Η εποχή που διανύουμε εμφορείται ισχυρών απογοητεύσεων, εάν λάβει κανείς υπόψη του το γεγονός της υπαρξιακής αποστασίας και αφασίας του σύγχρονου ανθρώπου. Βέβαια, η αποστασία αποτελεί σημαδιακό γεγονός της πτώσης του ανθρώπου και της εν γνώσει άρνησης του να δεχτεί την κοινωνία με τον Θεό.
Ο άνθρωπος από την πτώση και μετά βιώνει μία προσωπική τραγωδία. Στις μέρες μας τα πάντα, ενώ μαρτυρούν έναν Θεό εραστό, πλήρης εκστατικής κινήσεως προς τον άνθρωπο, την κτίση, την ιστορία, εντούτοις ο άνθρωπος ‘’πρός τό μή ὄν παραλόγως φέρεται… καί ἔστιν ἐν ἀστάτῳ περιφορᾷ καί ἀταξίᾳ δεινῇ ψυχῆς τε καί σώματος, τῆς ἀπλανοῦς καί ὡσαύτως ἐχούσης αἰτίας τῇ πρός τό χεῖρον ἑκουσίῳ ῥοπῇ τήν ἀποτυχίαν ἑαυτοῦ καταπραξάμενος’’, όπως θα πει ο Μάξιμος Ομολογητής. Δεν ευθύνεται ο Θεός για την συμπεριφορά του ανθρώπου, αυτή γίνεται με εκούσιο τρόπο από τον ίδιο τον άνθρωπο. Δεν αντέχει τα όρια του ο άνθρωπος. Ξεφεύγει από τα όρια της διακριτικής και αγαπητικής κίνησης του Θεού και επιλέγει τις περισσότερες φορές την αυτονομία του.
Τα γεγονότα που διαδραματίζονται στις μέρες μας επιβεβαιώνουν μία αντίφαση. Ενώ ο Θεός έπλασε τον κόσμο ‘’καλόν’’ σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, ο κόσμος αυτός αρνείται να μετέχει της δόξης του Θεού. Και συγκεκριμένα ο άνθρωπος. Η αλήθεια είναι πως πάντοτε ο άνθρωπος απομακρυνόταν από τον Θεό και γινόταν θηριώδης, όμως τα όσα άσχημα διαδραματίζονται στην κοινωνία εγείρουν πολλά ερωτήματα σχετικά με το ανθρώπινο πρόσωπο. Γιατί τόσο βίαιο; Γιατί ολοένα και περισσότερα εγκλήματα; Δεν υπάρχει Θεός; Δεν ενεφύσησε ο Θεός στον άνθρωπο τον φυσικό νόμο, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, δηλαδή την συνείδηση; Δεν είναι θέμα ηθικής. Τί να σου κάνει η ηθική όταν απουσιάζει ο Θεός; Από εκεί πηγάζει και η ηθική και κάθε πνευματική αρετή. Ποιος έχει το πρόβλημα; Ο Θεός; Ο άνθρωπος;
Η αλλοτρίωση του ανθρώπου είναι θέμα επιλογής. Προσωπικής και υπεύθυνης. Επιλέγει τον τρόπο της κίνησης. Η θέληση είναι δική του. Η ελευθερία του δόθηκε και λειτουργεί ως ευλογία και ως κατάρα. Εδώ, έρχεται ο ρόλος του Θεού, αλλά κι αυτό είναι άλλο θέμα. Το ζήτημα είναι πως ο άνθρωπος επιλέγει περισσότερο να μην αναφέρει την ύπαρξη του στον Θεό. Εγκαταλείπει τον Θεό Πατέρα, τον σαρκωμένο και ψηλαφητό Θεό, την χάρη του Αγίου Πνεύματος. Τίποτε δεν συγκινεί. Εγκληματεί με ανερυθρίαστο τρόπο. Και η αμαρτία του ως αστοχία (Έλληνες Πατέρες) έχει αντίκτυπο στον ίδιο, στον συνάνθρωπο του, στην κτίση, στον Θεό.
Δεν συγκινείται από το γεγονός ότι υπάρχει ως εικόνα Θεού. Αν αναλογιζόταν τι σημασία αυτής της αυθεντικότητας, άρα και α-λήθειας, θα στιγμάτιζε την ύπαρξη του ακριβώς πάνω στην ύπαρξη του Τριαδικού Θεού. Δεν χωράει αμφισβήτηση, καθώς οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος σε μία τέτοια περίπτωση είναι γνωστές. Τις αναφέρει ο απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτας Επιστολή: ‘’ὁ δὲ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πρᾳότης, ἐγκράτεια’’ (Γαλ. 5, 22-23).
Άνθρωπος του Θεού δεν γίνεται κάποιος επειδή ο Θεός τον επέλεξε ή με βίαιο τρόπο τον οδήγησε προς Εκείνον. Ο άνθρωπος του Θεού όσες αρετές έχει αποκτήσει, τις έχει αποκτήσει ως δωρεά με τρόπο χαρισματικής φύσεως από τον Θεό, ως επίσκεψη του Θεού στην a priori κατάφαση του ανθρώπου στον Θεό. Ως πραγματικά ελεύθερος άνθρωπος κινείται στα όρια του Θεού. Επιλέγει που θα στρέψει τον εαυτό του και επιλέγει την δημιουργία σχέσης με τον Θεό. Έτσι θέλγεται από τον Θεό. Δεν μπορεί ένας τέτοιος άνθρωπος που στρέφεται εκτός των οριακών του επιμονών, να μισεί, να μνησικακεί, να κατακρίνει, να κατηγορεί, να δολοφονεί, να συκοφαντεί, να ψεύδεται. Εκεί λοιπόν πάνω στην ανθρώπινη επιλογή της συμπόρευσης με τον Θεό, έρχεται και αναπαύεται ο Θεός, ο οποίος δεν ζητάει πολλά, απλά λίγο χώρο για να κινηθεί και αποκαλυφθεί το θέλημα Του.
Η τραγωδία του ανθρώπου είναι εμφανής. Δεν αγαπάει τον συνάνθρωπό του, τον αντιμετωπίζει ως εχθρό του, ακόμη κι αν βρεθεί μέσα σε μία λατρευτική κοινότητα, όπως αυτή της Ευχαριστιακής Σύναξης, βιώνει τον άλλον ως εχθρό του παρά ως αδελφό του, αφαιρεί την ζωή του άλλου που ο Θεός δώρισε ως ύψιστη ευλογία, συκοφαντεί τους άλλους και επιδιώκει την προσωπική τους εξόντωση και άλλα πολλά άσχημα που βιώνουμε όλοι μας καθημερινά, ακόμη και μέσα στην Εκκλησία. Όσοι βρισκόμαστε μέσα στην Εκκλησία έχουμε απίστευτα τεράστια ευθύνη. Και πολλά άσχημα από εμάς ξεκινούν.
Πώς λοιπόν το Άγιο Πνεύμα θα δώσει τις δωρεές Του; Θα επιβάλει στον άνθρωπο την αγάπη, την χαρά, την ειρήνη; Ποιο χώρο δίνει ο άνθρωπος στο Άγιο Πνεύμα για να επισκιάσει την ζωή του; Η τραγωδία του ανθρώπου έγκειται στην επιμονή του να βγάζει τον Θεό από τον σκοπό δημιουργίας του. Όμως, από την άλλη, το τέλος αυτής της τραγωδίας σημαίνεται απο μία άλλη αρχή κι ένα άλλο τέλος, το πρόσωπο του Νυμφίου, το Α και το Ω, τα πάντα. Ε, τότε ο άνθρωπος δεν φοβάται διότι ‘’φόβος οὐκ ἔστιν ἐν τῇ ἀγάπῃ, ἀλλ᾿ ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον’’ (Α Ιω. 4,18).
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)