Άρθρο του Μικέλη Χατζηγάκη: «Ο αντιλαϊκός λαϊκισμός»

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται, τόσο στην δυτικό κόσμο όσο και στην χώρα μας με τον ΣΥΡΙΖΑ,

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται, τόσο στην δυτικό κόσμο όσο και στην χώρα μας με τον ΣΥΡΙΖΑ,  μια ιδιαίτερη έξαρση του λαϊκισμού στην σφαίρα του δημοσίου διαλόγου.

Το φαινόμενο αυτό – κατεξοχήν αντιλαϊκό – οικοδομείται με βασικά υλικά την υποκρισία, την δημαγωγία, την ιδιοτέλεια και γενικότερα την εκμετάλλευση του λαϊκού συναισθήματος. Ο Σάιμον Σούστερ σημειώνει στο περιοδικό Time ότι ο λαϊκισμός μπορεί να λειτουργήσει ως οδοστρωτήρας των δυτικών αξιών και της παγκόσμιας τάξης και ειρήνης.

Στόχος του λαϊκισμού είναι η χειραγώγηση των πολιτών και ο αποπροσανατολισμός τους από τα υπαρκτά προβλήματα και η μεταφορά του σε ψεύτικους και φανταστικούς κόσμους. Επιδίωξη του είναι να ταυτιστεί με τις αρχές της ηθικής και της δικαιοσύνης στην προσπάθεια του να συνδεθεί απευθείας με τα πιο αγνά αισθήματα του λαού.

Για να πετύχει τους στόχους του προβαίνει σε υστερικές σταυροφορίες κατά της διαφθοράς την οποία αποδίδει αποκλειστικά στις κυρίαρχες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές ομάδες στις οποίες αποδίδει επίσης πράξεις και προθέσεις συνωμοτικές σε βάρος του λαού. Ο ακροδεξιός λαϊκιστής Νάιτζελ Φάρατζ για παράδειγμα προτρέπει τους πολίτες να μην εμπιστεύονται θεσμούς, αλλά μόνο συγκεκριμένα πολιτικά πρόσωπα, πηγαίνοντας τελείως αντίθετα σε όλο το ιδεολογικό οικοδόμημα της δυτικής δημοκρατίας του τελευταίου μισού αιώνα. Ακόμα και στις ΗΠΑ, χώρα που φημίζεται για την θεσμική δημοκρατική της θωράκιση, παρουσιάζονται σημαντικά κρούσματα λαϊκισμού σε βαθμό ώστε και κορυφαία ΜΜΕ (π.χ. New York Times, Washington Post) να ανησυχούν για την έξαρση του φαινομένου. Ο Ουίλιαμ Γκάλστον έγραφε πρόσφατα στην Wall Street Journal (“The Year Populism went Mainstream”) ότι ο λαϊκισμός δεν είναι πια ταμπού αλλά κινδυνεύει να γίνει κυρίαρχο ρεύμα.

Λόγω της απατηλής φύσης του ο λαϊκισμός βρίσκει συνήθως πρόσφορο πεδίο ανάπτυξης σε ομάδες τυχοδιωκτών και ακραίων πολιτικών εκφράσεων καθώς και σε ομάδες ουτοπιστών, και βέβαια σε δικτατορικά καθεστώτα (όπως ο Τσαβισμός στην Βενεζουέλα). Το προσωπείο της αγνότητας και της ηθικής με το οποίο εμφανίζεται ο λαϊκισμός καθίσταται ιδιαίτερα επικίνδυνο όταν ο κόσμος διέρχεται μια κρίση, όπως στην σημερινή εποχή.

Στην Ελλάδα ο λαϊκισμός καλλιεργήθηκε συστηματικά στην δεκαετία του ’80 από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Την ίδια λαϊκίστική γραμμή ακολουθεί στις μέρες μας και ο ΣΥΡΙΖΑ με την αίολη ρητορική του η οποία «σκίζει τα μνημόνια» και «χορεύει τις αγορές.»

Η απαξίωση του λαϊκισμού θα πρέπει να πρέπει να είναι καθολική για να μπορέσει να γεννηθεί μια νέα ρεαλιστική προοπτική για την Ελλάδα που θα δίνει ελπίδα, έτσι ώστε τα επόμενα χρόνια να διαμορφώσουμε μια χώρα που θα έχει σύγχρονα σχολεία, αξιοπρεπή υγειονομική περίθαλψή, και θέσεις εργασίας για τους νέους ανθρώπους.

*Ο Μικέλης Χατζηγάκης είναι οικονομολόγος – πολιτικός επιστήμων (LSE, Tufts). Σήμερα είναι μεταπτυχιακός φοιτητής στην σχολή Κέννετυ του Χάρβαρντ.