόταμου έχουν καταλάβει τις επιπτώσεις της επέλασης της «πράσινης» ανάπτυξης, όπως φαίνεται στο εξαιρετικό κείμενο αντίθεσης που ο Πολιτιστικός Συλλόγος Κρανιάς απέστειλε στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Μετεώρων. Από τη μεριά μας το προσυπογράφουμε με σεβασμό, συμμεριζόμαστε την αγωνία τους και θα συνεχίσουμε να συμμετέχουμε, όσο μας αναλογεί, στην προστασία και τη φροντίδα του τόπου τους, στα δύσκολα χρόνια που έρχονται για τη φύση και τους ανθρώπους.
Φίλες και φίλοι του Ασπροπόταμου
Ιωάννα Βονικάκη
Βασίλης Γουβάλας
Λήδα Ευστρατίου
Αλίκη Θεοδοσιάδου
Κώστας Θεοδωρόπουλος
Χρήστος Θεοχάρης
Αθανασία Καβελαρά
Αποστόλης Καλτσής
Γιώργος Κανδύλης
Αντώνης Καρύδας
Ευριπίδης Καρύδας
Αλέξανδρος Κυτίνος
Αντρέας Νατσακάκος
Ντιλέκ Οζκάν
Δήμητρα Πια
Ζαχαρίας Πολυχρονάκης
Αλεξάνδρα Σαγιά
Σπύρος Στάικος
Ζωή Τσακιράκη
Φιλιώ Τσουκαλά