Ο ναός σε μία πόλη, σε ένα χωριό, δεν αποτελεί ένα ακόμη σημείο πολιτιστικής μαρτυρίας. Είναι πολλά παραπάνω. Ο ναός είναι το κέντρο της ζωής των πιστών μιας πόλης, ενός χωριού.
Όλα μέσα στην ενορία αποκτούν την ύπαρξη τους από την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Δεν νοείται τίποτε μέσα στην ενορία, ούτε κατηχητικά, ούτε συνάξεις, ούτε φιλανθρωπικό και ποιμαντικό έργο, χωρίς την Θεία Ευχαριστία. Αν αφαιρέσουμε από την εκκλησία την Θεία Ευχαριστία, η εκκλησία καταντά οργάνωση, σωματείο, σύλλογος με μόνες τις κοινωνικές προεκτάσεις. Δεν είναι όμως κοινωνικές οι καταβολές της. Όλα στηρίζονται στην ευχαριστιακή σύναξη, στο μυστήριο αυτό.
Κατόπιν ακολουθεί η προτροπή του Κυρίου προς τους μαθητές, σύμφωνα με την οποία τους καλεί να πορευθούν προς όλα τα έθνη, να βαπτίσουν τον κόσμο στο όνομα της Αγίας Τριάδος και να διδάξουν το ευαγγέλιο (Ματθ. 28, 19-20). Το ευαγγέλιο δεν είναι μονάχα ένα κείμενο που διαμορφώνει ηθικά τον άνθρωπο, τον κάνει καλό, αγαθό, ενάρετο, δίκαιο πολίτη, χρήσιμο στους άλλους και στην κοινωνία. Εάν είναι μονάχα τέτοιο, τότε σε τί διαφέρει από το Κοινωνικό Συμβόλαιο του Ρουσσώ; Το ευαγγέλιο μεταφέρει το πιο χαρμόσυνο μήνυμα στην ανθρωπότητα και στις επερχόμενες γενεές, ότι ο Υιός του Θεού γεννήθηκε από την Θεοτόκο, έπαθε για την ανθρωπότητα και αναστήθηκε, κολλώντας στον τοίχο τον θάνατο και την καταδίκη στον τάφο.
Η ενορία καλείται να ακουμπήσει στο ευαγγέλιο, να βαδίσει πάνω σ’ αυτό και να διδάξει τα λόγια του. Είναι λόγια που διαμορφώνουν μία νέα ζωή, έναν καινούριο κόσμο, κόντρα στις αντιξοότητες και στην κοσμικότητα της κοινωνίας που αποστατεί κατά του Θεού και δέχεται συνεχώς νέες μορφές ειδωλολατρίας. Η ενορία έρχεται να διαμορφώσει, σεβόμενη την διαφορετικότητα του καθενός και την ιδιοσυγκρασία του κάθε προσώπου, μία συναντίληψη με κέντρο τον Τριαδικό Θεό. Δεν είναι αφηρημένη η πίστη, τα πρόσωπα, ο Πατέρας, ο Υιός, το Άγιο Πνεύμα. Είναι ο αιώνιος, άναρχος και άκτιστος Θεός της δημιουργικής έκφρασης, ο Πατέρας που είναι ο αίτιος της γέννησης του Υιού και της εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος.
Ορισμένοι έχουν μείνει πίσω. Πολύ πίσω. Έχουν στον νου τους μία εκκλησία που χτυπά την καμπάνα την Κυριακή, στις μεγάλες γιορτές και τίποτε άλλο. Στην καλύτερη άντε να γίνεται κι ένα κατηχητικό για τα παιδιά. Η ποιοτική έκφραση της ενοριακής δραστηριότητας γεννάται από το γεγονός της σάρκωσης. Φοβερή λέξη, με βαθύ νόημα, πολύ βαθύ νόημα. Είναι τρομακτικό να σαρκώνεσαι σήμερα. Θέλει κόπο. Τί είναι η σάρκωση όμως; Ένα διαρκές γίγνεσθαι, μία συνεχής οικείωση. Ο Θεός δεν σαρκώθηκε; Έμεινε λοιπόν στην σάρκωση; Μήπως η σάρκωση ήταν ο αυτοσκοπός της παρουσίας του Θεού Πατέρα; Ένα απωθημένο Του;
Η Εκκλησία συνεχώς γίνεται. Και έχει το ‘’είναι’’ της ακριβώς στο γεγονός ότι συνεχώς γίνεται. Γίνεται αρωγός στον νέο, πονεμένο, γέροντα, μοναχικό, ασθενή, αμαρτωλό κ.ο.κ.. Σήμερα οι ανάγκες της κοινωνίας, οι ανάγκες του κόσμου, δεν είναι ίδιες με εκείνες προηγουμένων ετών. Αλλά δεν είναι και απλές. Πλέον είναι σύνθετες και πολυδιάστατες και ο ιερέας καλείται να υπάρξει ως πνευματικός, ψυχολόγος, κοινωνιολόγος. Κάποτε πήγαιναν στον προορισμό τους με το γαϊδουράκι. Σήμερα υπάρχουν τα αυτοκίνητα. Η κοινωνία εξελίσσεται. Δεν παραμένει ίδια. Έτσι είναι κι ο κόσμος, έτσι είναι και οι ανάγκες της. Ο κόσμος αλλάζει. Έρχονται στην επιφάνεια νέα δεδομένα, προκύπτουν νέες καταστάσεις και ο ιερέας χρειάζεται να σταθεί σε αυτά, να τα προσεγγίσει, να τα ερμηνεύσει, να δώσει λύσεις όπου μπορεί.
Η Εκκλησία δεν μπορεί να αποτελεί έναν χώρο που θα ανοίγει τις πόρτες της στις μεγάλες γιορτές. Όχι. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Κι αν είναι, τότε δεν πρέπει να παραμείνουν έτσι. Η Εκκλησία είναι κοινωνία όλων των ανθρώπων. Ακόμη κι εκείνων που αναζητούν και αμφισβητούν τον Θεό. Το ζήτημα είναι η Εκκλησία να σαρκώνει διαρκώς τους λόγους του ευαγγελίου, τα λόγια αγάπης, μετάνοιας, ταπείνωσης, ησυχίας, σιωπής, υπακοής, υπομονής, προσευχής, ικεσίας, ευχαριστίας, δοξολογίας προς τον Θεό. Ο ιερέας είναι ιερέας για όλους τους ανθρώπους, ανέχεται όλους τους ανθρώπους, ακόμη κι εκείνους που τον αμφισβητούν ή τον πολεμούν. Η στάση του ιερέα είναι όπως η στάση του Χριστού πάνω στον σταυρό.
Κλείνοντας αυτές τις σκέψεις με αφορμή τα 120 χρόνια από την ανοικοδόμηση του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου, στον οποίο με έστειλε το έλεος του Θεού και με τοποθέτησε ο Επίσκοπος μου Σταγών και Μετεώρων κ. Θεόκλητος, αισθάνομαι την ανάγκη να τονίσω το γεγονός της σάρκωσης. Η Εκκλησία δεν μένει απαθής στις εξελίξεις του κόσμου, αλλά δεν γίνεται κόσμος, καθώς ο Χριστός δεν προέρχεται από αυτό τον κόσμο (Ιω. 8, 23). Εμπιστευτείτε την ύπαρξη σας στον Θεό. Εμπιστευθείτε τα παιδιά σας στην Εκκλησία. Εκεί όπου όλα είναι χαρά, συγκίνηση και πανηγύρι. Μία γιορτή δακρύων, ευλογημένης ‘’αμαρτωλότητας’’ με μετάνοια, συγχώρεσης και πνευματικού χορού. Ιδίως όταν τελείται η Θεία Λειτουργία. Αυτός είναι ο κόσμος μας.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (βαλκανιολόγος, θεολόγος)
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας
