Η παραπάνω φράση δεν είναι λόγος ενός ανθρώπου αλλά λόγος του Θεανθρώπου. Σύμφωνα με το ευαγγέλιο της Κυριακής (Ματθ. 4, 18 – 23), που θα διαβαστεί στους ιερούς ναούς, ο Χριστός καλεί τον Πέτρο, τον Ανδρέα, τον Ιάκωβο, τον Ιωάννη, να γίνουν αλιείς ανθρώπων. Εκείνοι, αμέσως, αφήνουν τα δίχτυα τους και ακολουθούν τον Χριστό.
Αλλά αυτό το «αλιείς ανθρώπων», έχει βάθος. Εστιάζει ως εκφραστικός λόγος στην ουσία των πραγμάτων και συνάδει με την αλήθεια των πραγμάτων. Έχει μία απίστευτα θαυμάσια οντολογία. Είναι ένας λόγος υποψιασμένος ενώπιον της, πλέον, ανυποψίαστης εποχής και όσων ανυποψίαστων λειτουργών του Υψίστου, επιμένουν να ασχολούνται με τύπους, αγνοώντας τον σύγχρονο ρόλο τους. Τί εννοεί ο Χριστός, ζητώντας από τους τέσσερις άγνωστους, να γίνουν «αλιείς ανθρώπων»; Εννοεί αυτό, το οποίο ο Ίδιος πράττει, και το οποίο διαβάζουμε στους παρακάτω στίχους του ευαγγελίου. Ο Χριστός διδάσκει στις συναγωγές, κηρύττει το ευαγγέλιο της βασιλείας, θεραπεύει κάθε ασθένεια και κάθε σωματική αδυναμία του λαού (Ματθ. 4, 23).
Δεν είναι εύκολο να γίνεις αλιέας ανθρώπων. Θέλει μαγκιά. Θέλει ειλικρίνεια. Θέλει εντιμότητα. Θέλει ερωτικότητα. Αν δεν έχεις ερωτικότητα για το πρόσωπο του Χριστού και για τον κάθε άλλο, αυτόν που δεν είσαι εσύ, καλύτερα κάτσε στην άκρη. Δεν είναι και λίγο να σηκώνεις βάρη και αγωνίες που δεν σου αναλογούν. Θέλει δύναμη να σηκώσεις τις ευθύνες του άλλου και να τις φέρεις προσευχητικά στον Χριστό. Το να γίνεις τα πάντα για όλους, αυτό που έλεγε ο απόστολος Παύλος, δεν είναι απλό πράγμα. Μοιάζει με ξεμούδιασμα από το ασφαλές που προσδίδει η βεβαιότητα του εαυτού, ο οποίος συνηθίζει να γυρνάει γύρω από τον εαυτό του και όχι γύρω από τους άλλους.
Αλιείς ανθρώπων γίνονται οι κληρικοί. Δέχονται, κατά ένα θαμαστό και πολλές φορές ανερμήνευτο τρόπο, το κάλεσμα του Χριστού. Πολλοί δεν νιώθουν άξιοι, αρνούνται το κάλεσμα, ακόμη κι αν θέλουν. Αλλά ο Θεός δεν εκβιάζει κανέναν, γνωρίζει πριν από τον άνθρωπο, όμως, και καλύτερα από τον άνθρωπο γιατί βλέπει το βάθος του, το οποίο ο ίδιος αδυνατεί να αντιληφθεί. Μπορείς να αρνηθείς το νεύμα του γλυκύτατου Νυμφίου; Έχεις τους δικούς του λόγους. Δεν έχει τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων. Και ενεργεί με μυστικό και διακριτικό τρόπο. Εξάλλου, ο Χριστός πέρα από το γεγονός ότι είναι αγάπη, έχει αρχοντιά και διακριτικότητα. Είναι αρχοντικός. Και ερωτικός! Ο μέγας ερωτικός. Και θεωρώ, πραγματικά, πως αν δεν είχε ερωτικότητα προς τον άνθρωπο, καταπώς σημειώνει ο Μάξιμος Ομολογητής, δεν θα υπήρχε δέσιμο με τον άνθρωπο, συνεργία, αλληλοπεριχώρηση του ενός στον άλλον. Σε κάθε άλλη περίπτωση, δηλαδή σε κάθε περίπτωση ανέραστης υπαρξιακής αφασίας , τίποτε δεν ζωοποιείται, κάθε τι νεκρώνεται.
Είναι δύσκολη υπόθεση να γίνεις αλιέας ανθρώπων. Να αναλάβεις ανθρώπους. Είναι ιερή υπόθεση ο συσχετισμός με το πρόσωπο του άλλου. Στις μέρες μας, στη σύγχρονη εποχή, είναι πολύ πιο δύσκολο. Πέρασε η εποχή των συμβιβασμών. Η κοινωνία, οι άνθρωποι, δεν θέλουν ανυποψίαστους διακόνους του Υψίστου, που αφήνονται στην αταραξία των γεγονότων και στο μούδιασμα μιας κάποιας ιεροπρέπειας και κατανάλωσης στα γνωστά και δεδομένα. Η εποχή μας είναι άγνωστη.
Ο άνθρωπος είναι άγνωστος. Ο άνθρωπος θα παραμένει άγνωστος. Ας το φωνάξουμε, επιτέλους, δυνατά, σε πείσμα εκείνων των φωνών που εντός της εκκλησίας κάνουν λόγο για εξωστρέφεια, εντούτοις, επιμένουν να παραμένουν στην αποξένωση, και, ταυτόχρονα, να σκύβουν πάνω από της ψυχής τη συσκότιση, φράση – ποιητικό δάνειο από την Κική Δημουλά. Ας το φωνάξουμε, δυνατά, προς κάθε κατεύθυνση, πως ο κληρικός έχει την ύψιστη ευλογία να ενώνει στο πρόσωπο του δύο φύσεις, να αποτελεί έναν χαλκηδόνιο διφυσίτη, ένα πρόσωπο με ενωμένες, αδιαιρέτως, ασυγχύτως, ατρέπτως, αχωρίστως, τις φύσεις του πνευματικού και μορφωμένου ανδρός. Ο ιερός Χρυσόστομος, υπενθυμίζουμε, πως στους λόγους του περί ιεροσύνης, δίνει βάση στην πνευματική καλλιέργεια του κληρικού, όμως, παράλληλα, τονίζει την απαραίτητα καλλιεργημένη – μορφωτικά, φύση του ανθρώπου, ώστε να μπορεί να ανταπεξέρχεται στις προκλήσεις της εποχής. Κι αυτά, τα λέει ένας Ιωάννης Χρυσόστομος.
Ακούμε, κατά καιρούς, στον χώρο της εκκλησίας, φωνές να εξορκίζουν τη μόρφωση, τους κληρικούς που έχουν τη γνώση κάποιων θεολογικών πραγμάτων και να διακηρύττουν πως η εκκλησία δεν έχει ανάγκη από μορφωμένους κληρικούς. Αυτός ο επίμονος μονοφυσιτισμός που ερωτοτροπεί με το άλλοθι των εαυτών, δεν γνωρίζω κατά πόσο μπορεί να εκφράζει τη λειτουργικότητα ενός απωθημένου, μιας ανασφάλειας, μιας εμμονής. Όπως και να έχει, το σίγουρο είναι, πως αυτός ο μονοφυσιτισμός αποτελεί, κι ας μου επιτραπεί η έκφραση, ποιμαντική αίρεση.
Η εποχή του ανεύθυνου θεάματος δημιουργεί συναισθηματισμούς. Δεν έχει, όμως, καμία οντολογία, δεν έχει «είναι», δεν είναι. Το ξεθώριασμα του πνεύματος, αυτής της θείας πνοής που χαριτώνει τον χώρο και τον χρόνο του κάθε σημαινομένου μυστηρίου εντός της εκκλησίας, υπενθυμίζει πως δεν είναι καιρός για κλείσιμο του ματιού στην εσωστρέφεια, την απομόνωση εντός των τειχών της εκκλησίας. Μιας εκκλησίας, που ορισμένες φωνές της σιωπούν και τα μάτια τους αλληθωρίζουν όταν τους επισημαίνεται πως η αυταρέσκεια χτυπάει το ήθος του ορθόδοξου ανθρωπισμού. Ο κληρικός δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει το αύριο να έρθει χωρίς να το υποψιαστεί. Ο μακαριστός Μητροπολίτης Χαλκηδόνος κυρός Μελίτων Χατζής, διακρινόμενος για το διορατικό του βλέμμα, έβλεπε το αύριο, χωρίς να έρθει η ώρα του. Και γι’ αυτό τόνιζε, προς αποφυγή των οποιωνδήποτε δυσάρεστων εκπλήξεων, λέγοντας: «Ὑποκρινόμενοι τήν χθές, ἀπουσιάζομεν ἀπό τήν σήμερον καί ἡ αὔριον ἔρχεται ἄνευ ἡμῶν».
Έχω την αίσθηση, πως για να γίνει κάποιος αλιέας ανθρώπων, δεν είναι απαραίτητη μόνο η πνευματική μόρφωση, ούτε η καλλιέργεια των γραμμάτων. Κανείς, και αυτό το συναντάμε στους Πατέρες, δεν έχει το δικαίωμα να μεροληπτεί υπέρ της πρώτης ή της δεύτερης. Ο σύγχρονος κληρικός δεν έχει την πολυτέλεια του εφησυχασμού, του ανυποψίαστου. Ο κληρικός είναι μία ιδιαίτερη, πολύπλευρη προσωπικότητα. Συνδυάζει τα πάντα για την αγάπη του Χριστού, για την αγάπη προς τους άλλους. Αλλιώς, η εποχή του, τον έχει ήδη ξεπεράσει…
Ηρακλής Αθ. Φίλιος
Βαλκανιολόγος, Θεολόγος