Ο άνθρωπος πάντοτε αναζητούσε. Δεν γνωρίζω βέβαια κατά πόσο ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ανησυχίες και κατά πόσο ξεβολεύεται με σκοπό να βρει τον Δημιουργό του, τον σκοπό της ζωής, την θέση του μέσα στην κτίση, μέσα στην ιστορία, αλλά και το βάθος της υπαρξιακής του πορείας και σωτηρίας.
Μένει να δούμε τον τρόπο της σωτηρίας. Το ότι ο άνθρωπος σώζεται μέσα στην Εκκλησία, εμπειρικά είναι αδιαμφισβήτητο. Εμπειρικά, καθότι η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό και του Θεού με τον άνθρωπο αποτελεί ζωντανό βίωμα, μαρτυρούμενο ως κοινωνία σχέσης, ως λειτουργία σχέσης δύο προσώπων μέσα σε ένα αέναο μυστηριακό τελούμενο. Αρκεί αυτό; Αν δηλαδή ο άνθρωπος θεωρεί πως στέκεται με ευσυνειδησία μέσα στην σχέση αυτή, πως εκπληρώνει τα θρησκευτικά του καθήκοντα απέναντι στον Θεό, αρκούν αυτά για να σωθεί;
Δεν αρκούν. Μας το διαβεβαιώνει ο Χριστός στο ευαγγέλιο της Κυριακής (Ματθ. 25, 31-46), γνωστό ως ‘’ευαγγέλιο της Κρίσεως’’. Το ευαγγέλιο αυτό αποτελεί το πιο ισχυρό χτύπημα στον ηθικισμό και ευσεβισμό, όπως αυτά παρατηρούνται μέσα στην Εκκλησία από φωνές που ξεχνούν πως ο δρόμος για τα όσα όμορφα έχει ετοιμάσει ο Θεός, για την Βασιλεία Του, περνάει μέσα από το πρόσωπο του συνανθρώπου, του άλλου, του ξένου. Πλήγμα το ευαγγέλιο αυτό για όσους πιστεύουν πως θα σωθούν ατομικά, μόνοι τους, χωρίς τον άλλον σε κοινωνία σχέσης και πως αυτός ο άλλος τους εκτινάσσει στην Βασιλεία του Θεού, το μόνο αληθινό πολίτευμα, ένα πολίτευμα δικαιοσύνης του Θεού, επουδενί του ανθρώπου που είναι εύθραυστη μπροστά στην θεία δικαιοσύνη.
Στο ευαγγέλιο της Κυριακής ο Χριστός μας λέει πώς θα σωθούμε. Μας δείχνει τον τρόπο. Δεν απαιτεί δύσκολα, δεν απαιτεί πολλά για την σωτηρία. Δεν απαιτεί εξαντλητικές νηστείες, μεγάλα κομποσχοίνια, μετάνοιες μέχρι μεγάλου σωματικού πόνου, ούτε χειροκροτήματα στο νοσηρό σύστημα του γεροντισμού που δημιουργεί οπαδούς και όχι πιστούς, εξορίζοντας τον Χριστό. Ο Χριστός δεν παίζει με τις συνειδήσεις των ανθρώπων, δεν τους βάζει δύσκολα. Εκείνο που σώζει είναι η φιλανθρωπία. Εκείνη την ημέρα που θα κρίνει ο Θεός θα κρίνει με δικαιοσύνη. Είναι αγάπη ο Θεός, όμως είναι και δικαιοσύνη. Ένα κριτήριο θέτει η αγάπη του Θεού∙ την αγάπη του ανθρώπου προς τον συνάνθρωπο του, ανεξάρτητα που πιστεύει, ανήκει κοινωνικά-πολιτικά-οικονομικά-εθνικά. Διηγείται ο Χριστός λοιπόν στο ευαγγέλιο πως θα σωθούν εκείνοι που Τον έδωσαν να φάει, Τον ξεδίψασαν, Τον φιλοξένησαν στο σπίτι τους, Τον έντυσαν, Τον επισκέφτηκαν όταν αρρώστησε, Τον επισκέφτηκαν στην φυλακή. Και θα ρωτήσουν οι δίκαιοι, πότε σε είδαμε σε όλα αυτά; Κι ο Χριστός θα τους πει ‘’Αλήθεια σας λέω, ό,τι κάνατε σε ένα από τούτους τους ασήμαντους αδελφούς μου, σ’ εμέ το κάνατε’’ (Ματθ. 25, 40).
Ο ασήμαντος αδελφός είναι ο φτωχός, εκείνος που πεινάει, ο ξένος, εκείνος που δεν έχει ρούχα να φορέσει, ο άρρωστος, ο φυλακισμένος, ο κάθε ένας που πάσχει, ο ασήμαντος, εκείνος που δεν του δίνουμε σημασία, ο τσαλακωμένος, ο ‘’τελευταίος’’ που θα γίνει όμως πρώτος. Ο κάθε άνθρωπος πλάστηκε ως εικόνα Θεού. Είμαστε εικόνα του ζωντανού Θεού, όχι ενός Θεού – ιδεολογία. Κι εφόσον είναι εικόνα Θεού, στο πρόσωπο του βλέπουμε τον Θεό. ‘’Τί θα αποκριθείς στον κριτή, εσύ που ενδύεις τους τοίχους και δεν ενδύεις τον άνθρωπο;’’, διερωτάται ο Μ. Βασίλειος. Ακόμη και η φιλοσοφία διά του Levinas μας λέει πως δεν μπορεί να υπάρξει ‘’γνώση’’ του Θεού αποχωρισμένη από τις σχέσεις με τους ανθρώπους. Και ποιος είναι ο Άλλος στον Levinas; ‘’Το απόλυτα άλλο’’.
Αυτός ο απόλυτα άλλος είναι το κλειδί για τον παράδεισο. Δεν μπορεί κάποιος να λέει νηστεύω, να το δείχνει, να δείχνει κουρασμένος από την νηστεία, να μην αφήνει Μ. Απόδειπνο, Χαιρετισμούς, Θεία Λειτουργία και σε όλα να συμμετέχει και από την άλλη να μην γίνεται φιλάνθρωπος και να μην ελεεί, να διχάζει ανθρώπους, να σπέρνει κακία, μίσος, να φέρεται με έπαρση, να παραβλέπει τους φτωχούς, να αρνείται την συμφιλίωση. Δεν υπάρχουν πολλοί δρόμοι για τον παράδεισο, όπως δεν υπάρχουν πολλοί θεοί. Ένας είναι ο Θεός και έχει ενσαρκώσει τον τρόπο Του μέσα στην ιστορία. Ο Χριστός λέει για την συμφιλίωση με τον άλλον: ‘’Εάν, όταν προσφέρεις το δώρο σου στο θυσιαστήριο, θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου, τότε άφησε το δώρο σου μπροστά στο θυσιαστήριο και πήγαινε πρώτα να συμφιλιωθείς με τον αδελφό σου, και τότε έλα να προσφέρεις το δώρο σου’’ (Ματθ. 5, 23-24).
Ο Χριστός απογοητεύει τις φωνές που πιστεύουν πως κρατούν την σωτηρία καλά στα χέρια τους ως ατομικό κατόρθωμα και όχι ως σύνολη διάθεση μιας κοινωνικής και φιλάνθρωπης πορείας και μετοχής. Φάγανε ήττα όσοι νομίζουν πως η διαφημιζόμενη θρησκευτικότητά τους, τους κλώτσησε στον παράδεισο. Δεν είναι ατομικό δικαίωμα ο παράδεισος, ούτε προσωπικό κεκτημένο. Είναι δωρεά. Δωρεά προς την ανθρώπινη αναξιότητα, δωρεά ακατάληπτη, άρρητη, ακατανόητη. Δωρεά που την δίνει ο Θεός. Ο Χριστός τσακίζει την νενομισμένη αντίληψη των ευσεβών και πρώτων μέσα από το ευαγγέλιο. Δεν λογαριάζει την ατομική τους ευλάβεια, τα ατομικά πνευματικά τους κατορθώματα. Το παιχνίδι παίζεται με άλλους όρους. Ευτυχώς ο Θεός βάζει τους όρους αυτούς. Και αυτοί είναι οι όροι και οι προϋποθέσεις του ευαγγελίου της Κυριακής. Ας Του αφήσουμε τουλάχιστον αυτό το δικαίωμα.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας