Σπυρίδων Βλιώρας: Η Καλαμπάκα απούσα

Την προηγούμενη εβδομάδα πραγματοποιήθηκαν στο κλεινόν άστυ δύο αφιερωματικές εκδηλώσεις,

Την προηγούμενη εβδομάδα πραγματοποιήθηκαν στο κλεινόν άστυ δύο αφιερωματικές εκδηλώσεις, που αφορούσαν την περιοχή μας.

1) Αυγή

Ταφή της Μεσολιθικής περιόδου

Τον έβδομο χρόνο των ανασκαφών στοσπήλαιο της Θεόπετρας,¹στα1993, εντοπίστηκε, στην αρχική θέση εναπόθεσής της,αδιατάρακτη ταφή γυναίκας, που έζησε 10.000 περίπου χρόνια πριν από την εποχή μας. Πρόκειται για την πρώτη βεβαιωμένη «παρουσία» μεσολιθικού ανθρώπου στη Θεσσαλία. Οι ραδιοχρονολογήσεις των οστών της έδειξαν ότι ανήκει στην 9^ηχιλιετία π.Χ. (8.070 π.Χ.), δηλαδή στηΜεσολιθική περίοδο(10.000 – 3.000 π.Χ.), όπως άλλωστε προέκυπτε και από τη στρωματογραφική ακολουθία (Sequence stratigraphy).

Η ψηφιακή ανάπλαση της 18χρονης Αυγής²

«ΗΜεσολιθική Περίοδοςγενικότερα»,³τονίζει η ανασκαφέαςΑικατερίνη Κυπαρίσση – Αποστολίκα⁴, «είχε ελάχιστα ως τότε εντοπιστεί στον ελλαδικό χώρο, και για τη Θεσσαλία ειδικότερα, κοιτίδα του Νεολιθικού πολιτισμού, υπήρχαν διατυπωμένες απόψεις στη βιβλιογραφία ότι δεν υπήρξε αυτό το background. Ο εντοπισμός στη στρωματογραφία (stratigraphy) ειδικήςεπίχωσηςμεταξύΠαλαιολιθικήςκαιΝεολιθικής, που την αποδώσαμε στηΜεσολιθική, αλλά κυρίως η ανεύρεση της ίδιας της ταφής επιβεβαίωσε τηναδιαμφισβήτητη παρουσία τουμεσολιθικούανθρώπου στη Θεσσαλία.Δύο επιπλέον ταφέςτης ίδιας περιόδου βρέθηκαν στο σπήλαιο τα επόμενα χρόνια, όλες κοντά στην είσοδο του σπηλαίου, δίνοντας αφορμή για συζητήσεις περί ταφικών πρακτικών και δοξασιών. Καθώς το κρανίο της διατηρούνταν σε άριστη κατάσταση, αποφασίσαμε τηνανάπλασήτου, προκειμένου, για διδακτικούς λόγους,να εκτεθεί στο υπό δημιουργία τότε ειδικό μουσείο (Κέντρο Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης Σπηλαίου Θεόπετρας), καταλήγει η διευθύντρια ανασκαφών Θεόπετρας.»

Το όνομα που δόθηκε στην κοπέλα ήταν Αυγή, για να αποδοθεί ακριβώς η αυγή του σημερινού πολιτισμού.

Μανώλης Παπαγρηγοράκης

Από το 2014 ο επίκουρος καθηγητής Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου ΑθηνώνΜανώλης Παπαγρηγοράκης,⁵ο Όσκαρ Νίλσον (Oscar Nilsson) τουσουηδικού μουσείου Βάσα, ένας καλλιτέχνης που ειδικεύεται στις αναπλάσεις προσώπων του παρελθόντος, ο νευροακτινολόγος Παναγιώτης Τούλας και ο ειδικός Μανόλης Μαραβελάκης συνεργάστηκαν για τη δημιουργία ενός πιστού αντιγράφου του κρανίου, το οποίο παρουσιάστηκε σεημερίδαμε τίτλο «Η Αυγή στην αυγή του πολιτισμού», που έγινε στις 19Ιανουαρίου 2018στο αμφιθέατρο τουΜουσείου Ακροπόλεως, «κατά τη διάρκεια της οποίας πραγματοποιήθηκαν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις από ομιλητές που κάλυψαν ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών γνώσεων, από την αρχαιολογία, την ιστορία της τέχνης και την αρχιτεκτονική ως την οικονομία, το δίκαιο, την ψυχολογία και την αστρονομία, αλλά και από ειδικούς που αναφέρθηκαν στην προϊστορική γαστρονομία, στην ενδυμασία, ακόμα και στην αισθητική.»⁶

«Οι μελέτες έδειξαν ότι η Αυγή ήταν ηλικίας 18 ως το πολύ 25 χρονών, είχε ύψος 1,57 μ., με ήπιες αλλοιώσεις από επεισόδια φλεγμονής, πιθανόν αναιμία ή καισκορβούτο, αλλά και αξιοσημείωτοπρογναθισμό. (…) Το Σπήλαιο της Θεόπετρας παραμένει ακόμα η μόνη προς το παρόν μεσολιθική θέση στη Θεσσαλία, όμως αποκλείεται να μην κυκλοφορούσε ο ίδιος και άλλος πληθυσμός σε άλλες θέσεις και να μην βρεθούν στο μέλλον και άλλες εγκαταστάσεις σε σπήλαια ή όχι.»⁷

Ο καθηγητής Παπαγρηγοράκης έχει δηλώσει παλαιότερα ότι η 18χρονη Αυγή ήταν «άγριας μορφής» κι ότι «περισσότερο απ’ όλα τούς δυσκόλεψαν τα ρούχα και τα μαλλιά της, δεδομένου ότι δεν είχαν στοιχεία.»⁸

 

2) Εκδήλωση για τον Νίκο Βέη

Την Πέμπτη,18 Ιανουαρίου 2018, στις 6.30 το απόγευμα και στην αίθουσα εκδηλώσεων της Βουλής των Ελλήνων πραγματοποιήθηκε εκδήλωση αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του πρωτοπόρου βυζαντινολόγου και νεοελληνιστήΝίκου Βέηπου διοργάνωσε τοΊδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεωνΠρόσωπα Άξια Τιμής. Η εκδήλωση είχε τίτλο «Νίκος Βέης: ο σοφός της λεπτομέρειας».

Ο Νίκος Βέης(1883-1958) υπήρξε φιλόλογος και ιστορικός, κορυφαίος βυζαντινολόγος και νεοελληνιστής, πρώτος Καθηγητής της έδρας της Μεσαιωνικής και Νεότερης Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Από το εξαιρετικά εκτεταμένο συγγραφικό και ερευνητικό του έργο, ξεχωρίζουν οι μελέτες του για ταχειρόγραφα των μονών των Μετεώρων. Πρόκειται για τον πρώτο συστηματικό ερευνητή και μελετητή των χειρογράφων κωδίκων και αρχείων των μετεωρίτικων μονών.

Για την επιστημονική, πολιτική και κοινωνική του δράση μίλησε η ιστορικός, Ομότιμη διευθύντρια Ερευνών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών,Μάχη Παΐζη – Αποστολοπούλου. Η Καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας του Πανεπιστημίου ΚρήτηςΤόνια Κιουσοπούλουεπικεντρώθηκε στη συμβολή του στη μελέτη του Βυζαντίου, μέσα από το συγγραφικό, ερευνητικό και διδακτικό του έργο. Η Καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Λογοτεχνικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘΒενετία Αποστολίδουαναφέρθηκε στην καθοριστική προσφορά του Πελοποννήσιου ιστορικού και φιλολόγου στην ανάδειξη της νεοελληνικής φιλολογίας ως διακριτού επιστημονικού πεδίου. Τέλος ο Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας της Ιστοριογραφίας και πρόεδρος του Ιστορικού Αρχείου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών,Βαγγέλης Καραμανωλάκης(συντονιστής της εκδήλωσης) μίλησε για τον Νίκο Βέη ως λόγιο και δάσκαλο, ο οποίος δίκαια κατέχει μια ξεχωριστή θέση στον κόσμο της ελληνικής λογιοσύνης του 20^ούαιώνα.⁹

Επιλογικά

Θα κλείσουμε θέτοντας ορισμένες ερωτήσεις:

1.Γιατί τοΣπήλαιο της Θεόπετραςείναι για χρόνιακλειστόκαι μη επισκέψιμο; Τόσο ανυπέρβλητες είναι οι ζημιές που έχει υποστεί ο δρόμος πρόσβασης. Γιατί τέτοια αδιαφορία;

2.Γιατί τοΚέντρο Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης Σπηλαίου Θεόπετραςείναικλειστό; Γιατί δεν υπήρξε ΕΞΑΡΧΗΣ πρόβλεψη για την κάλυψή του με το απαραίτητο προσωπικό; Μιλάμε για ένα από τα σημαντικότερα σπήλαια παγκοσμίως, το μοναδικό ίσως στον κόσμο με συνεχή υπερχιλιετή κατοίκηση από την Παλαιολιθική ως τη Νεολιθική Περίοδο! Το άρθρο για την ανάπλαση του προσώπου της «Αυγής» δημοσιεύτηκε στοNational Geographicτην ίδια ημέρα που έγινε η εκδήλωση στην Αθήνα!

3.Γιατί δεν γίνονται ή δεν επαναλαμβάνονται στην Καλαμπάκα¹⁰αυτές και άλλες παρόμοιεςεκδηλώσεις. Γιατί καλούνται, ξανά και ξανά, οι ίδιοι ομιλητές με θέματα από ενδιαφέροντα έως αδιάφορα, και δεν γίνεται προσπάθεια να αναδειχθεί η Καλαμπάκα με την προσέλκυση ομιλητώνπαγκοσμίου κύρους¹¹και ενδιαφέροντος;

4.Γιατί δεν γίνεται μια προσπάθεια νααναδειχθείηΚαλαμπάκαως ο κατεξοχήντόπος συνεδρίων,ημερίδωνκαιεκδηλώσεων παγκόσμιας εμβέλειας; Μ’ ένα οργανωμένοσχέδιο, που θα συζητηθεί απ’ όλους, ιδιώτες, φορείς και θεσμούς, με τις σωστέςεπενδύσειςκράτους και ιδιωτών και με μιαανάπλασηκαιαναδιοργάνωσηχώρωνπου θα ξεκινούν από τοΠολιτισμικό Κέντρο Καλαμπάκας(αναδιοργανωμένο, κατάλληλα οργανωμένο και εξοπλισμένο και με επεκτάσεις), τους χώρους του «Ξενία» και τωνκτηρίων απέναντι¹², των κτηρίων στονΣιδηροδρομικό Σταθμό,¹³των υπαρχόντων κτηρίων και χώρων στοπρώην ΚΕΓΕκαι όσων σχεδιάζονται στην γύρω απ’ αυτό περιοχή,¹⁴στους χώρους τωνεγκαταλειμμένων εργοστασίων ξυλείας¹⁵και σε όσους άλλους¹⁶προκύψουν μέσα από τονδιάλογοπου πρέπει να αναπτυχθεί.

5.Γιατί δεν σχεδιάζονται χώροι -με την αναγκαία έκταση και ασφάλεια- γιαεκθέσεις πινάκων ζωγραφικής παγκοσμίως γνωστών,σε συνεργασία με τα μεγαλύτερα μουσεία και γκαλερί στον κόσμο και σεδιάλογομε τα ανάλογης σπουδαιότητας έργα που υπάρχουν στα μοναστήρια των Μετεώρων;¹⁷

6.Γιατί ανεχόμαστε σαν πόλη να έρχονταιεκατομμύρια επισκέπτεςσταΜετέωρα, στονΜύλο των Ξωτικώνκαι σε άλλους κοντινούς προορισμούς, και στην πόλη και ευρύτερη περιοχή της Καλαμπάκας ν’ αφήνουν τασκουπίδιατους, τηνκυκλοφοριακή συμφόρηση, τακαυσαέριακαι να πίνουν το πολύ πολύ κι ένανκαφέ;

7.Και μια τελευταία σχετικώς άσχετη ερώτηση: Γιατί ο ρημάδης(!) οΕ65δεν καταλήγει στην Καλαμπάκα, καθώς μέχρι εδώ έχει ΗΔΗ χαραχτεί και είναι σχεδόν ΕΤΟΙΜΟΣ, και σταματάει στα Τρίκαλα; Γιατί δεν έχει χαλάσει ο κόσμος στην Καλαμπάκα μ’ αυτή την απρέπεια;

Ξεφύγαμελίγο με τα ερωτήματα από το αρχικό μας θέμα.Ίσως όμως και όχι!…

ΥΓ.Τις κακίες ορισμένων, ότι θα έπρεπε ηΑυγήνα ονομαστείΖωήγια λόγους ομοιότητας μεκάποιο πρόσωπο, δεν θα τις σχολιάσω!

Υποσημειώσεις