Γιώργος Κουρέλης – Θρησκευτικός Τουρισμός και Μετέωρα

Αναμφισβήτητα ο θρησκευτικός τουρισμός είναι με διαφορά η νούμερο ένα πηγή προσέλκυσης τουριστών στην  περιοχή μας.

Αναμφισβήτητα ο θρησκευτικός τουρισμός είναι με διαφορά η νούμερο ένα πηγή προσέλκυσης τουριστών στην  περιοχή μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (Π.Ο.Τ.), ο τζίρος αυτής της μορφής τουρισμού υπολογίζεται σε 15 δις ευρώ, σε παγκόσμιο επίπεδο. Περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι ταξιδεύουν κάθε χρόνο σε θρησκευτικούς τόπους, ενώ στην παγκόσμια αγορά σχεδόν τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν θρησκευτικές αναφορές και αποτελούν εν δυνάμει τουρίστες αυτού του είδους.

Δυνητικοί επισκέπτες θρησκευτικού τουρισμού στην Ελλάδα είναι Κύπριοι, Ρώσοι, Βούλγαροι, Σέρβοι, Ρουμάνοι (ορθόδοξοι), απόδημοι Έλληνες από τις δυτικές και βόρειες ευρωπαϊκές χώρες, την Αμερική, την Αυστραλία, την Αφρική, πανεπιστημιακές ομάδες θρησκευτικών, αρχαιολογικών, βυζαντινών σπουδών από τα πανεπιστήμια του κόσμου, ερασιτεχνικοί σύλλογοι αγιογραφίας, ζωγραφικής, γλυπτικής (ξυλόγλυπτα), ορθόδοξοι χριστιανοί από Συρία, Λίβανο, Ιράκ, καθώς και από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (περίπου 300.000).
Καθίσταται, λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη της προώθησης του θρησκευτικού και πολιτιστικού τουρισμού, ειδικά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Η θρησκευτική κληρονομιά των Μετεώρων προσελκύει επισκέπτες από όλο τον κόσμο, οι οποίοι επισκέπτονται τις εκκλησίες και τα  μοναστήρια που βρίσκονται σε μία περιοχή με εξαιρετικό και μοναδικό τοπίο. Ο θρησκευτικός τουρισμός συνδυάζει πνευματικά, πολιτισμικά και ιστορικά θέματα και παράλληλα αναδεικνύει την εθνική ταυτότητα της Ελλάδας.

Η γενικότερη αίσθηση που υπάρχει όμως είναι ότι δεν υπάρχει επαρκής αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με αναφορά στη θρησκεία και ειδικά των θρησκευτικών μνημείων με διεθνή εμβέλεια και αναγνωρισιμότητα, όπως τα Μετέωρα.

Ο θρησκευτικός τουρισμός, όπως και οι άλλες μορφές του ονομαζόμενου «εναλλακτικού τουρισμού», δηλαδή του τουρισμού που ακολουθεί διαφορετικό τρόπο οργάνωσης από αυτό του μαζικού τουρισμού και στηρίζεται κατά κανόνα στην αξιοποίηση διαφορετικών πόρων από το κυρίαρχο μοντέλο τουρισμού (ήλιος – θάλασσα) με ήπιο τρόπο, αποτελεί πλέον ένα υπολογίσιμο τμήμα της τουριστικής αγοράς. Τόσο οι τουριστικοί προορισμοί της κατηγορίας αυτής, οι οποίοι διαθέτουν τους ανάλογους πόρους και τις υποδομές, βελτιώνονται και αυξάνουν τις τουριστικές ροές που δέχονται, όσο και η τουριστική ζήτηση για μετάβαση σε αυτούς τους προορισμούς αυξάνεται. Σύμφωνα με  πρόσφατες έρευνες, ένα σημαντικό ποσοστό (άνω του 25%) ευκατάστατων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο Ευρωπαίων ταξιδιωτών αναζητούν πρωτότυπες βιωματικές εμπειρίες και τουριστικές υπηρεσίες πέρα από το τρίπτυχο ήλιος, θάλασσα, φιλοξενία.

Ένα βασικό θέμα που θα πρέπει να μας απασχολήσει είναι οι δυνατότητες για την αύξηση χρόνου παραμονής κάθε τουρίστα στην περιοχή υποδοχής πέραν της μιας ημέρας, που συνήθως ισχύει σήμερα. Αυτό προϋποθέτει την κατασκευή απαραίτητων υποδομών στις περιοχές υποδοχής για να ευνοηθεί η πολυήμερη παραμονή κάθε τουρίστα στο θρησκευτικό χώρο. Η επέκταση του χρόνου παραμονής των τουριστών θα ενισχυθεί με τη συνέργεια του θρησκευτικού τουρισμού με άλλες μορφές τουρισμού (τουρισμό διακοπών, οικοτουρισμό, περιηγητικό τουρισμό,  πολιτιστικό τουρισμό κ.λπ.), με τον εμπλουτισμό του καθημερινού προγράμματος κάθε τουρίστα και αύξηση της συνολικής τουριστικής ελκυστικότητας της περιοχής. Ακόμη, η δημιουργία ενός καλού επιπέδου υποδομών πρόσβασης προς τα θρησκευτικά μνημεία, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ενίσχυση των τουριστικών ροών του θρησκευτικού τουρισμού.

Ακόμη, μεγάλη σημασία έχει η ανάδειξη των πολιτιστικών χαρακτηριστικών των «θρησκευτικών αξιοθέατων», κάτι που αυξάνει τη συνολική ελκυστικότητα του μνημείου χωρίς αυτό να μειώνει ή να αντιτίθεται στα θρησκευτικά χαρακτηριστικά του. Υπάρχουν σε πολλές μονές αγιογραφήσεις, ξυλόγλυπτα, ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, κ.α. με εκτός της θρησκευτικής σημαντική πολιτιστική και καλλιτεχνική αξία.

Ενδεικτικές, επίσης, του μεγάλου ενδιαφέροντος που προκύπτει από την Εκκλησία της Ελλάδος για τη μορφή αυτή τουρισμού είναι και τα λεγόμενα τόσο του Μητροπολίτη Δημητριάδος, ο οποίος επικαλέστηκε έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού ότι “ο θρησκευτικός τουρισμός παρουσιάζει ανθεκτικότητα σε περιόδους κρίσης σε αντίθεση με τον τουρισμό αναψυχής” καθώς και του Μητροπολίτη Ζακύνθου – ( Πρόεδρου της Επιτροπής του Συνοδικού Γραφείου Προσκυνηματικών Περιηγήσεων), ο οποίος, θέλοντας να υπογραμμίσει τη σημασία της ανάπτυξης του Θρησκευτικού παράλληλα με τον τουρισμό αναψυχής, τόνισε: “Θέλουμε να θυμίσουμε στον Χριστιανό ότι μαζί με την αναψυχή, υπάρχει και η ψυχή.”

οι προσκυνηματικές περιηγήσεις ξεφεύγουν από το στενό πλαίσιο του τουριστικού μοντέλου που όλοι γνωρίζουμε. Δε στοχεύουν απλά στην απαραίτητη αναψυχή και ξεκούραση που αναζητά εναγωνίως, πολλές φορές, ο άνθρωπος της εποχής μας, αλλά επιδιώκουν να ερεθίσουν τα πνευματικά και θρησκευτικά του αισθητήρια, καλώντας τον σε κάτι ιδιαίτερο και ξεχωριστό. Αξιοποιείται έτσι και μια ανάγκη του πνεύματος του ανθρώπου να έρθει σε επαφή με τόπους, πρόσωπα, παραστάσεις και εικόνες, τα οποία κουβαλούν ένα ειδικό βάρος, περιέχουν θαυμαστούς συμβολισμούς και δίνουν αφορμές για έναν μοναδικό διάλογο με το παρελθόν, που συμπλέκεται εκπληκτικά με το παρόν, μεταφέροντας το άρωμα του πνεύματος και του πολιτισμού που ενυπάρχουν και διασώζονται μέσα στα Μετέωρα.

Ειδικότερα στην περιοχή των Μετεώρων είναι αναγκαία η ενεργό συμμετοχή της εκκλησίας με την οποιαδήποτε ιδιωτική η τοπική πρωτοβουλία με στόχο την περαιτέρω ανάδειξη και αξιοποίηση προς όφελος της τοπικής κοινωνίας αλλά και της χώρας μας γενικότερα σε μια πολύ δύσκολη περίοδο.

Η συμμετοχή της εκκλησίας θα συμβάλει ώστε να διασφαλιστεί η αυθεντικότητα, να εγγυηθεί σαν θεματοφύλακας πως δεν θα αλλοιωθεί η ιερότητα του  χώρου καθώς η  συνύπαρξη του προσκυνηματικού και του τουριστικού στοιχείου αλλοιώνει τον χαρακτήρα της θρησκευτικής εκδήλωσης. Έτσι, υπάρχει ο κίνδυνος της εμπορευματοποίησης των θρησκευτικών συμβάντων και συχνά τα θρησκευτικά δρώμενα χάνουν τη θρησκευτική τους σημασία λόγω του τουρισμού, διότι ακόμα και όταν πραγματοποιούνται αυθεντικά δεν προκαλούν την απαιτούμενη θρησκευτική κατάνυξη στους θεατές/τουρίστες, ούτε όμως και στον τοπικό πληθυσμό, ο οποίος αποτελεί το φορέα της θρησκευτικής παράδοσης της περιοχής. Μια άλλη σημαντική παράμετρος είναι πως ο χώρος λόγω της ιερότητας του πρέπει να προσεγγίζετε με σεβασμό και κανόνες από τους   εκατομμύρια επισκέπτες και για να γίνει αυτό χρειάζεται σωστή ενημέρωση που πρέπει να αρχίζει κατα τη διάρκεια της τουριστικής προβολής αλλά και πριν εισέλθουν στο χώρο. Ο προσκυνηματισμός είναι μια ιδέα που περιέχει πολλές διαφορετικές εκδηλώσεις συνδυάζοντας το φαγητό, την φυσιολατρία, την ιστορία, την μουσική, την θεολογία και άλλα στοιχεία του συμβατικού τουρισμού. Παραταύτα ο προσκυνηματισμός εμπεριέχει και μια ηθική διάσταση. Ο σεβασμός των τοπικών παραδόσεων, αξιών , ιερών τόπων και ,φυσικά, η φροντίδα του φυσικού περιβάλλοντος είναι σημαντικά.

Για την ανάδειξη όλων των μορφών και των εκφράσεων του θρησκευτικού τουρισμού στην περιοχή απαιτείται η ενεργός εμπλοκή και η συμπαράσταση της Εκκλησίας, αφού στα Μετέωρα οι θρησκευτικοί πόροι και «πόλοι έλξης» είναι θρησκευτικά ενεργοί. Κατά συνέπεια, σε αυτή τη μορφή του τουρισμού απαιτείται μια ιδιαίτερη αντιμετώπιση. Θα πρέπει να χαραχθεί μια ειδική στρατηγική με τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φυσικών και νομικών προσώπων, ώστε να αναδειχθεί και να προβληθεί ο θρησκευτικός τουρισμός και η γενικότερη πολιτιστική αξία των θρησκευτικών μνημείων  που αποτελούν πόλους έλξης όχι μόνο ορθόδοξων χριστιανών.

Οι ναοί και οι θρησκευτικοί χώροι αποτελούν κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας.