Στη Λιθουανία πέντε καθηγητές στου 1ου Γυμνασίου Καλαμπάκας για το πρόγραμμα Erasmus+

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus+, δράση ΚΑ1, πέντε εκπαιδευτικοί του σχολείου – Κουράκου Γεωργία, Λεβέντης Λεωνίδας, Παπαγιαννόπουλος Κώστας, Σαμαρά Τζούλια και Καλαμπάκα Περσεφόνη

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus+, δράση ΚΑ1, πέντε εκπαιδευτικοί του σχολείου – Κουράκου Γεωργία, Λεβέντης Λεωνίδας, Παπαγιαννόπουλος Κώστας, Σαμαρά Τζούλια και Καλαμπάκα Περσεφόνη – ξεκινήσαμε ένα βροχερό πρωινό Σαββάτου, στις 13/2, για το Βίλνιους της Λιθουανίας με την καρδιά γεμάτη ήλιο και ενδιαφέρον για όσα πηγαίναμε να μάθουμε. Δελεαστικό το θέμα και κάπως «περίπλοκος» ο όρος, αφού, μόλις τρεις αιώνες πριν, φιλόσοφοι και ψυχολόγοι κατάφεραν να προσδιορίσουν την έννοια του όρου «συναίσθημα».

Το σεμινάριο με τίτλο «Συναισθηματική νοημοσύνη στην εκπαίδευση», που χρηματοδοτήθηκε από την Ε.Ε. και οργανώθηκε από τον οργανισμό Dorea Educational Institute, ξεκίνησε με συστάσεις μεταξύ της εκπαιδεύτριας και των συμμετεχόντων (την ομάδα μας συμπλήρωναν συνάδελφοι από Αγγλία, Ουγγαρία και Ισπανία) και παιχνίδια γνωριμίας για το δέσιμο της ομάδας. Στη συνέχεια, ορίσαμε τη σημασία των όρων «συναίσθημα», «δείκτης νοημοσύνης», «υψηλή νοημοσύνη» και πώς αυτά επηρεάζουν την επιτυχία μας. Ανακαλύψαμε ότι, για δεκαετίες, οι ερευνητές πίστευαν πως ο δείκτης νοημοσύνης βοηθά στην κατανόηση των στόχων μας. Όμως, αποδείχτηκε αργότερα ότι μονάχα η λογική δεν επιτρέπει να αισθανθούμε την αληθινή επιτυχία. Στη διαμόρφωση της προσωπικότητας μας εμπλέκονται δυο στοιχεία: δείκτης νοημοσύνης και συναισθηματική νοημοσύνη. Αυτός ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τους ψυχολόγους Salovey και Mayer το 1990. Λίγο αργότερα, το 1995, ο Daniel Goleman, που έγραψε το βιβλίο «Συναισθηματική νοημοσύνη» προσδιόρισε τον όρο αυτό ως ‘αναγνώριση των συναισθημάτων μας, ενσυναίσθηση για τα συναισθήματα των άλλων και έλεγχος του συναισθήματος αντί να το αφήνουμε να μας οδηγεί, ώστε να βελτιώνεται η ποιότητα ζωής και να χτίζονται δυνατές σχέσεις’.

Αυτή η εξήγηση έγινε δημοφιλής χάρη σε δυο θέσεις:

Η συναισθηματική νοημοσύνη ίσως είναι σημαντικότερη για την προσωπική επιτυχία απ’ ότι ο δείκτης νοημοσύνης (μικρός εγκέφαλος – μεγάλη καρδιά).
Αντίθετα με το δείκτη νοημοσύνης, η Σ.Ν. μπορεί να βελτιωθεί.

Ένα δεύτερο σημαντικό θέμα του σεμιναρίου ήταν η επικοινωνία των συναισθημάτων μας. Θέλοντας δηλαδή να εκφράσουμε προς τους άλλους αυτό που αισθανόμαστε, πρέπει να αναφερόμαστε στο πώς εμείς νιώθουμε χωρίς να χαρακτηρίζουμε τη συμπεριφορά του άλλου. Έτσι, γινόμαστε λιγότερο επιθετικοί και δεν προκαλούμε την αντίδραση του ανθρώπου που έχουμε απέναντι μας (I-message).

Στη συνέχεια, η εκπαιδεύτρια αναφέρθηκε στην καλή συνεργασία με τους μαθητές μας η οποία πρέπει να στηρίζεται σε μια εποικοδομητική ανατροφοδότηση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι με τις θέσεις μας και τις πραγματικές μας προθέσεις στην τάξη, να δίνουμε σε I-message, όπως ειπώθηκε παραπάνω, τη θετική ή αρνητική μας άποψη, να περιγράφουμε ειδικές συμπεριφορές με προσεκτικές λέξεις χωρίς να κρίνουμε, να αναφέρουμε τις συνέπειες των συμπεριφορών και να προσδιορίσουμε το τι περιμένουμε ως αλλαγή μελλοντικής συμπεριφοράς των μαθητών. Η ομάδα ασχολήθηκε με ατομικές ασκήσεις-παραδείγματα από προσωπικές εμπειρίες, μελέτη περιπτώσεων και τις παρουσίασε.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον ερώτημα ήταν ποιοι είναι οι μηχανισμοί για τις σωστές διαπροσωπικές μας σχέσεις:

Αν θέλουμε να μας δείξουν οι άλλοι τις διαθέσεις τους, ας το κάνουμε εμείς πρώτα.
Οι άνθρωποι μαθαίνουν να συμπεριφέρονται με το παράδειγμα ευκολότερα παρά με τα λόγια.

Μιλώντας για τη σχολική πραγματικότητα, η εκπαιδεύτρια αναφέρθηκε στο πώς θα ακούσουμε καλύτερα τους μαθητές μας ( το «ΑΚΟΥΩ» είναι δυσκολότερο απ’ το «ΜΙΛΑΩ»): παραφράζοντας τα λεγόμενα τους, απλοποιώντας δηλαδή τις απαντήσεις τους, γεγονός που μας βοηθά να αποφύγουμε το μονόλογο και να καταλάβουμε τι θέλουν να μας πουν.

Την τελευταία μέρα του σεμιναρίου, την Πέμπτη, προσεγγίσαμε το πεδίο της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης (S.E.L.). Τα τελευταία 20 χρόνια, προκειμένου να αποφευχθεί η σχολική βία, η χρήση ουσιών αλλά και ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες εφήβων, οι επιστήμονες εφαρμόζουν προγράμματα SEL και έχουν διαπιστώσει ότι αυτό βοηθάει στη μάθηση. Πως γίνεται αυτό; Μέσω αυτού του πεδίου, οι μαθητές αποκτούν αυτογνωσία, κατανοούν τι αισθάνονται και τι μπορούν να καταφέρουν, έχουν αυτοέλεγχο, αποκτούν συνείδηση των καθηκόντων τους, παίρνουν πρωτοβουλίες και πετυχαίνουν τους στόχους τους. Επιπλέον, αποκτούν κοινωνική αυτογνωσία με το να συνδέονται με άλλους και να αισθάνονται σημαντικοί μέσα από την μεταξύ τους επικοινωνία. Μαθαίνουν να εργάζονται σε ομάδες, να διαχειρίζονται τις μεταξύ τους σχέσεις, να εκφράζουν τα συναισθήματα τους, να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και να εμπνέουν αλλαγές. Αυτό τους κάνει υπεύθυνους, αναλογίζονται τις συνέπειες και σκέφτονται πριν πάρουν αποφάσεις. Όλα αυτά βελτιώνουν τις σχέσεις τους και με τους καθηγητές τους, γεγονός που τους παροτρύνει να μάθουν. Εμπλέκονται και οι γονείς σ’ αυτά τα προγράμματα και, έτσι, το σπίτι γίνεται επίσης φιλική ζώνη μάθησης. Οι μαθητές αποκτούν εμπιστοσύνη στις δυνατότητες τους, δεν θεωρούν τη μάθηση βαρετή και καταναγκαστική και προσπαθούν περισσότερο. Τα προγράμματα κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης έχουν αποδειχτεί σημαντικά επειδή βασίζονται στο γεγονός ότι η υψηλότερη ποιότητα μάθησης είναι δυνατή μόνο μέσα από υποστηριχτικές σχέσεις με καθηγητές και γονείς.

Το σεμινάριο έκλεισε με εργασίες που παρουσιάσαμε σε ομάδες τριών ατόμων εντοπίζοντας τις καλές πρακτικές και αξιολογώντας το πρόγραμμα καθώς και με προβολή βίντεο. Το πρώτο παρουσίαζε τρόπους εφαρμογής κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης, δείχνοντας ότι μπορούμε να διδάξουμε πολύ περισσότερα στους μαθητές όταν έχουμε κερδίσει την εμπιστοσύνη τους και όταν τους έχουμε εμπνεύσει την αυτοεκτίμηση και την υποστήριξη από μέρους μας.

Στο δεύτερο βίντεο, σε μορφή κόμικ, εντοπίσαμε τη διαφορά ανάμεσα στη συμπόνια και την ενσυναίσθηση: η ενσυναίσθηση σημαίνει «πάσχω κι εγώ με τον πόνο του διπλανού μου», αναγνωρίζω το εγώ στο εγώ του άλλου, ενώ η συμπόνια πηγάζει απ’ την αναγνώριση του πόνου του άλλου. Ένα άτομο εκφράζει τη συμπόνια, αλλά μοιράζεται με την ενσυναίσθηση.

Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η επιδίωξη της ζωής μέσω της μάθησης είναι μια πιο ανθρώπινη, φυσιολογική και πιο αποτελεσματική μέθοδος για να θέσουμε τα συναισθήματα στην υπηρεσία της παιδείας.

Την τελευταία μέρα, είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε στοιχεία του πολιτισμού της πρωτεύουσας. Το Βίλνιους λάμπει από φυσική ομορφιά και εκπέμπει μια ανεπιτήδευτα καλλιτεχνική ατμόσφαιρα. Επισκεφτήκαμε μνημεία και εκκλησίες, μουσεία, το Πανεπιστήμιο, τον πύργο του Δούκα Gedeminas, απ’ όπου η θέα είναι μαγευτική, και την περιοχή Uzupis, γνωστή και ως «Μονμάρτη της Βαλτικής», που έχει αυτοανακηρυχθεί -μισοαστεία, μισοσοβαρά- ανεξάρτητη δημοκρατία.

Εξαιρετική ήταν η εκδρομή στην κοντινή πόλη Τρακάι, μια πόλη κυριολεκτικά χτισμένη πάνω στο νερό, περιτριγυρισμένη από λίμνες, με πολύχρωμα βαμμένα ξύλινα σπιτάκια και εστιατόρια. Σήμα κατατεθέν του Τρακάι είναι ένα μεσαιωνικό κάστρο του 14ου αι. που βρίσκεται πάνω στη λίμνη και έχει μετατραπεί σε μουσείο.

Επιστρέψαμε γεμάτοι γνώση και εμπειρίες και ανυπομονούμε να τις μεταδώσουμε στους συναδέλφους μας και να τις εφαρμόσουμε στη σχολική πραγματικότητα.